Olga Tokarczuk
Tom dzienny/Tom nocny
„Fabrica Litterarum Polono-Italica” 2027, nr 1-2 (13/14)

„Język jest domem bytu” – twierdzi Martin Heidegger, a my filolodzy chętnie mu przytakujemy. Jeśli bowiem ma rację, literatura jest najwspanialszym z domów, jaki człowiek stawia temu, co istnieje. A już z pewnością dom to najbardziej trwały, bowiem choć mówi każda ludzka istota, „co się ostaje ustanawiają poeci” (Friedrich Hölderlin). Dom to również najbardziej obszerny, gdyż jego twórcy nieprzerwanie poszukują „formy bardziej pojemnej” (Czesław Miłosz), która zmieściłaby nieobjętą rzeczywistość. I gościnny. W domu wzniesionym przez wielkich pisarzy chętnie znajduje schronienie czytelnik, który często przybywa w jego progi z odległego czasu, odmiennej kultury, z obcym pisarzowi i jego dziełu bagażem doświadczeń i nadziei. Mimo to, już od wejścia słyszy zniewalające słowa powitania...

„Alicja miała już szczerze dosyć siedzenia obok siostry na nadrzecznej skarpie”

„Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób”

„Pani Dalloway powiedziała, że sama kupi kwiaty”

„W życia wędrówce, na połowie czasu, Straciwszy z oczu szlak niemylnej drogi, W głębi ciemnego znalazłem się lasu”

Olga Tokarczuk od trzech dekad wnosi dom z literatury, w którym goszczą czytelnicy z całego globu. Jaki to dom? Ano taki, gdzie wszyscy jesteśmy razem, choć chcielibyśmy odgrodzić się od siebie ścianami i piętrami. Bezskutecznie, gdyż byt świata i człowieka jest wspólny – mówi Tokarczuk. Jej literatura, to program symulacyjny do gry w odzyskiwanie świata jako planety wspólnej dla wszystkich istot. Przeto jej prozę wypełniają kobiety, mężczyźni, rzeczy, zwierzęta, rośliny, żywi i umarli; rozmaite istoty i byty, które/którzy uczestniczą nawzajem w swoich istnieniach; komunikują się ze sobą i czerpią wzajem ze swojego bogactwa. Dom to wspólny, ale nie jednorodny. Kłębią się pod jego dachem języki, opowieści, pieśni i obrazy. Rozświetla ściany i twarze domowników oślepiająca jasność nauki, mrok mitów i baśni, chybotliwy płomień przeczuć i proroctw o niewiadomej przyszłości. Ten dom-świat nie ma kulturowego centrum; każdy tu kiedyś, skądś przybył i ma do opowiedzenia swoją historię. Nie ma wszystkowiedzącego narratora ani głównego bohatera; każdy ma swoją wersję. Świat puchnie i trzeszczy od nadmiaru opowieści. Nie sprosta im encyklopedia księdza Chmielowskiego ani Wikipedia. Tylko rozciągliwe ściany literatury ugoszczą każde słowo, każdą opowieść. Wierzę, że również nasze – „dzienne” i „nocne” odczytania jej twórczości – znajdą miejsce w nawiedzanym nieprzerwanie domu z literatury, jaki wciąż rozbudowuje Olga Tokarczuk.

                                                                                            Prof. Ryszard Koziołek

Na zgłoszenia czekamy do 15 września 2026 roku. Propozycje artykułów prosimy rejestrować na platformie Open Journal Systems (https://www.journals.us.edu.pl/index.php/flit/login) Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W razie pytań i wątpliwości dotyczących procedury zgłaszania tekstów – prosimy o kontakt pod adresem: fabricalitterarum@gmail.com