Rzymska republika zmagała się z wieloma patologiami. Należały do nich choćby lichwa, nadmierna rozrzutność, nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, hazard czy też korupcja polityczna. Zjawiska te wywoływały daleko idące negatywne skutki społeczne, państwo starało się zatem likwidować za pomocą ustaw. Ich historia pokazuje jasno, że wykazywały one wyjątkowo małą skuteczność. Wydawane były w szlachetnych intencjach szeroko rozumianej poprawy obyczajów i powstrzymania negatywnego zjawiska zanikania cech dawnego etosu. Były wyrazem szlachetnej, ale nieco naiwnej wiary prezentowanej przez rzymskiego prawodawcę, że wystarczy jakiś problem uregulować ustawą, by móc uznać go za załatwiony. Ta wiara wielokrotnie doznawała wstrząsów, a realia funkcjonowania tych regulacji są kolejnym dowodem na to, że żywioł społeczny zawsze znajdzie sposób na obejście przepisów niedostosowanych do warunków, w jakich żyje.

W pracy tej podjęty został problem zastosowania rzymskiej zasady alteri stipulari nemo potest wyrażającej zakaz zawierania umów na rzecz osoby trzeciej i zastępstwa bezpośredniego. Ukazane zostało rozumienie tej zasady i jej uzasadnienie w odniesieniu do wymogów kontraktu stypulacji oraz zasad rządzących rzymskim procesem formułkowym. Zarysowane zostały także wyjątki od tej zasady umożliwiające zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej w przypadku istnienia zaskarżalnego interesu strony umowy i zastrzeżenia kary umownej. Szerzej podjęto kwestię zawierania umów przez osoby podległe (niewolników, dzieci podlegające władzy ojcowskiej) ze skutkiem dla ich zwierzchnika oraz odpowiedzialności zwierzchnika.

W procesie przemian ustrojowo-prawnych śląska, zapoczątkowanych w 1327 roku, na wnikliwszą uwagę zasługują wydarzenia zaistniałe w 1336 roku. Najwcześniejsze dotyczy przekształcenia Księstwa Wrocławskiego w dziedziczne księstwo Korony Czeskiej, w którym namiestnicze rządy w imieniu króla będzie odtąd sprawował starosta ziemski, aż do 1742 roku. Następne dotyczy sfeudalizowania pierwszego spośród dotychczas jeszcze wolnych książąt linii świdnicko-jaworskich, Bolka ziębickiego. Kolejne odnosi się do rezygnacji z praw do Księstwa Ścinawskiego przez jego dotychczasowego lennego księcia z dynastii śląskich Piastów, Jana ścinawskiego, na rzecz króla czeskiego Jana Luksemburskiego, w zamian za dożywotnie sprawowanie rządów namiestniczych w Księstwie Głogowskim. Następne jest związane z bezpotomną śmiercią w 1336 roku górnośląskiego księcia Leszka raciborskiego, która w 1337 roku stanie się przyczyną spektakularnego sporu o prawa spadkowe po nim. Wydarzenia te prowokują do próby oceny polityki śląskiej Jana Luksemburskiego i Kazimierza Wielkiego po kongresie wyszehradzkim z 1335 roku.

Autor pokazuje średniowieczną wieś Konary, której nazwa wskazuje, że była to wieś służebna kasztelana konarskiego krakowskiego. Sama była jednak w XIV wieku „zwykłą” kasztelanią, sprawowaną przez Mikołaja z Grodziny. Dobra we wsi dzieliły dwa rody: rycerze z Grodziny herbu Szreniawa i drudzy z Koszyc (pow. pilzeński) herbu Ostoja. Praca stanowi opis obrotu prawnego z ich udziałem.

Celem artykułu jest wykazanie, że Piotr Rojzjusz, sędzia asesorskiego sądu królewskiego w Wilnie, stosował prawo rzymskie jako kryterium interpretacyjne w stosunku do prawa magdeburskiego. Prawo rzymskie służyło do interpretowania znaczenia budzących wątpliwości pojęć prawa niemieckiego. Autor był też zwolennikiem subsydiarnego stosowania prawa rzymskiego w przypadku luk w prawach krajowych. Jego dzieło, zatytułowane Decisiones (…) de rebus in sacro auditorio Lituanico ex appellatione iudicatis (Kraków 1565) stanowi komentarz do pięciu orzeczeń. Podstawą wyrokowania jest prawo magdeburskie, ale wywody autora pełne są odniesień do prawa rzymskiego i do dzieł glosatorów i komentatorów.

Z okresu jagiellońskiego zachowały się liczne przywileje królewskie zwalniające mieszczan od obowiązku zapłaty podatków. Wpisy tych regulacji występują zarówno w księgach Metryki Koronnej (często w postaci skróconej), jak również w postaci dyplomów, niekiedy wciągniętych do kopiariuszy miejskich. Wzrastająca liczba wspomnianych regulacji jest widoczna w Metryce Koronnej zwłaszcza od okresu panowania Zygmunta I, co należy tłumaczyć zarówno większą dbałością o wpisywanie do Metryki aktów obowiązujących czasowo, jak też intensyfikacją wydawania tego typu regulacji wobec coraz częstszego (ostatecznie regularnego) uchwalania szosu na sejmach. Libertacje podatkowe w okresie jagiellońskim należały do wyłącznej kompetencji króla, tym samym dokumenty te zaliczają się do leges speciales uchwalanych w opozycji do uniwersałów poborowych obowiązujących wszystkich, a więc wpisujących się w kategorię polskiego ius commune. Przywileje podatkowe służyły przede wszystkim pomocy miastom zrujnowanym przez klęski żywiołowe i zawieruchy wojenne. Okres zwolnienia uzależniony był od typu podatku, przy czym cel libertacji najpełniej realizowany był w dłuższych zwolnieniach podstawowego podatku – szosu królewskiego. Znacznie krótszy okres zwolnienia od zapłaty czopowego uzasadniony był jego konsumpcyjnym charakterem oraz, jako że był to podatek pośredni – jego koszty w istocie obciążały nabywcę towaru. Okoliczności wydawania zwolnień podatkowych sprawiają, że przywileje libertacyjne stanowią smutne świadectwo częstych pożarów, trawiących w znakomitej większości drewnianą zabudowę miast doby jagiellońskiej.

Prawa wyborcze mają charakter czynny albo bierny; oznaczają prawo wybierania i bycia wybranym. W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów jedną z podstawowych zasad ustrojowych było prawo „wolnej elekcji” króla. Rozumiano je jako prawo do elekcji viritim czyli oddania głosu przez każdego szlachcica. To uważano za największy sukces narodu szlacheckiego w Rzeczypospolitej. Prawo wyborcze w aspekcie biernym nie było przedmiotem szerszych rozważań w ówczesnej publicystyce i życiu publicznym. To zagadnienie wymaga badań naukowych z uwzględnieniem przepisów Artykułów henrykowskich oraz paktów konwentów.

Jan Jakub Rousseau to przede wszystkim filozof społeczny. Jego teoria umowy społecznej, suwerenności ludu i woli powszechnej są podstawowymi pojęciami zarówno w zakresie filozofii prawa jak również myśli politycznej i ekonomicznej. Choć związany z Oświeceniem jako epoką, w której składano hołd dla osiągnięć nauk opartych na rozumie, jak i eksperymencie – Rousseau jawił się jako myśliciel próbujący fakt ten podważyć. Od początku swojej twórczości buduje światopogląd, który możemy uznać za przejaw buntu wobec bezkrytycznej dominacji tego, co racjonalne. Nie godzi się na dotychczasowe negowanie  czynników irracjonalnych, którym proponuje przyznać należne im miejsce, zarówno w procesie wychowawczym jednostki, jak również na płaszczyźnie społeczno-politycznej. Prawidłowy rozwój sfery emocjonalno-wolitywnej, uznaje za najlepsze lekarstwo mogące pomóc rozwiązać wszelkie problemy życia ludzi, z którymi nie jest w stanie poradzić sobie nasz intelekt. 

Unormowanie postulowanej na Sejmie Czteroletnim sprzedaży królewszczyzn nastąpiło w ustawie z 26 kwietnia 1792 r. Autor dochodzi do wniosku, iż miała ona na względzie bardziej interes nabywców, niż Rzeczypospolitej. Z punktu widzenia interesów skarbowych państwa, ocena ustawy wypada niekorzystnie.

Ustawa nie została wykonana. W czasach porozbiorowych, królewszczyzny pozostając dobrami publicznymi, były w różny sposób eksploatowane przez władze skarbowe. 

Artykuł porządkuje problemy definicyjne narosłe wokół terminu rewolucja. Autorzy uznają, że rewolucje, jakkolwiek by je definiować, posiadają wyraźne, dające się uchwycić cechy narodowe. Analiza problemu dokonane jest w oparciu o tradycje polskie i czeskie, ponieważ te dwa narody prezentują zupełnie odmienne podejścia do kwestii rewolucji. Zestawienie czeskiego konserwatyzmu i niewiary w strategie rewolucyjną z polską tradycją zrywów niepodległościowych tworzy jest ciekawe poznawczo i zdaniem autorów mogące otworzyć nowe pola eksploracji badawczej.

W artykule przedstawiono zasady organizacyjne oraz formy działalności „policji lekarskiej” („policji medycynalnej”) Wolnego Miasta Krakowa (1815-1846), ze szczególnym uwzględnieniem zadań Protomedyka oraz dwóch Fizyków: Miejskiego i Okręgowego. Szczegółowej analizie poddano „instrukcje rządowe” dla Fizyków, uchwalone przez Senat Rządzący w 1844 r. Ich zawartość przekonuje, że do głównych zadań „urzędników zdrowia” należała dbałość o zdrowie mieszkańców Krakowa wraz z Okręgiem, w tym zapobieganie i zwalczanie epidemii, kontrolowanie sprzedawanej żywności, dbałość o warunki sanitarne w szpitalach, aresztach policyjnych, Gmachu Więzień Kryminalnych itp., nadzór nad lekarzami, chirurgami, akuszerkami i aptekarzami, zwalczanie działalności szarlatanów i pokątnych akuszerek, prowadzenie szczepień, wykonywanie badań zdrowotnych „kobiet publicznych”, sporządzanie opinii sądowo-lekarskich, wystawianie aktów zgonu, badanie zwierząt poddawanych ubojowi itp. Na potrzeby artykułu ustalono nazwiska osób powoływanych na Protomedyka i Fizyków. Tekst oparto przede wszystkim na materiałach archiwalnych, przechowywanych w Archiwum Narodowym w Krakowie (zespół „Archiwum WMK”) oraz w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego.  

Jan Kasprowicz podczas krótkiego pobytu we Wrocławiu w trakcie studiów prowadził także niezwykle aktywną działalność polityczną. Związana była ona z jego uczestnictwem w organizacji „Pacyfik”, powiązanej z socjaldemokracją niemiecką. Z tego powodu został on aresztowany i był sądzony w ramach jednego z największych procesów w Niemczech przeprowadzonych w oparciu o ustawy antysocjalistyczne. Ze względu na to, że był Polakiem otrzymał jeden z najsurowszych wyroków procesie we Wrocławiu w 1887 r. Okres pobytu Jana Kasprowicza we Wrocławiu był jednym z najtrudniejszych w jego życiu. Pod wpływem doświadczeń wrocławskich ostatecznie zrezygnował z działalności politycznej i zajął się wyłącznie działalnością literacką.

Od listopada 1918 r. do stycznia 1924 r. miasto Fiume (Rijeka) pozostawało faktycznie suwerennym terytorium, o które spierały się Włochy i Królestwo SHS. Władzę w mieście sprawowali Włosi, jednak Rzym nie zdecydował się na aneksję bez zgody sojuszniczych mocarstw. Przez pięć lat niepodległości istniały w Fiume różne formy ustrojowe, a od września 1919 r. do końca 1920 r. dyktatorską władzę sprawował włoski poeta Gabriele D'Annunzio. Po przejęciu władzy zdecydował on, że dla podkreślenia woli przyłączenia do Włoch miasto wybierze deputowanego do rzymskiego parlamentu. Zasady wyboru określono w dekrecie z 14 października 1919 r., którego postanowienia wyraźnie różniły się od ówczesnej włoskiej ordynacji wyborczej oraz od obowiązujących w mieście zasad wybierania Rady Narodowej. Inaczej niż w Italii, do głosu dopuszczono kobiety. Wybory przeprowadzono 16 listopada 1919 r., o mandat ubiegał się tylko jeden kandydat – Luigi Rizzo, którego wybór nie został uznany przez władze Włoch.

Niniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie nieznanego dotąd szerzej epizodu z życia polskiego romanisty Ignacego Koschembahra-Łyskowskiego, związanego z próbą uzyskania przez niego zwyczajnej profesury na Uniwersytecie we Lwowie. Ten uczony, przeniósł się pod koniec XIX wieku z Fryburga do Lwowa, gdzie kontynuował swą karierę akademicką. W 1903 roku pojawiła się kwestia obsadzenia zwyczajnej systemowej katedry prawa rzymskiego i romanista był jednym z dwóch kandydatów, zgłoszonym obok Marcelego Chlamtacza. Ostatecznie, we wniosku o mianowanie, skierowanym do C.K. Ministerstwa znalazło się nazwisko M. Chlamtacza. Wywołało to sprzeciw części uczonych, którzy sformułowali votum separatum w obronie I. Koschembahra-Łyskowskiego. Intencją autora niniejszego opracowania, była analiza tego dotąd nieznanego dokumentu sporządzonego w obronie I. Koschembahra-Łyskowskiego. 

Od 2017 r. Ośrodek „Karta” wydaje sześciotomowy cykl „Dzienników” Michała Römera, obejmujących czas od schyłku rozbiorów po lata II wojny światowej. Ukazujący się w 2018 r. tom trzeci dotyczy lat 1916–1919 i zawiera zapiski dotyczące pracy M. Römera w sądownictwie polskim od 1917 r. tj. powołania sądów królewsko-polskich. Artykuł przedstawia M. Römera jako sędziego pokoju w Kolnie od września 1917 do listopada 1918 roku. Daje we wstępie krótki rys biograficzny Autora, następnie charakteryzuje sądownictwo królewsko-polskie na terenie Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego oraz bliżej sądownictwo w okręgu łomżyńskim. Przez całość rozważań przewijają się uwagi i oceny M. Römera a szczególnie w części trzeciej tekstu zostały wyeksponowane jego znaczące i głębokie przemyślenia dotyczące zarówno pracy sędziowskiej w Kolnie, jak i samego zawodu sędziego. Traktował M. Römer swoje obowiązki jako misję, wypełniał je rzetelnie i dobrym poziomie, dobrze zasługując się lokalnej społeczności. Jego uwagi o charakterze generalnym tyczące się obowiązków sędziowskim nie straciły aktualności i świadczą o wnikliwości spojrzenia na istotę tego zawodu.

W listopadzie 1918 r. Polska odzyskała niepodległość. Był to jednak początek budowy granic odrodzonego państwa. Zanim Wileńszczyzna została włączona do Polski w 1922 r. w latach 1919-1920 władzę nad tym obszarem sprawowało Wojsko Polskie i polska administracja zorganizowana w Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich. W jej ramach stworzono polski wymiar sprawiedliwości, którego funkcjonowanie w przyjętym kształcie przerwał i zakończył jednocześnie letni (1920) najazd bolszewicki.

Stulecie odzyskania niepodległości przez Polskę sprzyja refleksjom na temat dorobku ostatnich 100 lat, w tym dorobku prawnego okresu dwudziestolecia międzywojennego. Istotną rolę w tworzeniu prawa Drugiej Rzeczpospolitej odegrała Komisja Kodyfikacyjna, obchodząca w 2019 r.  setną rocznicę utworzenia. W jej pracach brali aktywny udział profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, m.in. F. K. Fierich, pierwszy Prezydent Komisji w latach 1919-1928; F. Zoll, S. Gołąb, T. Dziurzyński, W. L. Jaworski, S. Wróblewski, M. Rostworowski, A. Górski, E. Krzymuski. Prace komisji nad polskim prawem ochrony przyrody z 1934 r. zainspirował profesor UJ W. Szafer. Wpływ krakowskich uczonych na kształt prawa odbywał się także poprzez udział w pracach nad Konstytucją z 17 marca 1921 r., udział w debatach i dyskusjach nad kształtem różnych rozwiązań prawnych w zakresie m.in. ustroju szkół akademickich i kształcenia prawników, kształtowania granic, tworzenia aktów organów władzy wykonawczej z racji pełnienia funkcji premiera oraz ministerialnych (m.in. A. Benis, M. Bobrzyński, S. Estreicher, K. W. Kumaniecki, S. Kutrzeba, J. Nowak, W. Wróblewski).

Kryzys demokracji parlamentarnej w Republice Weimarskiej swój szczyt osiągnął  w roku 1932.  Kolejne rządy,  w szczególności Brüninga i von Papena podejmowały działania zmierzające ku uniezależnieniu się egzekutywy od władzy parlamentu. Ich aktywność była wspierana polityką prezydenta Rzeszy Hindenburga. Ten sojusz miał teoretycznie zapewnić silne rządy egzekutywy oraz utrwalić polityczną przewagę sił konserwatywnych. Instrumentem tych działań był art. 48 konstytucji na podstawie którego Hindenburg mógł wydawać nadzwyczajne rozporządzenia pomijając parlament. Konserwatystów wspierali również przedstawiciele nauki prawa, którzy w art. 48 dostrzegali skuteczny instrument rządów dyktatury. 

Opozycja była stosunkowo słaba, co więcej we wspieraniu rządów konserwatywnych dostrzegała polityczny interes. O władzę walczyli konserwatyści z nazistami zjednoczeni doraźnie przeciwko lewicy.

Konflikt Rzeszy z Prusami zakończony wyrokiem z 25 października 1932 był kwintesencją tego procesu. Zmierzał ku podporządkowaniu Prus Rzeszy i polegał na polityce stosowania faktów dokonanych uzasadnianej aktami normatywnymi sprzecznymi z konstytucją. Postępowanie przed sądem najwyższym ujawniło jednocześnie postawy polityczne przedstawicieli nauki prawa. Grupa konserwatywnych profesorów bez oporów legitymizowała bezprawny porządek zaprowadzony w Prusach.

Złamanie demokracji w Prusach otworzyło drogę ku dyktaturze Adolfa Hitlera. W większości przypadków przedstawiciele nauki prawa przystąpili do legitymizowania nowego porządku wbrew tradycji i wartościom państwa prawnego.

I Republika Czesko – Słowacka powstała w jesieni 1918 r. Tę datę poprzedziły o kilka lat wewnętrzne, a przede wszystkim zewnętrzne (USA, Francja, Szwajcaria, Rosja) działania, które ułatwiły i przyspieszyły powstanie pierwszego wspólnego państwa Czechów i Słowaków. Faktami tymi były: powstanie w Paryżu Czesko - słowackiej Rady Narodowej; umowy między organizacjami Czechów i Słowaków z 1915 r. (Umowa z Cleveland)  i umowa z 1918 r. (Umowa z Pittsburga); tworzenie legionów czesko – słowackich we Włoszech, Francji i Rosji; milionowa zbiórka pieniędzy wśród emigracji słowackiej budowy wspólnego państwa; uznanie Czechosłowackiej Rady Narodowej za tymczasowy rząd republiki czesko – słowackiej  przez USA, Francję, Włochy, Anglię i Rosję; 

Od samego początku widać było stan nierównowagi między pozycją prawną i faktyczną  Czechów i Słowaków w ustroju nowego państwa. Klasycznym przykładem braku tej  równowagi było powołanie I Republiki decyzją Czeskiego Komitetu Narodowego w Pradze 28. października 1918 r., bez  czekania na zgodę Słowackiej Rady Narodowej w T.sv. Martinie, wyrażoną w deklaracji z 30. października 1918 r., a niedługo potem rozwiązanie Rady, mimo że jej deklaracja stanowiła, iż jest jedyną reprezentacją  słowackiego narodu.

Konsekwentną kontynuacją centralistycznej polityki Pragi  była idea czechosłowakizmu, zapisana w konstytucji z 29. lutego 1920 r., i innych ustawach konsty-tucyjnych z tej samej daty, zakładająca, że nie ma odrębnego narodu słowackiego, a Słowacy stanowią jedynie gałąź  narodu czeskiego. Takie stanowisko T.G.Masaryka, E.Beneša, hlasistów i prudistów doprowadziło do ciągnącego się przez 20 lat sporu między  centralistami i słowackimi autonomistami, reprezentowanymi przez przewodniczącego Słowackiej Partii Ludowej księdza Andreja Hlinkę.

Ustawa konstytucyjna  o utworzeniu urzędów żupnych i powiatowych  z 29. lutego 1920 r. prowadziła do etatyzacji administracji publicznej, tj. d znacznego ograniczenia samorządu. W kręgach władz centralnych i zwolenników idei czechosłowakizmu reprezentowano pogląd, że słowaccy autonomiści nie muszą walczyć o autonomię -  gdyż po wejściu w życie  ustawy żupnej – już ją mają.  

Instytucja zwierzchnika sądowo-karnego występująca w modelu ustrojowym sądownictwa polowego w Wojsku Polskim w latach 1918-1921 została przejęta z audytoriatów armii zaborczych. Dowódcy związków operacyjnych ( armii lub frontów ) pełnili funkcję zwierzchników sądowo-karnych dla wszystkich sądów zlokalizowanych w dowództwach wielkich jednostek lub na swoim obszarze operacyjnym, dla stanu osobowego związku operacyjnego i ludności cywilnej na obszarze operacyjnym. Dowódca związku operacyjnego, grupy operacyjnej lub Okręgu Etapu, mógł zażądać od podległego mu referenta prawnego lub dowódcy wielkiej jednostki jako jej zwierzchnika sądowo-karnego wdrożenia śledztwa wstępnego lub dochodzenia w każdej sprawie. Miał też prawo zatwierdzania lub odmowy zatwierdzania zapadłych wyroków sądów polowych, zaś w krytycznym momencie wojny w 1920 r. również prawo do samodzielnego kształtowania kar sądowych wobec oficerów i żołnierzy WP. Zwierzchnicy sądowo-karni zastępowali sądy II instancji w procesie kontroli wyroków sądowych, zaś wyposażenie dowódców wojskowych w te uprawnienia były podyktowane koniecznością egzekwowania posłuszeństwa rozkazom i potrzebami kształtowania dyscypliny wojskowej. Praktyka sądów polowych wskazuje na to, że zwierzchnicy sądowo-karni szczebla operacyjnego wykonywali swoje uprawnienia sądowe poprzez referaty sądowo-prawne, a przedkładane im opinie prawników wojskowych były honorowane i respektowane. Zdaniem referentów prawnych było pełnienie roli pasa transmisyjnego między Szefostwem Sądownictwa Polowego ND WP i dowódcami związków operacyjnych a sądami polowymi w terenie oraz obsługa prawna dowództw armii i etapów.. Ten system sądownictwa „w polu” mimo okresowych trudności sprawdził się w latach wojen o granice odrodzonej Rzeczypospolitej 

Praca jest szkicem prawno-ustrojowym wiążącym się z problematyką odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r.  W zasadzie jednak koncentruje się ona wokół pytań dotyczących przyczyn i powodów, które doprowadziły, względnie umożliwiły odzyskanie niepodległości, rozciągając te problemy na lata 1914-1922 , kiedy miał miejsce skomplikowany proces odrodzenia narodowego  w okresie I wojny światowej po  moment ukształtowania się w pełni państwa polskiego w 1922 r.   

Sąd Okręgowy w Zamościu utworzono z dniem 1 czerwca 1918 r. Pierwszy skład sądu opierał się na prawnikach o proweniencji galicyjskiej, lecz w większości zostali oni wkrótce przeniesieni do b. Dzielnicy Pruskiej w celu zasilenia organizowanego tam sądownictwa polskiego lub odchodzili do służby w nowych instytucjach centralnych Odrodzonego Państwa Polskiego. Zwolnione stanowiska obejmowali miejscowi podprokuratorzy, sędziowie śledczy i sędziowie pokoju, a także doświadczeni prawnicy przybywający do kraju z ogarniętej wojną domową Rosji. Historie ich powrotu do ojczyzny obrazują skomplikowane losy Polaków w ogarniętej wojną domową Rosji.

Trwający od 1929 roku światowy kryzys gospodarczy doprowadził do zapaści na polskim rynku ubezpieczeń. W konsekwencji zbankrutowały liczne zakłady ubezpieczeniowe, zaś Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, największy ubezpieczyciel w branży, musiał pilnie wdrożyć program naprawczy. Polegał on na większej dbałości o wpływy z tytułu składek, przy jednoczesnym uszczelnianiu systemu wypłaty odszkodowań. W rezultacie rozsądnie prowadzonej polityki finansowej władzom PZUW udało się przetrwać, a nawet umocnić pozycję zakładu w branży asekuracyjnej. Jednakże zaległe składki poważnie obciążały bilans ubezpieczyciela i tego problemu nie udało się rozwiązać aż do wybuchu II wojny światowej.

Zapewnienia równowagi budżetów związków samorządu terytorialnego w Polsce międzywojennej wymagało niejednokrotnie ustanawiania źródeł dochodów dodatkowych, nieprzewidzianych postanowieniami ustawy z 11 sierpnia 1923 r. o tymczasowym uregulowaniu finansów komunalnych (obowiązywała aż do 1946 r.). Zaliczał się do nich m. in. samoistny podatek wyrównawczy dla gmin wiejskich, który w pierwotnym kształcie obowiązywał jedynie w 1924 r. i tylko na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Późniejsze ustawodawstwo systematycznie przedłużało czas, w którym gminy wiejskie (od 1931 r. już na terenie całego kraju) mogły pobierać samoistny podatek wyrównawczy. Okazało się, że ten tymczasowy – w zamiarach ustawodawcy – podatek przetrwał do końca Polski międzywojennej i stanowił najwyższą pozycję wśród dochodów budżetów gmin wiejskich. 

Przedmiotem rozważań jest instancja recydywy w kodeksie karnym z 1932 r. Zasadnicze dla tematu artykułu rozważania poprzedzono, krótką charakterystyką kształtowania się odpowiedzialności karnej osób powracających do przestępstwa w pracach komisji kodyfikacyjnej powołanej w celu ujednolicenia ustawodawstwa karnego po uzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. Następnie przenalizowano przesłanki recydywy określone w art. 60 kk i konsekwencje prawnokarne powrotu do przestępstwa uwzględniając stanowiska doktryny i judykatury.

Dwie pierwsze konstytucje sowieckie (RSFRR z 1918 r. i ZSRS z 1924 r.) milczały w sprawie ustrojowopolitycznej roli partii komunistycznej, chociaż regulowały ideologiczne cele ustroju. Po uchwaleniu pierwszego aktu konstytucyjnego rozpoczęła się dyskusja na  temat sposobu prawnej regulacji roli partii. Jej rezultaty tylko w niewielkim stopniu zostały wykorzystane w praktyce, i to dopiero w pracach nad trzecią z rzędu sowiecką ustawą zasadniczą.     

 Konstytucja z 1936 r. zakotwiczyła prawnie partię komunistyczną. Nie doszło do uznania jej zjazdów za obrady ciała ustawodawczego, ale lud pracujący miast i wsi - jako suweren konstytucyjny - uległ instytucjonalizacji poprzez działania organów partii. Dodatkowo WKP (b) uzyskała jeszcze istotny wpływ na przebieg wyborów, potwierdzając w sensie prawnym zamienienie ich w system powszechnego głosowania. 

Jeśli chodzi o status WKP (b), to konstytucja z 1936 r. stanowi o przejściu do traktowania partii jako specyficznego organu państwa, elementu suwerena konstytucyjnego, a nie jedynie osi systemu władzy; poprzednio zakres jej władzy był niczym nieograniczony, czy obecnie było tak samo? Fakt konstytucjonalizacji ustrojowej pozycji partii komunistycznej sprawił, że prawo zaczęło regulować jej sytuację prawną, co w dłuższej perspektywie powinno się nasilić. Trzeba stwierdzić, że jedynie w niewielkim stopniu tak się rzeczywiście stało.

Jewgienij Bronisławowicz Paszukanis (1891-1937) jest wymieniany  jako najbardziej wpływowy teoretyk prawa w Rosji Sowieckiej. W książce „Ogólna teoria prawa a marksizm”, wydanej  w 1924, 1925 i 1927, definiuje on prawo jako formę, wyrażającą realny stosunek między ludźmi w procesie produkcji i wymiany towarów;  formę, której najwyższym wyrazem jest państwo prawne, kiedy to staje się ona mistyfikacją, skrywającą rzeczywisty i głęboki konflikt interesów.  Paszukanis był głęboko przekonany, że w komunizmie zaniknie jakakolwiek forma prawa, ponieważ zaniknie klasowy konflikt interesów.  Powtarzał   także proroctwo Marksa, że kapitalizm zniknie, zawarte w „Manifeście komunistycznym”. To, że proroctwo jest fałszywe a historia nie jest nauką taką jak fizyka, wykazał i skrytykował Karl Raimund Popper. Zaś zredukowanie prawa do wyrazu wyłącznie interesu klasowego też jest fałszem, ponieważ wiele regulacji prawnych nie ma związku z interesem ekonomicznym. Teza, że prawo występuje jedynie w społeczeństwie burżuazyjnym,  z pewnością prowadziła rządzących w Rosji Sowieckiej do pogardy wobec prawa, biorąc pod uwagę, że jego książka była znana i używana w edukacji.  Ciekawostką jest fakt, że w PRL wydano książkę po polsku w 1985 roku, z komentarzem, że przedstawia ważną i  pouczającą teorię prawa.    

Opracowanie poświęcono instytucji wznowienia postępowania karnego w praktyce Sądu Specjalnego w Katowicach (1939-1945). W zarysie przedstawiono specyfikę postępowania przed sądami specjalnymi III Rzeszy. Omówiono przesłanki prawne dotyczące wznowienia, wynikające z przepisów kodeksu postępowania karnego (Strafprozessordnung). Następnie, w oparciu o zachowane archiwalia, przedstawiono poszczególne przypadki starań o wznowienie postępowania w najpoważniejszych sprawach osądzonych przez Sondergericht, zakończonych orzeczeniem kary śmierci.

Artykuł stanowi część obszerniejszego opracowania. Przewidywane są kolejne dwie części, w których ta problematyka będzie kontynuowana. Celem tej publikacji jest przedstawienie kompetencji organów niemieckiej administracji terytorialnej w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939 – 1940. Wynikały one z przepisów ustanawianych przez niemieckie władze okupacyjne. Struktura wewnętrzna opracowania opiera się na kryterium mieszanym (merytorycznym i chronologicznym). W pierwszej kolejności zaprezentowano uregulowania dotyczące administracji na szczeblu dystryktu, w drugiej – na szczeblu powiatu, w trzeciej - na poziomie gminy. Wewnątrz tych trzech części zastosowano powoływanie aktów normatywnych w kolejności chronologicznej.

Praca dotyczy procesu karnego członków śląskiego wywiadu „Stragan” grupy „U-2” Armii Krajowej, którzy zostali oskarżeni o zdradę III Rzeszy i po krótkiej rozprawie straceni w 1944 r. . Byli wywiadowcami , zbierającymi dane na tematy związane z wojskowością i obronnością III Rzeszy w Salzgitter w górach Harzu. W pracy ukazano mechanizmy działania wymiaru sprawiedliwości w III Rzeszy, sposób prowadzenia postępowania przygotowawczego i samą rozprawę. Opisano także egzekucje i losy ciał skazanych po jej wykonaniu. 

Przedstawiony artykuł poświęcony jest tematyce  prac nad kodyfikacją  i unifikacją prawa w Polsce podczas II wojny światowej. Przedstawia sytuację prawa rzymskiego jako dyscypliny naukowej i przedmiotu nauczania w Polsce po zakończeniu II wojny światowej, która wynikała w znacznej mierze ze zmian społeczno – politycznych, jakie zaszły w tym czasie w naszym kraju. Radzieckie prawo, które było wzorcem dla socjalistycznego prawa cywilnego, negowało charakterystyczne dla rzymskiego prawa rozróżnienie tego, co publiczne od tego, co prywatne. Zanegowanie fundamentalnych zasad dawnego prawa prywatnego było czymś niespotykanym w całej historii prawa. Właściwie od połowy 1918 r. radzieckie prawo cywilne stało się w istocie prawem publicznym. Proces unifikacji,  choć  był procesem złożonym i wymagającym zaangażowania organów państwa, oraz wysiłku intelektualnego prawników, był  koniecznością. Następstwem  procesu unifikacji prawa cywilnego  była utrata  mocy obowiązywania niemal wszystkich przepisów dzielnicowych praw cywilnych.

Wraz ze zmianą sytuacji politycznej w Polsce po II wojnie światowej, komuniści postawili przed wymiarem sprawiedliwości nowe zadania – walkę z przeciwnikami politycznymi i ochronę ustroju.

Ich realizację mieli zapewnić dyspozycyjni sędziowie i prokuratorzy. W tym celu  wprowadzano do organów wymiaru sprawiedliwości osoby szkolone według wzorów odrzucających europejską kulturę prawną. Wojskowych prawników edukowano w Oficerskiej Szkole Prawniczej, utworzonej 19 maja 1948 r. przez Ministra Obrony Narodowej. Była to średnia szkoła prawnicza, która przekazywała jedynie minimum wiedzy absolwentom.          

Pojęcie funkcji prawa  oznacza skutki  powstałe w wyniku stosowania  prawa w różnych dziedzinach  życia społecznego, gospodarczego, politycznego czy kultury.  Są to w szczególności funkcje:    porządkowa (regulacyjna, stabilizacyjna); pacyfikacyjna (pokojotwórcza), czy    wartościotwórcza zwana też kulturotwórczą.   Tematem artykułu jest pokazanie funkcji, jakie realizowało prawo niemieckie, które obowiązywało w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945. Było to podporządkowane III Rzeszy Niemieckiej quasi-państwo, utworzone z resztek ziem polskich, jaka pozostała po podziale terytorium Rzeczypospolitej między  Niemcy i Rosję Sowiecką, a następnie anektowaniu przez III Rzeszą ziem Wielkopolski, Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego i Pomorza. Państwo to powstało na mocy dekretu  Führera i Kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera z 12 października 1939 r. Było ono  poddane  całkowicie suwerenności III Rzeszy i administrowane przez władze cywilne  ustanawiane  przez rząd w Berlinie. Stolicą Generalnego Gubernatorstwa było miasto Kraków.  Generalnym gubernatorem  z woli Hitlera został Hans Frank, prezes niemieckiej Akademii Prawa. Podlegał on bezpośrednio Führerowi Rzeszy. Zakres jego władzy  obejmował „wszystkie dziedziny administracji”, w tym także stanowienie prawa w drodze rozporządzeń i zarządzeń.

    Funkcje prawa  Generalnego Gubernatorstwa były wynikiem celów   politycznych, jakie władze III Rzeszy wiązały z obszarem okupowanym oraz zamieszkującą na nim ludnością. Były to funkcje:   publicznego terroru   (megarepresyjna),  segregacji ludności na drodze aplikacji ustaw rasistowskich,  legitymizacji władzy wyłącznie w oparciu o przemoc i wolę Adolfa Hitlera. Szczególnie doniosłą była funkcja eliminacyjna licznych kategorii ludzi, uznawanych za gorszych rasowo (Untermenschen) z jednoczesnym uprzywilejowaniem narodowości niemieckiej, jako „panów”. Najbardziej dyskryminowaną kategorię ludzi stanowili Żydzi. Szereg aktów prawnych spełniało funkcje eksploatacyjną, ekspropriacyjną  i eksterminacyjną przez zbiorowe morderstwa wykonywane na zarządzenie władz w ramach szeregu akcji, jak Generalplan Ost, czy  „Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”.  W konkluzji podniesiono, że prawo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie było prawem haniebnym, a jego funkcje było rażąco perwersyjne.

Stan dotychczasowych badań w zakresie prawa karnego pierwszej dekady Polski Ludowej bezspornie świadczy o porażającej skali punitywności prawa karnego w latach 1944-1955. Spodziewając się dużego oporu społecznego w trakcie przeprowadzania tak zwanej reformy rolnej, pierwszego i zasadniczego elementu akcji ekspropriacyjnej z pierwszych lat Polski Ludowej,  władza ludowa dokonała penalizacji czynów skierowanych przeciwko tej reformie umieszczając je wśród przestępstw przeciwko państwu, czyli „przestępstw kontrrewolucyjnych”. Najbardziej kuriozalnym przepisem ze względu na nieproporcjonalność dobra chronionego do kary był artykuł 7 dekretu z 12  grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa, który przewidywał karę śmierci za udaremnianie lub utrudnianie wprowadzenie w życie przejścia lasów i gruntów leśnych na własność państwa, albo za nawoływanie do czynów skierowanych przeciw temu przejściu lub czynów polegających na publicznym ich pochwalaniu. Współcześnie nie ma już wątpliwości, że charakterystycznym elementem przekształceń własnościowych związanych z tak zwaną reformą rolną było instrumentalne wykorzystywanie prawa włącznie z łamaniem prawa (w tym nowego). Nie ma też wątpliwości, że dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej łamał elementarne zasady prawne i sprawiedliwości przyjęte w europejskim kręgu kultury prawnej

Artykuł prezentuje działalność wydziałów rozpatrujących sprawy w postępowaniu doraźnym od lutego do czerwca 1946 r. Przedmiotem analizy stanowi Sąd Okręgowy w Białymstoku. Badania wskazały, że w tym samym czasie istniały dwa różne wydziały o niemal identycznej nazwie. Pierwszy stworzony był zgodnie z dekretem o postępowaniu doraźnym z 16 listopada 1946 r. Drugi był sądem powszechnym jedynie z nazwy. Aby uzyskać odpowiednie narzędzie do walki z ruchem niepodległościowym do sądownictwa powszechnego przekazano oficerów i podoficerów, którzy jako sędziowie, prokuratorzy i ławnicy byli czasowo oddelegowanych do sądów powszechnych. W rzeczywistości ludzie ci nie wchodzili do struktur wydziałów do spraw doraźnych działające przy sądach okręgowych, lecz podlegali bezpośrednio Ministerstwu Sprawiedliwości, a faktycznie wojskowemu wymiarowi sprawiedliwości. Wydziałowi temu nadaję nazwę doraźnych sądów cywilno-wojskowych, gdyż łączyły one cechy zwykłych sądów doraźnych z sądami wojskowymi, a także sądami KBW – które były stale w ruchu, często zmieniały miejsce postoju. 

Artykuł poświęcony jest ostatnim latom życia wybitnego polskiego prawnika Juliusza Makarewicza. Po 1944 r. pozostał on we Lwowie, mimo zachęt aby wyjechał do Wrocławia. Ze wspomnień uczniów i listów do rodziny wynika, że niw widział różnicy w powojennej Polsce i w sowieckim Lwowie. W 1946 r. podjął starania aby wykładać na Wydziale Prawa zsowietyzowanego Uniwersytetu Lwowskiego. Został przyjęty jako profesor nieetatowy. Wykładał prawo karne państw burżuazyjnych. Wkrótce wszczęto przeciwko niemu postępowanie zarzucając brak oceniania prawa karnego burżuazyjnego przez pryzmat prawa karnego komunistycznego. Juliusz Makarewicz w liście skierowanym 7 kwietnia 1947 r. do ministerstwa Oświaty w Moskwie wyjaśnił dlaczego wykład metodą encyklopedyczną a nie porównawczą. Przez całe życie prowadził badania porównawcze prawa karnego, prowadził wykłady metodą porównawczą, a w sowieckim Lwowie encyklopedycznie przedstawiał prawo karne tzw. burżuazyjne, czyli demokratycznego zachodu. W ten sposób tylko mógł pozostać wiernym swoim poglądom.

Załącznik do artykułu stanowi treść listu Juliusza Makarewicza do Ministerstwa Oświaty w Moskwie.

Po II wojnie światowej Polska była ustrojowo przebudowywana na wzór Związku Radzieckiego. Sądy powszechne odbudowywano jednak w oparciu o przedwojenne przepisy ustrojowe. Masowo przyjmowano do nich przedwojennych sędziów, którzy starali się utrzymać swoją niezawisłość. Było to niezwykle trudne w dobie wszechogarniającej każdą dziedzinę życia ideologii marksistowsko-leninowskiej i prymatu polityki nad prawem. Władze nie zamierzały tolerować istnienia sądownictwa niezależnego od ich wpływu. Nie posiadając własnych sił prawniczych, starano się naginać charaktery sędziów. Poddano ich indoktrynacji polityczno-ideologicznej. Gdy to nie dawało zadowalających efektów, zdecydowano
o wymianie przedwojennej kadry sędziowskiej na „sędziów nowego typu”, wychowywanych w duchu posłuszeństwa władzy w szkołach prawniczych, funkcjonujących pod auspicjami Ministerstwa Sprawiedliwości. Wymianę kadr przeprowadzono w latach 1950-1954 manipulując prawem ustrojowym, stosując metodę „rugów administracyjnych”, nie bacząc na jakiekolwiek zasady moralne i etyczne, na jakość orzecznictwa i dobro obywateli. Czyniono to pod obłudnym płaszczykiem haseł „demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości”.

W 1944 r. nowa „ludowa” władza w Polsce wydała dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej. Przejmowanie własności ziemi odbywało się często z naruszeniem przepisów tego aktu prawnego. Po śmierci Stalina, w ramach politycznej „odwilży” bezprawnie pozbawieni własności zaczęli domagać się zwrotu ziemi. Wydana w 1958 r. ustawa przekreśliła te próby i zalegalizowała wszystkie, w tym bezprawne zabory ziemi przez państwo. Okoliczności uchwalenia ustawy wskazują wyraźnie, że jej celem było ostateczne pozbawienie właścicieli ziemskich prawa do wszelkich roszczeń wobec państwa. Ustawa ta blokuje do dzisiaj starania reprywatyzacyjne podejmowane wobec majątków, które zostały przejęte z naruszeniem prawa na podstawie dekretu o reformie rolnej.

The published draft of the Polish Civil Code was submitted into the public discussion in 1960. The six-month discussion was a huge organizational undertaking in which a large group of citizens was successfully involved, not only legal specialists. Particular role in organizing the discussion played the Association of Polish Lawyers, whose branches devoted a lot of time and effort in organizing numerous debates, and in effect gathered an extremely rich discussion material. Although the public debate was partly a facade and did not always have a decisive impact on the content of the next draft, it made the future code a matter of all citizens. The proposed solutions of civil law were discussed not only among lawyer but also in daily press, on radio and television, at meetings of social organizations, and even in the factories on the meetings of the employees. This general scope of discussions is much better visible in the debate on family law, whose problems attracted the attention of the vast majority of discussants. The constructions of the inheritance law – sometimes very complicated – interested mainly jurists. The article summarizes the results of these public consultations regarding the prepositions of the inheritance law included in the draft of the Civil Code of 1960.

Przewidujący załatwianie drobnych spraw o wykroczenia bez udziału osoby obwinionej tryb postępowania nakazowego funkcjonował w Polsce Ludowej pomimo wprowadzenia w grudniu 1951 r. zasady kolegialnego orzekania z udziałem czynnika społecznego. Powołane wówczas do życia kolegia orzekały na rozprawie, podczas gdy nakazy karne były wydawane jednoosobowo przez przewodniczącego kolegium. Podstawę wydania nakazu karnego stanowiły informacje zawarte we wnioskach o ukaranie, co wobec niestarannego sporządzania tych wniosków przez organy ścigania prowadziło do mechanicznego karania obwinionych bez zbadania faktycznych okoliczności sprawy. W dekadzie lat pięćdziesiątych postępowanie nakazowe było stosowane w szerokim zakresie celem zapobieżenia przedawnieniu orzekania w sprawach, które nie zostały w terminie skierowane na rozprawę przed kolegium. Powszechną praktyką było wydawanie nakazów karnych w sprawach, które z uwagi na ciężar gatunkowy powinny być rozstrzygnięte na rozprawie. Po opanowaniu na początku lat sześćdziesiątych problemu selekcji wniosków o ukaranie w trybie nakazowym załatwiano  wyłącznie wykroczenia o niewielkim ciężarze gatunkowym. Wraz ze stopniowym zaostrzaniem represyjności polskiego prawa wykroczeń w dekadzie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych znaczenie trybu nakazowego malało z uwagi  na możliwość nakładania nakazem karnym wyłącznie niewysokich grzywien. Przyjęte przez władze komunistyczne założenia polityki karnej w sprawach o wykroczenia zakładały bowiem orzekanie surowych kar celem zwalczania opozycji politycznej i zastraszania społeczeństwa. 

Opracowanie dotyczy wybranej instytucji kodeksu karnego RSFRR z 1960 r., tj. kary pozbawienia wolności. Składa się ono z trzech części. W pierwszej ukazano miejsce i status prawny tej kary na tle innych kar w kodeksie z 1960 r. Podkreślono jej zasadniczy charakter. Następnie omówiono zakres regulacji prawnej kary pozbawienia wolności (art. 24 kk). Przedstawiono jej granice czasowe oraz kategorie sprawców podlegających pozbawieniu wolności, jak też miejsca wykonywania kary. Ukazano  możliwości zamiany miejsc odbywania kary pozbawienia wolności. W trzeciej części opracowania zaprezentowano ogólny stan przestępczości zarejestrowanej w analizowanym okresie, a następnie dynamikę skazanych. Pozwoliło to ustalić relacje skali zjawiska do ilości osób odbywających tę karę izolacyjną. Ukazało surową praktykę orzekania kary pozbawienia wolności przez radzieckie sądy. Na podstawie przeprowadzonych analiz dogmatycznych i statystycznych umożliwiło uznanie tej kary za ważny instrument prawa i polityki karnej.  

Wizerunek Uniwersytetu Śląskiego (UŚ) przedstawiano w różny sposób. Problemem podstawowym,  pozwalających na zrozumienie wielu mechanizmów zachodzących w szkołach wyższych w czasach dominacji systemu totalitarnego, sprowadza się do oceny autorytetu ludzi Uniwersytetu, bez którego istota uniwersitas nie istnieje. W roku 1981 budowa opozycyjnych struktur i możliwość skutecznego działania  w celu eliminacji różnych nieprawidłowości - w szczególności, gdy chodziło o rozwiązania systemowe, okazała się  niemożliwym. 

Po instytucjonalnym upadku systemu totalitarnego podejmowano próby rozliczeń, które często spotykały się z oporem środowisk akademickich.  W UŚ, na wniosek  komisji Zakładowej NSZZ Solidarność, dopiero w kwietniu 2007 roku, Senat UŚ podjął uchwałę o powołaniu Komisji Historycznej, która miała przeanalizować postawy z przeszłości ludzi uniwersytetu, w oparciu o dokumenty Instytucie Pamięci Narodowej i Archiwum Uczelni. Zaistniała szansa na obiektywne przyjrzenie się nie tylko historii instytucji, ale także dokonanie oceny postaw pracowników. 

Chodziło o wskazania nie tylko negatywnych przykładów zachowań, które w domyśle miały oznaczać naruszanie zasad etyki akademickiej, szczególnie w kontekście wypływającym z oświadczeń lustracyjnych,  ale także heroicznych postaw pracowników UŚ w latach 1968-90. Raporty Komisji były upubliczniane czy to w formie informacji o pracach, czy też w całości przez Gazetę Uniwersytecką. Jednym z najbardziej aktywnych członków prac Komisji Historycznej Senatu UŚ  był jej pierwszy Przewodniczący, Prof. zw. dr hab. Adam Lityński. 

Przedmiotem rozważań jest zagadnienie realizacji założeń polityczno-kryminalnych kodeksu karnego z 1969r. w praktyce wymiaru sprawiedliwości w latach 1970-1980. Punktem wyjścia analizy są podstawowe idee dotyczące polityki kryminalnej przyjęte przez kodeks karny z 1969r., tj. rozwarstwienie przestępstw i polaryzacja odpowiedzialności karnej oraz związane z nią dążenie do ograniczenia zakresu stosowania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności. W tym kontekście w dalszych rozważaniach omówiono rozwiązania ustawowe, które miały służyć realizacji przyjętych przez kodeks karny założeń oraz wskazano na istotną rolę w kształtowaniu bieżącej polityki karnej wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej, uchwalanych przez Sąd Najwyższy. Poczynione ustalenia służyły za podstawę konfrontacji założeń polityczno-kryminalnych kodeksu karnego z 1969r. z praktyką sądową. W tym celu dokonano ustaleń w zakresie struktury orzeczonych środków reakcji karnej za przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego w latach 1970-1980, wymiaru bezwzględnej kary pozbawienia wolności w 1970r., 1975r. i w 1980r. oraz efektów realizowanej polityki karnej w postaci rozmiarów populacji więziennej w latach 1970-1980. Przedstawiony obraz praktyki pozwolił na sformułowanie kilku wniosków. Otóż okazało się, że idea polaryzacji odpowiedzialności i związane z tą ideą dążenie do znaczącego ograniczenia stosowania bezwzględnej kary pozbawienia wolności na rzecz kar nieizolacyjnych nie została zrealizowana, a w wyniku eliminacji kar najkrótszych (do 3 miesięcy) i ograniczenia stosowania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności nastąpiło znaczące wydłużenie orzekanych kar pozbawienia wolności. Rezultatem prowadzonej polityki karnej były bardzo wydatne rozmiary populacji więziennej, które stanowiły potwierdzenie o nadmiernej represyjności polityki karnej.

W pracy ukazano kulisy wprowadzenia do kodeksu karnego z 1969 roku przestępstwa  zdrady Ojczyzny. Ze względu na wzorce radzieckie oraz art. 79 ust. 2 Konstytucji PRL z 1952 roku, zagadnienie to stanowiło jeden z głównych wątków rozważań nad socjalistycznym prawem karnym materialnym drugiej połowy XX wieku.

Przedstawiona ewolucja zapatrywań w tym zakresie, wykazała, że zmieniały się one wraz z kolejnymi wstrząsami politycznymi lat 1950-1969. Przypadki Józefa Światły czy Pawła Monata stwarzały dla władzy komunistycznej realne zagrożenie, dlatego przeciwdziałanie im – także na gruncie legislacyjnym – stanowiło jeden z priorytetów kodyfikacji prawa karnego Polski Ludowej.

Romanistyka marksistowska oznaczała nowy nurt w badaniach nad prawem rzymskim, odchodzący od formalizmu i dogmatyzmu tradycyjnej romanistyki burżuazyjnej i przeciwstawiając jej twórczo nową metodologię materializmu dialektycznego i historycznego. ze szczególnym uwzględnieniem walki klas. Miejscem tej ekspansji ideologicznej stały się przede wszystkim państwa, które dostały się pod wpływ ZSRR. Czołową rolę odegrała nauka czechosłowacka pod kierunkiem czeskiego romanisty profesora Milana Bartoška, który został uznany wręcz za „herolda marksistowskiej romanistyki”. W innych krajach bloku socjalistyczne romanistyka poddała się nowym wpływom w mniejszym i bardziej zróżnicowanym stopniu. Najbardziej niezależną pozycję zachowały Polska i Węgry, drastycznym wyjątkiem zaś stała się Niemiecka Republika Demokratyczna, gdzie cała nauka prawa została w ogóle ograniczona, a prawo rzymskie jako przedmiot wykładowy oraz dyscyplina naukowa przestały właściwie istnieć. Historia odesłała jednak te tezy i programy, łącznie z marksistowską romanistyką, do lamusa, aczkolwiek pozostał interesujący historyczny przyczynek do dziejów nauki prawa rzymskiego.

Dokonano charakterystyki zróżnicowanych postulatów w sprawach wyznaniowych zamieszczonych w jedenastu projektach konstytucyjnych z lat 1989 – 1991 r. Wskazano na przełomowe znaczenie trzech ustaw wyznaniowych uchwalonych 17 maja 1989 r. na ustawodawstwo konstytucyjne.

Podjęto próbę ustalenie, w jakim stopniu postulaty dotyczące zagadnień wyznaniowych zawarte w projektach konstytucyjnych i przepisy ustaw wyznaniowych znalazły odzwierciadlenie w tekście ustawy zasadniczej z 1997 r.