Czy radość może być w literaturze równie filozoficzna co melancholia? Garść wstępnych myśli
Abstrakt
Can joy be as philosophical in literature as melancholy? The article is devoted to this question. In discussing the issue, the author focuses in particular on the 18th century and Johann Wolfgang Goethe’s novel The Sorrows of Young Werther. The publication of this novel and its reception can be considered as a turning point in the history of so-called high literature, which from then on will generally favor melancholy as the central existential human experience, and as the most philosophical one.
Słowa kluczowe
radość; melancholia; Goethe; Schiller; Cierpienia młodego Wertera; Listy o estetycznym wychowaniu człowieka; Lata nauki Wilhelma Meistra
Bibliografia
Adam Wolfgang, Hrsg. (1997): Geselligkeit und Gesellschaft im Barockzeitalter. Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
Adorno Theodor W. (1990): Czy sztuka jest zabawą?. W: Idem: Sztuka i sztuki. Przeł. K. Krzemień-Ojak. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 287–294.
Arystoteles (1993): Zagadnienia przyrodnicze. Przeł. L. Regner. W: Arystoteles: Dzieła wszystkie. T. 4. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 497–507.
Bohrer Karl Heinz, Scheel Kurt, Hrsg. (2002): Lachen. Über westliche Zivilisation. Sonderheft Merkur, Stuttgart.
Chateaubriand Franciszek-René (1964): René. Przeł. T. Boy-Żeleński. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Dobijanka-Witczakowa Olga (2000): Wstęp. W: J.W. Goethe: Cierpienia młodego Wertera. Przeł. L. Staff. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, s. III–CXII.
Goethe Johann Wolfgang (1957): Z mojego życia. Zmyślenie i prawda. Przeł. A. Guttry. T. 2. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Goethe Johann Wolfgang (1985–1999): Sämtliche Werke. Frankfurter Ausgabe. Bd. 11. Deutscher Klassiker Verlag, Frankfurt am Main.
Goethe Johann Wolfgang von (2020): Lata nauki Wilhelma Meistra. Przeł. W. Kunicki, E. Szymani. Posłowiem i komentarzem opatrzył W. Kunicki. Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
Höfer Anja (2003): Heiterkeit auf dunklem Grund. Zu Goethes Kunstanschauung. In: Philosophie der Freude. Von Freud bis Sloterdijk. Hrsg. D. Schöttker. Reclam, Leipzig.
Kołakowski Leszek (1990): Horror metaphysicus. Przeł. M. Panufnik. Res Publica, Warszawa.
Kracauer Siegfried (2009): Zu den Schriften Walter Benjamins. In: W. Benjamin: Kritische Gesamtausgabe. Bd. 8. Suhrkamp, Frankfurt am Main–Berlin.
Meier Franziska (2003): Das Lachen des Hofmanns. In: Philosophie der Freude. Von Freud bis Sloterdijk. Hrsg. D. Schötter. Reclam, Leipzig.
Muschg Walter (2010): Tragiczne dzieje literatury. Przeł. B. Baran. Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Musiał Łukasz (2023): Rojber. Występki Walsera. Wydawnictwo Officyna, Łódź.
Poprzęcka Maria (2005): Arcydzieła się nie śmieją. W: Śmiech. Red. E. Pękała. Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 109–115.
Röcke Werner, Neumann Helga, Hrsg. (1999): Komische Gegenwelten. Lachen und Literatur im Mittelalter und früher Neuzeit. De Gruyter, Paderborn.
Schiller Friedrich (1943–): Über Bürgers Gedichte. In: Schillers Werke. Bd. 22. Verlag Hermann Böhlaus Nachfolger, Weimar.
Schiller Fryderyk (1972): Listy o estetycznym wychowaniu człowieka. Przeł. I. Krońska, J. Prokopiuk. Czytelnik, Warszawa.
Seelig Carl (1977): Wanderungen mit Robert Walser. Suhrkamp, Frankfurt am Main.
Sloterdijk Peter (2008): Krytyka cynicznego rozumu. Przeł. P. Dehnel. Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Spinoza Benedykt de (2008): Etyka. W porządku geometrycznym dowiedziona. Przeł. I. Myślicki. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Walser Robert (2013): Kartka noworoczna. Przeł. A. Żychliński. W: R. Walser: Mikrogramy. Przeł. M. Łukasiewicz, Ł. Musiał, A. Żychliński. Wydawnictwo Ha!art, Kraków, s. 111–113.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-1572-3861
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
