Obraz Turka w kronikach mołdawskich spisanych w językach słowiańskich
Abstrakt
Kroniki mołdawskie z XV–XVI wieku ukazują wydarzenia kraju w czasie poważnych trudności dla przetrwania chrześcijańskich państw Europy, zagrożonych ekspansywną polityką imperium osmańskiego. Autorka z uwagą śledzi postępującą rozbudowę Wielkiej Porty oraz upadek gmin, cytadeli i miast (Gallipoli, Sofia, Wielkie Tyrnowo, Saloniki), a także Chilii, Cetatea Albă, ufortyfikowanych cytadel mołdawskich. Naturalnie kronikarze cieszą się z najrzadszych zwycięstw na polu bitwy europejskich władców i książąt mołdawskich; są zasmuceni porażkami, jakie poniosła armia mołdawska i szerzej: chrześcijańska. Przede wszystkim obawiają się, że nowe „pogaństwo”, pochodzące z podbitego już Konstantynopola, może zdusić religię przodków, choć nie zaniedbują niebezpieczeństwa innych wierzeń, takich jak luteranizm, wyznawany przez księcia. W ostatecznym rozrachunku kronikarz uważa się za scriba Dei, który musi wychowywać czytelnika i umacniać go w prawdziwej wierze, ortodoksji.
Słowa kluczowe
kroniki mołdawskie w językach słowiańskich; Macarie; Eftimie; Azarie; imperium osmańskie; Półwysep Bałkański; Mołdawia
Bibliografia
Baronio Cesare (1876): Annales ecclesiastici denuo excusi et ad nostra usque tempora perducti. Ex Typis Cœlestinorum – Bertrand. Barri-Ducis. Tomus Vigesimus Nonus (1454‒1480).
Bogdan Ioan (1891): Vechile cronice moldovenescĭ pȃnă la Urechia. Texte slave cu studiu, traduceri şi note. Lito-Tipografia Carol Göbl. Bucurescǐ.
Bogdan Ioan (1895): Cronice inedite atingătoare de istoria romȋnilor. Adunate şi publicate cu traducerĭ şi adnotaţiunĭ. Editura Librăriei Socecǔ & Comp. Bucurescǐ.
Bogdan Ioan (1896): Vlad Ţepeş şi naraţiunile germane şi ruseşti asupra lui. Studiu critic. Editura Librăriei Socecǔ & Comp. Bucurescǐ.
Chiţimia Ion Constantin (1942): Cronica lui Ştefan cel Mare. (Versiunea germană a lui Schedel). Casa Şcoalelor. Bucureşti.
Crăciun Maria (1997): Protestantism and Orthodoxy in sixteenth-century Moldavia. In: The Reformation in Eastern and Central Europe. A cura di Karin Maag. Routledge Taylor & Francis Group. London and New York.
Djamo-Diaconiţă Lucia (1965): Contribuţii la studiul terminologiei social-politice a slavonei romȃneşti (Termeni şi sensuri specifice cronicilor). “Romanoslavica”. XII (Filologie), pp. 93–108.
Djurić Ivan (2009): Il crepuscolo di Bisanzio. La fine dell’impero romano d’Oriente (1392‒1448). Introduzione di Mario Gallina. Traduzione di Silvia Vacca. Donzelli editore. Roma.
Documente privitóre la Istoria Romȃnilor (1894): culese de Eudoxiu de Hurmazaki. Stabilimentul grafic I. V. Socecǔ. Bucurescĭ. Vol. VIII (1376‒1650).
Dragomir Mioara (2007): Hronograf den ȋnceputul lumii (MS. 3517). Probleme de filologie. Editura Trinitas. Iaşi.
Dragomirescu Monica (2019): Cronicile oficiale moldoveneşti din secolul al XVI-lea. “Acta Moldaviae Meridionalis”. XL, pp. 45–59.
Giurescu Constantin C. (1943): Istoria romȃnilor. Ediţia a patra, revăzută şi adaogită. Fundaţia Regală pentru Literatură şi Artă. Bucureşti. II/1 (Dela Mircea cel Bătrȃn şi Alexandru cel Bun pȃnă la Mihai Viteazul).
Istoria romȃnilor (2001). Coordinatori: Ştefan Pascu Răzvan Theodorescu. Editura Enciclopedică. Bucureşti. III (Genezele romȃneşti).
Letopiseţul de cȃnd s-a ȋnceput Ţara Moldovei – Letopiseţul lui Ştefan cel Mare (2006). Ediţie ȋngrijită, traducere, studiu introductiv şi note de G. Mihăilă. Editura Academiei Romȃne. Bucureşti.
Lur’e Anatolij Isakovič (1989): La letteratura del XVI secolo. In: Storia della letteratura russa dei secoli 11‒17. A cura di Dmitrij Lichacëv. Edest. Genova.
Machiavelli Niccolò (1857): Il Principe e Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio premessevi le considerazioni del prof. Andrea Zambelli sul libro del Principe. Felice Le Monnier. Firenze. Seconda Edizione.
Marchesani Pietro (1986): La Polonia nella storiografia italiana del XVI e XVII secolo: i clichés ideologici e la loro evoluzione. “Europa Orientalis”, n. 5, pp. 203–231.
Mihăilă Gheorghe (2006): Studiu introductiv şi note. In: Letopiseţul lui Ştefan cel Mare. Ediţie ȋngrijită, traducere, studiu introductiv şi note de G. Mihăilă. Editura Academiei Romȃne. Bucureşti.
Monumenta Hungariae Historica. Magyar diplomacziai emlékek. Mátyás Király korából, 1458‒1490 (1877). Szerkeszték Nagy Iván és B. NyáryAlbert. A. M. Tud. Akadémia Könyvkiadó–Hivatatalában. Budapest. Második kötet.
Niculescu Adrian (1998): Diplomazia veneziana e il principe Stefan cel Mare di Moldavia (1457‒1504) durante la guerra contro i turchi del 1463‒1479. In: Italia e Romania: due popoli e due storie a confronto (secoli XIV‒XVIII). A cura di Sante Graciotti. Leo S. Olschki Editore. Firenze.
Ostrogorsky Georg (1968): Storia dell’impero bizantino. Traduzione di Piero Leone. Giulio Einaudi editore. Torino.
Panaitescu Petre P. (1959): Cronicile slavo-romȋne din sec. XV‒XVI. Publicate de Ioan Bogdan. Ediţie revăzută şi completată de P. P. Panaitescu. Editura Academiei Republicii Populare Romȋne. Bucureşti.
Păun Radu G. (1998): Încoronarea domnilor ȋn cronicile slavo-romȃne. Letopiseţul lui Macarie. “Sud-Estul şi Contextul European”. Buletin IX-b, pp. 85–98.
Perillo Francesco Saverio (2021): Echi della battaglia della Piana dei Merli (1389) nella storiografia e nella cultura italiana. “Fabrica Litterarum Polono-Italica”, n. 1 (3), pp. 117–150.
Sanuto Marino (1894): I diarii. Fratelli Visentini Tipografi Editori. Venezia. Vol. XLI.
Sismondi Jean Charles Léonard Simonde de (1840): Histoire des Républiques italiennes du Moyen Âge. Furné et Ce. Libraires-Éditeurs. Treuttel et Wurtz, Libraire. Paris. Nouvelle édition. Tome septième.
Stahl Henri H. (1976): La comunità di villaggio. Tra feudalesimo e capitalismo nei principati danubiani. A cura di Bianca Valota Cavallotti. Jaca Book. Milano.
Ştefanescu Ştefan (1978): Cuvȋnt inainte. In: Petru Rareş. A cura di Leon Şimanschi. Editura Academiei Republicii Socialiste Romȃnia. Bucureşti.
Turdeanu Émile (1985): L’activité littéraire en Moldavie de 1504 à 1552. In: Études de littérature roumaine et d’écrits slaves et grecs des Principautés roumains. E. J. Brill. Leiden.
Uniwersytet im. Aldo Moro w Bari Włochy
https://orcid.org/0000-0001-7193-6699
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
