Style współczesnego reportażu wojennego: Wojciech Tochman i Wojciech Jagielski
Abstrakt
The article formulates a thesis that two eminent Polish writers covering war situations represent two different literary styles (idiostyles): Tochman's can be subsumed under the term „minimalist-rhetorical", whereas Jagielski's could be described as „metaphorical". To prove this thesis, the article makes use of linguistic analytical tools to interpret such works as Tochman's „Like eating stone. Surviving the Past in Bosnia", „The Crowing of Cocks and the Weeping of Dogs" and Jagielski's „Praying for Rain", „Towers of Stone.
The Battle of Wills in Chechnya". Tochman's minimalism results from a creative treatment of syntax, the use of most basic syntactic constructions and verbless sentences as well as straight-forward announcement of facts. On the other hand, Jagielski's effort focuses on semantics, hence the abundance of metaphors, comparisons, and epithets.
Słowa kluczowe
styl osobniczy; składnia; zdania minimalne; metafora; parenteza; hiperbola
Bibliografia
Fliciński Piotr (2004): Idiostyl pisarza jako przedmiot badawczy stylistyki. W: Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Prace dedykowane Prof. Stanisławowi Bąbie w 65-lecie urodzin. Red. J. Liberek. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 95–108.
Gajda Stanisław (1988): O pojęciu idiostylu. W: Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych. Red. J. Brzeziński. Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra, s. 23–34.
Gajda Stanisław (1996): Styl osobniczy uczonych. W: Styl a tekst. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Opole 26–28.09.1995 r. Red. S. Gajda, M. Balowski. Uniwersytet Opolski. Instytut Filologii Polskiej, Opole, s. 251–261.
Grzegorczykowa Renata (1996): Wykłady z polskiej składni. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jagielski Wojciech (2002): Modlitwa o deszcz. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Jagielski Wojciech (2012): Wieże z kamienia. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Jodłowski Stanisław (2002): Zasady interpunkcji. Podręcznik. Oprac. nauk. i red. J. Godyń. Wydawnictwo Tomasz Strutyński, Kraków.
Kolbuszewski Jacek (1997): „Z głębokim żalem…”. Owspółczesnej nekrologii. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Korolko Mirosław (1990): Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Wiedza Powszechna, Warszawa.
Kozłowska Anna (2009): Problemy z idiolektem. W: Język pisarzy jako problem lingwistyki. Red. T. Korpysz, A. Kozłowska. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa, s. 111–131.
Labocha J. (1995): Gramatyka polska. Cz. III: Składnia. Ksiegarnia Akademicka, Kraków.
Litwin Jadwiga (1995): Przytoczenie i parenteza w reportażu. W: O stylu poezji i prozy. Funkcje, kategorie, struktury. Red. T. Ampel. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów, s. 61–77.
Pajdzińska Anna (1981): Funkcje „zdań minimalnych” w wybranych utworach współczesnych prozaików. W: O języku literatury. Red. J. Bubak, A. Wilkoń. Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 91–205.
Rećko Janusz (1992): Literackie epitafium barokowe: geneza i teoria gatunku. Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra.
Ruszkowski Marek (1997): Główne tendencje syntaktyczne w polskiej prozie artystycznej dwudziestolecia międzywojennego. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce.
Szczygieł Mariusz, Tochman Wojciech (2010): Reportaż – opowieść o tym, co wydarzyło się naprawdę. W: Biblia dziennikarstwa. Red. A. Skworz, A. Niziołek. Wydawnictwo Znak, Kraków.
Tochman Wojciech (2002): Jakbyś kamień jadła. Pogranicze, Sejny.
Tochman Wojciech (2018): Dzisiaj narysujemy śmierć. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Tochman Wojciech (2019): Pianie kogutów, płacz psów. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wilkoń Aleksander (1999): Język a styl tekstu literackiego. W: Idem: Język artystyczny. Studia i szkice. Śląsk, Katowice, s. 35–47.
Witosz Bożena (2009): Język osobniczy/idiolekt i/a (?) styl indywidualny/idiostyl. W: Eadem: Dyskurs i stylistyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 249–254.
Wojtak Maria (2011): O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu. „Tekst i Dyskurs. Text und Diskurs”, nr 4, s. 69–78.
Wróbel Henryk (1981): Obraz języka mówionego w „Pamiętniku z Powstania Warszawskiego” Mirona Białoszewskiego. W: O języku literatury. Red. J. Bubak, A. Wilkoń. Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 165–176.
http://dobreksiazkimag.pl [dostęp: 3.11.2022].
http://znak.com.pl/ksiazka/jakbys-kamien-jadla-wojciech-tochman23564?query=jakbyś%20kamień%20jadła [dostęp: 3.11.2022].
Profesor Emeritus. Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-4566-4789
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
