Znaczenie pojęcia "monstra" w rzymskiej tradycji prawnej
Abstrakt
Punktem wyjścia dla zrozumienia pojęcia monstra w prawie rzymskim jest analiza etymologiczna takich pojęć jak prodigia, promonstra. Ewolucja drugiego z tych pojęć doprowadziła do zaniku przedrostka prod-, oznaczającego oczekiwanie. Monstra stały się zatem urzeczywistnieniem cudu, czyli wydarzenia przepowiedzianego przez bogów, który stanowił również ostrzeżenie i konieczność rytualnego poświęcenie potworka w celu przywrócenia pax deorum. Z kolei w prawie rzymskim pojęcie monstra oznaczało każdą istotę lub zachowanie, które były sprzeczne z prawem natury, a w konsekwencji także z prawem cywilnym. Rozszerzono tym samym postrzeganie terminu, który pierwotnie miał bardziej precyzyjne znaczenie religijne oraz prawne.
Słowa kluczowe
monstra; pax deorum; osoba; osobowość prawna; prawo rzymskie; hiszpański kodeks cywilny
Bibliografia
Albanese, Bernardo. “Appunti su XII-TAB-4.1 (Uccissioni dei neonati malformi).” In Scritti Giuridici, IV, edited by Giuseppe Falcone, 663–671. Torino: G. Giappichelli Editore, 2006.
Aldea Celada, Manuel, Jose. “Religión, política y sociedad: los prodigia en la Roma republicana.” El Futuro del Pasado, no.1 (2010): 279–293.
Allély, Annie. “Les enfants malformés et handicapés à Rome sous le Principat.” Revue des études anciennes, vol. 106, no.1 (2004): 73–102.
Astolfi, Riccardo. Lex Iulia et Papia. Padova: Cedam, 1970.
Benveniste, Emile. Vocabulario de las instituciones indoeuropeas. Madrid: Taurus, 1983.
Blackstone, William. Commentaries on the Laws of England (1765–1769). https://lonang.com/library/reference/blackstone-commentaries-law-england/bla-215/.
Bloch, Raymond. Prodigi e divinazione nel mondo antico. Roma: Newton Compton, 1977.
Cantarella, Eva. “L’hermaphrodite et la bisexualité à l’épreuve du droit dans l’antiquité.” Diogène, vol. 4, no. 208 (2004): 3–15.
Castán Pérez-Gómez, Santiago. Discapacidad y Derecho Romano. Madrid: Editorial Reus, 2019.
Cohen, Jeffrey Jerome. Of Giants. Sex, Monsters, and the Middle Ages. Minneapolis–London: University Of Minnesota Press, 1999.
Coughlin, J. John. Law, Person, and Personality. Philosophical, Theological, and Comparative Perspectives on Canon Law. New York: Oxford University Press, 2011.
Dalla, Danilo. “Status e rilevanza dell’ostentum.” In Sodalitas. Scritti in onore di Antonio Guarino, edited by Vincenzo Giuffrè, vol. 2, 519–532. Napoli: Editore Jovene, 1984.
Vann, Michiel de. Etymological Dictionary of Latin and the Other Italic Languages. Leiden–Boston: Brill, 2008.
Díez-Picazo, Luis, and Antonio Gullón. Sistema de Derecho Civil. Vol. I. Madrid: Tecnos, 2005.
Domingo, Rafael, ed. Textos de Derecho Romano. Navarra: Aranzadi, 2002.
Ernout, Alfred, and Antoine Meillet. Dictionnaire Etymologique de la Langue Latine, París: Klincksieck, 1959.
Festus. De verborum significatu quae supersunt com Pauli epitome, edited by Wallece M. Lindsay. Leipzig: Teubner, 1913.
Franchini, Lorenzo. “Lo status dell`ermafrodita ed il problema della determinazione del sesso prevalente.” Teoria e storia del diritto privato. Rivista Internazionale on line, no. 9 (2016): 1–35.
Friedman, John Block. The Monstrous Races in Medieval Art and Thought. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1981.
Gómez Arboleya, Enrique. “Sobre la noción de persona.” Revista de estudios políticos, no. 49 (1950): 104–116.
Impallomeni, Giambattista. “In tema di vitalità e forma umana come requisiti essenziali alla personalità.” Iura, no. 22 (1971): 99–120.
Crifò, Giuliano. “‘Prodigium’ e diritto: il caso dell’ermafrodita.” INDEX-International Survey of Roman Law, vol. 271 (1999): 115–116.
Lewandowska, Dominika. “Prodigium, portentum, ostentum, monstrum: In Search of Meaning Between Practice and Definition.” U schyłku starożytności – Studia źródłoznawcze, no. 19 (2020): 3–60.
Maroi, Fulvio. “L’interpretazione dei monstra nella legislazione decemvirale secondo G. B. Vico.” Rivista internazionale di filosofia del diritto, no. 5 (1925): 1–15.
MacBain, Bruce. Prodigy and Expiation: A Study in Religion and Politics in Republican Rome, Bruxelles: Latomus 1982.
Monaco, Lucia. “Percezione sociale e riflessi giuridici della deformità.” In I diritti degli altri in Grecia e a Roma, edited by Alberto Maffi and Lorenzo Gagliardi, 413–414. Sankt Augustin: Akademia Verlag, 2011.
Newman-Stille, Derek. “Morality and Monstrous Disability in Topographia Hibernica.” In The Treatment of Disabled Persons in Medieval Europe, edited by Wendy Jo Turner and Tory Vandeventer Pearman, 231–257. New York: Edwin Mellen Press, 2010.
Péter, Orsolya Marta. “Olim in prodigiis nunc in deliciis.’ Lo status giuridico dei ‘monstra’ nel diritto romano.” In Iura antiqua, iura moderna. Festschrift für Ferenc Benedek. Pécs: Dialóg Campus Kiadó, 2001.
Rasmussen, Susanne William. Public Portents in Republican Rome. Rome: L’Erma di Bretschneider, 2003.
Reiter, Eric H. “Rethinking Civil-Law Taxonomy: Persons, Things, and the Problem of Domat’s Monster.” Journal of Civil Law Studies, vol. 1, no. 1 (2008): 189–213.
Segura Munguía, Santiago. Nuevo diccionario etimológico latín-español y de las voces derivadas. Bilbao: Universidad de Deusto, 2013.
Vallar, Sandrine. “Les hermaphrodites: l’approche de la Rome antique.” Revue Internationale des droits de l’Antiquité, no. 60 (2013): 201–217.
Verner, Lisa. “Medieval Monsters, in Theory and Practice.” Journal of History of Medicine, vol. 26, no. 1 (2014): 43–68.
Universidade de Vigo, Spain Hiszpania
https://orcid.org/0000-0001-5081-6292
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
