Polskie epizody w tzw. sprawie Hansa Davida z Miłakowa. Przyczynek do sposobu fałszowania dokumentów w trzeciej i czwartej dekadzie XV wieku
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są wybrane aspekty sporu Hansa Davida z Miłakowa z zakonem krzyżackim w Prusach. Wysuwał on roszczenia finansowe bazujące na rzekomych długach zakonu wobec jego rodziców – Davida i Cecylii z Miłakowa. Konflikt ten przerodził się w wieloletnią batalię prawną, rozgrywającą się przed różnymi instancjami. Miał on również swoje polskie wątki, ponieważ Hans David utrzymywał kontakty z władzami i mieszkańcami Poznania, był obywatelem Nowej Nieszawy (pod Toruniem), bywał też na polskim dworze królewskim. Pruski mieszczanin w swej działalności nie stronił od fałszowania źródeł. Analizowany materiał dostarcza szeregu informacji w tym zakresie. Z pergaminów usuwano dotychczasowy tekst i wpisywano nowy, przewieszano pieczęcie, pojawia się nawet informacja, że Hans David własnoręcznie wykonywał typariusz pieczęci. Fałszowane akty nie odnosiły się tylko do meritum sporu pruskiego mieszczanina z Krzyżakami, albowiem po przywieszeniu pieczęci królowej Zofii pozyskanej z wystawionego przez nią dokumentu Hans David miał sfałszować „zaświadczenie”, że jest dworzaninem polskiej władczyni. Ten oraz pozostałe aspekty
sprawy Hansa Davida zasługują na kompleksowe opracowanie, co wymaga zebrania, a przede wszystkim usystematyzowania obszernego i bardzo rozproszonego materiału odnoszącego się do tego zagadnienia.
Słowa kluczowe
Prusy; Polska; Poznań; Nieszawa; Hans David; dokumenty; fałszerstwa; krytyka źródeł
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 300, 27, nr 4 (libri missivarum). Deutschordens–Zentralarchiv Wien (DOZA), Urkunden, nr 3500.
Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, Berlin-Dahlem, XX. Hauptabteilung: Ordensbriefarchiv, nr 3691, 5108, 5242, 5643, 5762, 7774, 7775, 8047, 8093, 8102, 8121, 8206, 8321, 8893, 8928, 8930, 8935, 8938, 9003, 9005, 27993, 27994, 28006, 28711; Ordensfolianten, nr 15, 89y; Pergament-Urkunden, Schiebl. 91, nr 1, 2, 5, 6, 7, 10, 11, 16, 73; Schiebl. 94, nr 26.
Źródła drukowane
Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, hrsg. M. Toeppen, Bd. 2, Leipzig 1880.
Akta radzieckie poznańskie, wyd. K. Kaczmarczyk, t. 1, Poznań 1925.
Dokumenty pokoju brzeskiego między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim z 31 grudnia 1435 roku, wyd. A. Szweda i in., Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2021.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 10, wyd. i oprac. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, Wydawnictwo PTPN, Poznań 1993.
Księga ławnicza Starego Miasta Torunia (1428–1456), cz. 1: 1428–1443, wyd. K. Ciesielska, J. Tandecki, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1992 (Fontes, 75).
Liv-, Est- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten, hrsg. H. Hildebrand, Bd. 9, Riga–Moskau 1889.
Pieczęcie przy dokumentach Związku Pruskiego. Akt erekcyjny i dokumenty akcesyjne, wyd. M. Hlebionek, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2017.
Regesta historico-diplomatica Ordinis S, Mariae Theutonicorum 1198–1525, p. 2, hrsg. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1949.
Schuldbücher und Rechnungen der Großschäffer und Lieger des Deutschen Ordens in Preußen, Bd. 1: Großschäfferei Königsberg I (Ordensfoliant 141), hrsg. C. Heß, Ch. Link, J. Sarnowsky, Böhlau Verlag, Köln–Weimar–Wien 2008.
Schuldbücher und Rechnungen der Großschäffer und Lieger des Deutschen Ordens in Preußen, Bd. 2: Großschäfferei Königsberg II, hrsg. J. Laczny, J. Sarnowsky, C. Heß, Böhlau Verlag, Köln–Weimar–Wien 2013.
Stadtbuch von Posen, hrsg. A. Warschauer, Bd. 1, Pozen 1892.
Opracowania
Baczko L. von, Geschichte Preussens, Bd. 3, Königsberg 1794.
Biskup M., Materiały źródłowe do wewnętrznych dziejów miasta Inowrocławia w XV–XVI wieku, „Ziemia Kujawska” 1986, 8, s. 253–259.
Biskup M., Wojny Polski z zakonem krzyżackim 1308–1521, Wydawnictwo Marpress, Gdańsk 1993.
Biskup R., Das Domkapitel von Samland (1285–1525), Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
Bokwa K., „Dwunastu sędziów, każdy w czarnej zbroi, wszystkich maskami zamknięte oblicza…”? Fakty i mity o sądach femicznych, „Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne” 2019, 28, s. 185–195.
Boockmann H., Laurentius Blumenau. Fürstlicher Rat – Jurist – Humanist (c. 1415–1484), Göttingen 1965.
Chronologia polska, red. B. Włodarski, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Czaja R., Miasta pruskie a Zakon Krzyżacki. Studia nad stosunkami między miastem a władzą terytorialną w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1999.
Gąsiorowski A., Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386–1434, wyd. 2, Instytut Historii PAN, Warszawa 2015.
Heckmann D., Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2020.
Jóźwiak S., Kariera Michała Küchmeistra w zakonie krzyżackim w Prusach do 1410 roku, „Zapiski Historyczne” 2021, 86, 4, s. 55–69.
Jurek T., Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 2018.
Karp P., Polsko-husycka wyprawa zbrojna przeciw zakonowi krzyżackiemu w roku 1433, Wydawnictwo Eternum, Zielona Góra 2017.
Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa, t. 3, Warszawa 1966.
Kotzebue A. von, Preußens ältere Geschichte, Bd. 4, Riga 1808.
Kowalska Z., Stanisław Ciołek (+1437). Podkanclerzy królewski, biskup poznański, poeta dworski, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 1993.
Limburg H., Die Hochmeister des Deutschen Ordens und die Ballei Koblenz, Bad Godesberg 1969.
Murawski K.E., Zwischen Tannenberg und Thorn. Die Geschichte des Deutschen Ordens unter dem Hochmeister Konrad von Erlichshausen 1441–1449, Göttingen 1953.
Sarnowsky J., Die Wirtschaftsführung des Deutschen Ordens in Preußen (1382–1454), Böhlau Verlag, Köln–Weimar–Wien 1993.
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Biblioteka Kórnicka, Kórnik 1992.
Voigt J., Die westphälischen Femgerichte in Beziehung auf Preussen, Königsberg 1836.
Voigt J., Geschichte Marienburgs, der Stadt und des Haupthauses des deutschen Ritter-Ordens in Preußen, Königsberg 1824.
Władze miasta Poznania, oprac. J. Wiesiołowski, Z. Wojciechowska, t. 1: (1253–1793), Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2003.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-0138-9575
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-8228-4347
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
