W służbie nauki i Uniwersytetu Autorytet i postawy ludzi Uniwersytetu w czasie komunistycznego totalitaryzmu
Abstrakt
Wizerunek Uniwersytetu Śląskiego (UŚ) przedstawiano w różny sposób. Problemem podstawowym, pozwalających na zrozumienie wielu mechanizmów zachodzących w szkołach wyższych w czasach dominacji systemu totalitarnego, sprowadza się do oceny autorytetu ludzi Uniwersytetu, bez którego istota uniwersitas nie istnieje. W roku 1981 budowa opozycyjnych struktur i możliwość skutecznego działania w celu eliminacji różnych nieprawidłowości - w szczególności, gdy chodziło o rozwiązania systemowe, okazała się niemożliwym.
Po instytucjonalnym upadku systemu totalitarnego podejmowano próby rozliczeń, które często spotykały się z oporem środowisk akademickich. W UŚ, na wniosek komisji Zakładowej NSZZ Solidarność, dopiero w kwietniu 2007 roku, Senat UŚ podjął uchwałę o powołaniu Komisji Historycznej, która miała przeanalizować postawy z przeszłości ludzi uniwersytetu, w oparciu o dokumenty Instytucie Pamięci Narodowej i Archiwum Uczelni. Zaistniała szansa na obiektywne przyjrzenie się nie tylko historii instytucji, ale także dokonanie oceny postaw pracowników.
Chodziło o wskazania nie tylko negatywnych przykładów zachowań, które w domyśle miały oznaczać naruszanie zasad etyki akademickiej, szczególnie w kontekście wypływającym z oświadczeń lustracyjnych, ale także heroicznych postaw pracowników UŚ w latach 1968-90. Raporty Komisji były upubliczniane czy to w formie informacji o pracach, czy też w całości przez Gazetę Uniwersytecką. Jednym z najbardziej aktywnych członków prac Komisji Historycznej Senatu UŚ był jej pierwszy Przewodniczący, Prof. zw. dr hab. Adam Lityński.
Słowa kluczowe
Uniwersytet Śląski, Adam Lityński, autorytety, inwigilacja, Służba Bezpieczeństwa, komisja historyczna, Solidarność.
Bibliografia
A. Drogoń, Życie społeczne i polityczne Uczelni - rys historyczny . [W]: Uniwersytet Śląski 1968-2008 : "mądrość zbudowała sobie dom..... s. 215-293;
A. Drogoń, Uniwersytet trzech wielkich prób - zamiast podsumowania . [W:] Uniwersytet Śląski 1968-2008 : "mądrość zbudowała sobie dom..." s. 294-300,
A. Drogoń, Początki humanistycznej szkoły wyższej na Górnym Śląsku, W: Uniwersytet Śląski 1968-2008 : "mądrość zbudowała sobie dom..." s. 66-84,
A. Drogoń, Ustrojowe i polityczne uwarunkowania początków Uniwersytetu w Katowicach , Z Dziejów Prawa. - T. 2 (2009), s. 173-198, 2009;
A. Drogoń, Polityczne i społeczne uwarunkowania w procesie powstawania szkolnictwa wyższego w Katowicach, [W:] W 40-lecie powstania Uniwersytetu Śląskiego : szkolnictwo i nauka na Górnym Śląsku. - Katowice : Polska Akademia Nauk. 2009. - s. 108-115, 2009;
A. Drogoń, Kierownicza rola PZPR" w strukturze powstającego w 1968 roku Uniwersytetu Śląskiego i jej przełamanie. Z Dziejów Prawa. - T. 2 (2009), s. 199-229, 2009;
A. Drogoń, "Solidarność" Uniwersytetu Śląskiego : koniec wizji "czerwonego uniwersytetu", [W:] Na trzydziestolecie Krajowej Sekcji Nauki NSZZ "Solidarność". Warszawa : Krajowa Sekcja Nauki NSZZ "Solidarność", 2012. - s. 47-85, 2012;
A. Drogoń, Inwigilacja środowiska akademickiego w PRL : Służba Bezpieczeństwa w Uniwersytecie Śląskim, Z Dziejów Prawa. - T. 5 (2012), s. 339-357, 2012;
A. Drogoń, Początki akademickiej edukacji humanistycznej i prawniczej na Górnym Śląsku w okresie II Rzeczypospolitej Polskiej; Misc. Hist.-Iur. - T. 14 (2015), s. 87-108, 2015;
A. Drogoń, Prawnicy na Górnym Śląsku i ich edukacja w XX w. : do czasu erygowania Uniwersytetu Śląskiego, Z Dziejów Prawa. - T. 11, cz. 1 (2018), s. 15-49, 2018;
A. Drogoń, Kulturotwórcza i społeczna rola Uniwersytetu Śląskiego – pierwszej humanistycznej uczelni wyższej na Górnym Śląsku, [W:] Katowice jako ośrodek nauki i kultury w XX i XXI wieku. - Katowice : Muzeum Historii Katowic, 2018. - s. 71-92, 2018.
„Gazeta Uniwersytecka UŚ” Raport Senackiej Komisji Historycznej, nr 5 (165) luty 2009, (raport dotyczący współpracy pracowników UŚ ze służbami SB)
„Gazeta Uniwersytecka UŚ” Raport Senackiej Komisji Historycznej, w nr 8 (168) maj 2009, (raport dotyczący opozycji politycznej na Uniwersytecie Śląskim).
„Gazeta Uniwersyteckiej UŚ” nr 9 (169) czerwiec 2009, Rozmowa z Przewodniczącym Komisji Historycznej: Nie oceniamy.
„Gazeta Uniwersytecka”, Katowice, nr 10, 2010; "Bezpieka" w Uniwersytecie Śląskim : III Raport Komisji Historycznej UŚ. Marek Zrałek, Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Andrzej Drogoń, Stanisław Kalus, Adam Lityński, Jerzy Myszor.
Polskie uczelnie w latach osiemdziesiątych. Studia. Pod red. T. Gąsowskiego, Warszawa 2015.
T. Szymborski, Uniwersytet Śląski. Kuźnia kadr PZPR pod opieką SB. Dziennik, 28-29.07. 2007
Uniwersytet Śląski 1968-2008 : "mądrość zbudowała sobie dom..." dzieje, dokumentacja, źródła. - Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008.
Wyrósł z dobrego drzewa... Uniwersytet Śląski 1968 – 1998. Pod. Red. A. Barciaka, Katowice 1998.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
http://orcid.org/0000-0001-7541-1873
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
