Скьольдунги — династія воїнів-вікінгів VII—ІX ст. (спроба реконструкції)
Abstrakt
W artykule na podstawie bazy źródłowej podjęto próbę rekonstrukcji genealogii duńskiej dynastii Scylding. Scyldingowie najpierw od VI wieku rządzili w królestwie Lehr, a później rozszerzyli swoją władzę na całe terytorium Danii. Wydaje się, że Skjold Skewing był pierwszym faktycznym królem i założycielem własnej dynastii, która poźniej przyjęła jego imię. Dzięki dynastycznemu małżeństwu córki Ivara Widfamme — Aud, z Rerikiem Slyngebondem udało im się związać ze szwedzkimi Inglingami. Dzięki nawiązanym stosunkom dynastycznym Ivar Widfamme przez pewien czas rządził jednocześnie Danią i Szwecją, co dało początek popularnemu mitowi o jego pochodzeniu z dynastii Scyldingów. Potomkami Ivara Widfamme byli Harald Gildetan i Sigurd Ring, którzy należeli do linii Scyldingów oraz Inglingów i krótko tworzyli rodzaj konfederacji dwóch niezależnych królów. W artykule omówiono panowanie potomków Haralda Gildetana w Jutlandii aż do drugiej połowy IX wieku. Walki wewnętrzne nie zakończyły się wraz ze śmiercią Haralda Gildetana, gdyż jego synowie, a później wnukowie uważali, że mają wszelkie prawa do tronu duńskiego. Konflikt między potomkami Gottfrieda i Halvdana toczył się ze zmiennym powodzeniem niemal do końca IX wieku, kiedy to Dania została podbita przez Szwedów, w wyniku czego bezpośrednia linia Scyldingów przestała istnieć.
Słowa kluczowe
Scylding; Skjold Skewing; Harald Gildetan; Sigurd Ring; Ivar Vidfamme; Rеrik Slyngebond; Gotfryd; Halfdan; Harald Clak; książę Roryk
Bibliografia
Опубліковані джерела
Беовульф, переклад з давньоанглійської О. О’Лір, Львів 2014.
Полное собрание русских летописей (ПСРЛ), t. 1: Лаврентьевская летопись, Ленинград 1926—1928.
Саги о древних кременах (Сага о Хервер), пер. Т. Ермолаева, Санкт-Петербург 1978.
Снорри Стурлусон, Круг Земной, Москва 1980.
Adam von Bremen, Hamburgische Kirchengeschichte, hrsg. B. Schmeidler, Hannover—Leipzig 1917.
Annales Bertiniani 830—882, in: Monumenta Germaniae Historica, t. 1, ed. G. Waitz, Hannover 1826, c. 419—515.
Annales Fuldenses, in: Monumenta Germaniae Historica, ed. F. Kurze, Hannover 1891, c. 337—415.
Annales Regni Francorum inde ab a. 741 usque ad a. 829, ed. G.H. Pertzii, Hannoverae 1895.
Annales Sigtunenses (1208—1288), ed. S. Annerstedt, in: Scriptores Rerum Suecicarum, t. 3, Hannoverae 1879, c. 1—6.
Annales Xantenses, in: Monumenta Germaniae Historica. Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum, ed. B. von Simson, Hannover—Leipsige 1909, c. 1—33.
Chronicon Lethrense, in: Scriptores Minores Historiае Danіае Medii Aevi, vol. 1, ed. M.Cl. Gertz, Kоbenhavn 1917, c. 34—53.
Chronicon Roskildense, in: Scriptores Minores Historiae Daniae Medii Aevi, vol. 1, ed. M.Cl. Gertz, Kobenhavn 1917, c. 1—33.
Einhard, Vita Karoli Magni, in: Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum, ed. G.H. Pertz, G. Waitz, O. Holder-Egger, Hannover 1911, t. 2, c. 683—725.
Petri Olai Minoritae Roskildensis Chronica Rerum Danorum a Dano ab olitum Jahannis regis, ed. J. Langebek, in: Scriptores Rerum Danicarum, t. 1, Hafniae 1772, c. 68—148.
Svenonis Aggonis, Brevis Historia Regum Dacie, in: Scriptores Minores Historiae Daniae Medii Aevi, vol. 1, ed. M.Cl. Gertz, Kobenhavn 1917, c. 94—141.
Svenonis Aggonis, Genealogia Regum Dacie (Fragmentum), in: Scriptores Minores Historiae Daniae Medii Aevi, vol. 1, ed. M.Cl. Gertz, Kobenhavn 1917, c. 142—143.
The Anglo-Saxon Chronicle, ed. J.A. Giles, London 1914.
The First Nine Books of the Danish History of Saxo Grammaticus, trans. O. Elton, Oxford 1894.
Vita Sancti Anskarii a Rimberto, in: Monumenta Germaniae Historica. Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum, ed. G. Waitz, t. 2, Hannover 1884, c. 683—725.
Література
Азбелев С., Обзор источников о происхождении Рюрика и версия о его славянских предках, “Известия Русского генеалогического общества” 1994, 1, c. 41—59.
Арбман Х., Викинги, Санкт-Петербург 2006.
Беляев Н.Т., Рорик Ютландский и Рюрик Начальной Летописи, “Seminarium Kondakovianum” 1929, 3, c. 215—270.
Вилинбахов В., Балтийские славяне и Русь, “Slavia Occidentalis” 1962, 22, c. 253—277.
Вилинбахов В., Несколько замечаний о теории А. Стендера Петерсена, “Скандинавский сборник” 1968, 6, c. 128—135.
Войтович Л., Вікінги у Центрально-Східній Європі: загадки Ладоги і Пліснеська, “Археологічні дослідження Львівського університету” 2009, 12, c. 79—101.
Войтович Л., Генеалогія династій Рюриковичів та Гедиміновичів, відп. ред. Я. Ісаєвич, Київ 1992.
Войтович Л., Загадки вікінгів: Ладога і Пліснеськ. Продовження дискусії на межі ХХ і ХХІ століть, в: Actes testantibus. Ювілейний збірник на пошану Леонтія Войтовича, Відпов. редактор М. Литвин (Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність), Збірник наукових праць, Вип. 20, Львів 2011, c. 142—188.
Войтович Л., Княжа доба на Русі: портрети еліти, Біла Церква 2006.
Войтович Л., Князівські династії Східної Європи (кінець ІХ—початок ХVI ст.): Склад, суспільна та політична роль. Історико-генеалогічне дослідження, Львів 2000.
Войтович Л., Князь Рюрик (Славетні постаті середньовіччя), Біла Церква 2014.
Войтович Л., Походження династії Рюриковичів: нові штрихи до старих суперечок, “Вісник Львівського університету. Серія історична” 2013, 48, c. 3—35.
Войтович Л., Рюрик: легенды и действительность, в: Исследования по Русской истории и культуре: Сб. статей к 70-летию професора И. Я. Фроянова, Москва 2006, c. 111— 121.
Гвин Джонс, Викинги. Потомки Одина и Тора, Москва 2004.
Гедеонов С., Варяги и Русь, Москва 2011.
Глазырина Г., Исландские викингские саги о Северной Руси (текст, перевод и комментарий), Москва 1996.
Гуревич A., Походи викингов, Москва 1966.
Давидан О., К вопросу о происхождении и датировке ранних гребенок Старой Ладоги, “Археологический сборник Гос. Эрмитажа” 1968, 10, c. 54—63.
Джаксон Т., Исландские королевские саги о Восточной Европе, Москва 2012.
Кирпичников А., Ладога и Ладожская земля VIII—XIII вв., в: Историко-археологическое изучение Древней Руси: Итоги и основные проблемы, Ленинград 1988, c. 38—79.
Кирпичников А., “Сказание о призвании варягов”: Анализ и возможности источника, в: Первые скандинавские чтения, t. 1, Санкт-Петербург 1997, c. 34—50.
Кирпичников А., Лебедев Г. и др., Русско-скандинавские связи в эпоху образования Древнерусского государства (ІХ—ХІ вв.), “Scando-Slavica” 1978, 24, c. 64—89.
Крузе Ф., О происхождении Рюрика, “Журнал Министерства Народного Просвещения” 1836, 1, c. 43—73.
Лебедев Г., Эпоха викингов в Северной Европе, Санкт-Петербург 2005.
Ловмянский Г., Рорик фрисландский и Рюрик новгородський, “Скандинавский сборник” 1963, 7, c. 221—249.
Ловмянский Г., Русь и норманны, Москва 1985.
Мельникова Е., Вступления норманнов в дипломатические отношения с Франкской империей, “Historia animatа. Памяти Ольги Варьяш” 2004, 3, c. 22—38.
Мельникова Е., Древняя Русь и Скандинавия, Москва 2011.
Меркулов В., Немецкие генеалогии как источник по варяго-русской проблеме, “Сборник Русского исторического об-ва” 2003, t. 8 (156), c. 133—145.
Милютенко Н., «Гардская» версия происхождения Рагнара Кожаные Штаны (Сага о Скъёльдунгах), в: Ладога и епоха викингов, Санкт-Петербург 1998, c. 30—33.
Мошин А., Варяго-русский вопрос, “Slavia” 1931, 10, c. 109—136.
Пріцак О., Походження Русі. Стародавні скандинавські джерела (крім ісландських саг), t. 1, Київ 1997.
Пріцак О., Походження Русі. Стародавні скандинавські саги та Стара Скандинавія, т. 2, Київ 2003.
Пчелов Е., Был ли древнерусский Рюрик Рориком ютландским?, “Вопросы истории” 2012, 10, c. 97—109.
Пчелов Е., Генеалогия древнерусских князей, Москва 2001.
Пчелов Е., Рюрик. Жизнь замечательных людей, Москва 2010.
Пчелов В., Известия о Скандинавии в хронике Адама Бременского (книга I, глава 15), “Средние века” 2003, 64, c. 190—206.
Рыбаков Б., Киевская Русь и русские княжества ХІІ—ХІІІ вв., Москва 1982.
Рыдзевская Е., Древняя Русь и Скандинавия в Х—первой половине ХІІІ века, Москва 1978.
Сахаров А., Рюрик, варяги и судьбы российской государственности, “Сборник Русского исторического общества” 2003, 8 (156), c. 9—17.
Свердлов М., Rorik (Hroekr) I Gordum, в: Восточная Европа в древности и средневековье. Чтения памяти В.Т. Пашуто, Москва 1994, c. 36—40.
Славяне и скандинавы, ред. Е. Мельниковой, Москва 1986.
Стрингольм А., Походы викингов, Москва 2006.
Стрингольм А., Походы викингов, государственное устройство, нравы и обычаи древних скандинавов, Москва 2002.
Толочко П., Київська Русь, Київ 1996.
Франклин С., Шепард Д., Начало Руси (750—1200), ред. Д. Буланина, Санкт- Петербург 2000.
Фроянов И., Исторические реалии в летописном сказании о призвании варягов, “Вопросы истории” 1991, 6, c. 3—15.
Чернов А., В старой Ладоге найден герб Рюрика?, www.chernov-trezin.narod.ru/GerbRurika.htm [12.11.2019].
Шахматов А.А., Разыскания о древнейших русских летописных сводах: [С прил. 2 вариантов текста Начала земли Русьсте], Санкт-Петербург 1908.
Brandt T., Danernes Sagnhistorie, København 2004.
Callmer J., Slawisch-skandinavische Kontakte am Beispiel der slawischen Keramik in Skandinavien im achten und neunten Jahrhundert, “Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 1998, 68, c. 654—674.
Carnap-Bornheim C. von, Grupe G., Hilberg V., Schultze J., Hedeby — Methods and Results, in: Archaeology of the Baltic, Moscow 2013, c. 173—183.
Carroll J., Harrison S.H., Williams G., The Vikings in Britain and Ireland, London 2014.
Coupland C, From Poachers to Gamekeepers: Scandinavian Warlords and Carolingian Kings, “Early Medieval Europe” 1998, 7, c. 85—114.
Downham C., “Hiberno-Norwegians” and “Anglo-Danes”: Anachronistic Ethnicities and Viking-Age England, “Medieval Scandinavia” 2009, 19, c. 139—169.
Downham C., Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ivarr to A.D. 1014, Edinburg—London 2008.
Duczkо W., Viking Rus: Studies Preference of Scandinavians in the Eastern Europe, Leiden 2004.
Forte A., Viking Empires, Cambridge 2007.
Hauck K., Der Missionsauftrag Christi und das Kaisertum Ludwigs der Frommen, in Charlemagne’s Heir, Oxford 1990.
Holman K., The Northern Conquest: Vikings in Britain and Ireland, Oxford 2012.
Keary L., The Vikings in Western Christendom, London 1891.
Knibbs E., Ansgar, Rimbert and the Forged Foundations of Hamburg Bremen, Farnham 2011.
Lund N., Horik den Førstes udenrigspolitik, “Historisk Tidskrift” 2002, 102/1, c. 1—22.
Näsman U., Exchange and Politics: The Eighth—Early Ninth Century in Denmark, in: The Long Eighth Century, eds. I. Hansen, S. Wickham, Leiden 2000, c. 37—46.
Sawyer P.H., Kings and Vikings, New York 1992.
Shetelig Н., An Introduction to the Viking History of Western Europe, “Viking Antiquities in Great Britain and Ireland” 1940, 1, c. 1—186.
Somerville A., McDonald R.A., The Viking Age: A Readings in Medieval Civilization and Culture, Toronto 2014.
Stalsberg A., The Scandinavian Viking Age Finds in Rus’, “Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 1988, 69, c. 448—471.
Stalsberg A., Ulfberht Revisited: A Classification, in: The Viking Age: Ireland and the West, eds. J. Sheehan, D. Ó Corráin, Dublin 2010, c. 450—464.
Steuer H., Der Handel der Wikingerzeit zwischen Nord- und Westeuropa aufgrun archäologischer Zeugnisse, “Untersuchungen zu Handel und Verkehr der vor- und frühgeschichtlichen Zeit in Mittel- und Nordeuropa“ 1987, 4, c. 113—197.
Thomsen V., Ancient Russia and Scandinavia and Origin of the Russian State, Oxford—London 1877.
Viking Worlds: Things, Spaces and Movement, eds. M. Eriksen, U. Pedersen, B. Rundberget, I. Axelsen, H. Berg, Oxford 2014.
Vogel W., Die Normannen und dos Fränkische Reich, Berlin 1906.
Winroth A., The Conversion of Scandinavia. Vikings, Merchants and Missionaries in the Remaking of Northern Europe, London 2012.
Львівський національний університет імені Івана Франка Ukraina
https://orcid.org/0000-0001-9747-949X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
