Pojęcie prawa Bożego jest zakorzenione w teologii i prawie kanonicznym. Treść wyrażona tym pojęciem jest jednak bardzo rozległa. Ponadto pojęcie to zastępowane jest wieloma innymi wskazującymi na właściwą dla nich treść. Z tego względu użyteczność pojęcia prawa Bożego pozostaje wątpliwa. Autor opracowania wyraża zdanie, że pojęcie prawa i rzeczywistość nim wyrażona nie są adekwatne do właściwego ujęcia znaczenia pojęcia prawa Bożego. Rozważania o prawie w prawie Bożym powinny być prowadzone w symbiozie wiary i rozumu, akceptacji woli Bożej i wyrażenia jej w odpowiednim sposobie realizacji kościelnej formy religii chrześcijańskiej.

The paper examines the relationship between law and rationality from multiple perspectives. As early as the Middle Ages, the canonist Gratian attempted to reconcile conflicting legal provisions using rational criteria in his monumental work. The humanist legal theorist Hugo Grotius referred to the ancient codifications of Roman law issued by Emperor Justinian as “written reason.” Grotius also identified “the dictate of right reason” within natural law. Civil law codifications of the 19th and 20th centuries, beginning with the Napoleonic Code, drew upon both Roman and natural law, aspiring once again to perfect rationality. The Catholic Church joined this endeavor by organizing canonical material into the first Code of Canon Law, promulgated in 1917. The ecclesiastical legislator further adopted Justinian’s division of matters into persons, things, and actions. The current Code of Canon Law also operates with rationality, exemplified by its requirement that a custom must be “reasonable.” What contravenes natural law is deemed irrational, for example the ecclesiastical legislator establishes the impediment of consanguinity as a norm of natural divine law. As an example of irrational law, the article highlights the Slovak legislator’s requirement that a petition for the recognition of a new church or religious society by the state must be accompanied by more than 50,000 signatures. It is evident that no unregistered religious society could meet this requirement, nor could the majority of churches already recognized by the state.

W artykule podjęto refleksję nad sytuacją, w jakiej człowiek poszukuje wiedzy, odwołując się do encykliki Jana Pawła II Fides et Ratio, która podkreśla znaczenie zjednoczenia wiary i rozumu w poszukiwaniu prawdy. Łaciński termin situatio (miejsce, miejsce) odnosi się do ogółu okoliczności, warunków i relacji, w których człowiek poznaje siebie, świat i Boga. Tekst ostrzega przed ryzykiem gnostyckiej pokusy, która polega na negowaniu egzystencjalnych i poznawczych ograniczeń człowieka. Taka postawa prowadzi do utraty percepcji wewnętrznej harmonii kosmosu, odrzucenia postaw krytycznych i pojawienia się absurdalnych konstrukcji o negatywnych konsekwencjach. Jednocześnie artykuł wskazuje na znaczenie metafizyki i potrzebę otwartości na transcendentną prawdę, którą niezawodnie przekazuje wiara chrześcijańska. Zachęca do intelektualnego dialogu między wiarą a filozofią w życiu akademickim i osobistym.

Nie istnieje rozstrzygająca i powszechnie ważna odpowiedź na pytanie, czy rozum jest przypadkowym rezultatem bezrozumnej ewolucji, czy świat jest dziełem rozumu, a ludzki intelekt jest w swej istocie pochodną Boskiego Rozumu Stwórczego. Każdy człowiek myślący musi na własny użytek i na własną odpowiedzialność dokonać wyboru między tymi koncepcjami. Taki wybór pociąga za sobą poważne konsekwencje, gdyż decydująco wpływa na interpretację faktu ludzkiego i generuje całościową postawę wobec rzeczywistości. Artykuł przedstawia niektóre konsekwencje każdego z dwóch wyborów, a szczególnie koncentruje się na charakterystyce środowiska życiowego, postrzeganego z perspektywy człowieka rozumnego i wierzącego. Autor przedstawia swoje rozumienie wiary, oparte na tekstach Martina Bubera, Josefa Piepera, Józefa Tischnera i Stanisława Wszołka, oraz modeluje optymalną postać relacji między wiarą a rozumem. Rozwija myśl, że wiara chrześcijanina jest odpowiedzią człowieka na wybranie przez Boga, ale wszystko, co w wierze istotne, zaczyna się doświadczeń międzyludzkich. Człowiek żyjący na co dzień w środowisku wiary, nadziei i miłości łatwiej odkryje, że Bóg jest blisko niego i sam stanie się wiarygodnym świadkiem ewangelicznej prawdy dla innych ludzi.

The encyclical Fides et Ratio is a continually inspiring document in which John Paul II sought to answer the question of the relationship between faith and reason, and thus between theology and philosophy. It follows the tradition of the Church, but at the same time reflects the post-Conciliar view of the autonomy of the empirical sciences and the humanities. The present study deals with philosophy which John Paul II calls “Christian philosophy.” The concept of metaphysics, which has influenced Christian philosophy, is crucial here. Despite a lot of criticism concerning metaphysics since the modern period, John Paul II defends the metaphysical position as an integral part of the Christian philosopher’s thinking. His understanding of metaphysics will be discussed in the following study.

Celem artykułu jest krytyczna refleksja nad modelem teologii jako racjonalizacji wiary religijnej (prawdy objawionej) oraz nad innymi modelami teologii jako wiedzy zaangażowanej (sapiencjalnej) i jako hermeneutyki. Pierwszy z tych modeli jest niewystarczający, ponieważ przeważa w nim racjonalistyczna koncepcja teologii, kosztem jej bardziej egzystencjalnego i doświadczeniowego charakteru. Artykuł składa się z trzech części. W części pierwszej zaprezentowano model teologii jako racjonalizacji prawdy objawionej (filozoficzna krytyka objawienia, dociekania historyczno-doktrynalne nad prawdami wiary, wyjaśnienie i usystematyzowanie treści objawienia za pomocą kategorii filozoficznych, aprioryczny system wiedzy). W drugiej - skoncentrowano się na modelu teologii jako wiedzy zaangażowanej i mądrościowej (zaangażowanie w uznanie określonych prawd wiary i religijny sposób życia, zaangażowanie w doświadczenie misterium i modlitewnej kontemplacji, zaangażowanie w realizację sensu życia i przemianę świata). W trzeciej części ukazano model teologii jako hermeneutyki, czyli sztuki odczytania i interpretacji różnych elementów rzeczywistości (problemów ludzkiej egzystencji, wydarzeń historycznych i tekstów religijnych).

Artykuł nawiązując do Encykliki Jana Pawła II Fides et ratio podejmuje problem prawdy w jej wymiarze prawnym. To znaczy, czym dla prawa jest prawda? Do jakiej prawdy dąży prawo? Jakiej prawdzie służy? Inaczej mówiąc czy prawda, do której zmierza prawo, odpowiada rzeczywistemu i naturalnemu porządkowi rzeczy, czyli czy za pomocą spekulacji i konstrukcji prawnych można dotrzeć do prawdy absolutnej? Czy też raczej odwrotnie, nawet najbardziej egzystencjalne doświadczenia, jak „życie” i „śmierć”, na skutek podjętych określonych czynności prawnych, nie będą zgadzały się z prawdą, kreując inną naturę i rzeczywistość?

Przeprowadzona analiza pokazała, iż prawo posługuje się specyficzną kategorią prawdy, czyli prawdą formalno-proceduralną, która niekoniecznie odpowiada prawdzie absolutnej, o której pisze w swojej encyklice papież Jan Paweł II. Jeśli ta specyficzna, formalno-proceduralna prawda prawnicza, będzie podporządkowana realizacji naczelnej zasadzie osiągnięcia prawdy absolutnej, to taka sytuacja nie powinna budzić obaw. Gorzej będzie, jeśli prawo zacznie odbiegać od dążenia do prawdy absolutnej, ulegając wyłącznie jakimś kryteriom doraźnym, pragmatycznym, opartych na błędnych przekonaniach, że wszystko powinno być podporządkowane technice i woli większości, ponieważ fundamentalnych norm wspólnych wszystkim ludziom nie ma lub nie można ich wskazać.