Modelujące ujęcie wątku eliminacji na podstawie Księgi Tanach (Izebel)
Abstrakt
Podstawę analizy stanowi tu znany z Pisma Świętego wątek, na podstawie którego Izebel — żona siódmego władcy północnego Królestwa Izraela Achaba — czcicielka Baala i Astarte (Aszejry) najpierw eliminuje proroków Bożych, a następnie poprzez intrygę i fałszywe donosy doprowadza do ukamienowania Nabota, aby Achab mógł po nim odziedziczyć upragnioną winnicę. Wydarzenia te w konsekwencji doprowadzają — zgodnie z przepowiednią proroka Eliasza — do zagłady samej Izebel. Zawarte w tekście źródłowym dane pozwoliły wyróżnić i opisać trzy kolejno następujące i powiązane ze sobą modele: ukierunkowanego wykonania („Zrobię z tobą / z twoim to, co ty ze mną / z moim uczyniłeś”), pozyskania poprzez podmianę
(wątek z zabójstwem Nabota), przepowiedzianego unicestwienia (morderstwo Izebel i wyrzucenie jej przez
okno). Wspólną podstawą jest tu wyrządzanie zła, które prowadzi do nieuniknionej konsekwencji, polegającej
w tym przypadku na całkowitej eliminacji, unicestwieniu tego, kto owo zło wyrządził. Wyróżnianym tu modelom towarzyszą charakterystyka ról uczestników, opis cech semantycznych i schematy predykatywno-składnikowe. Autor wyciąga wnioski na temat możliwości podobnego ujęcia rozwijających się wątków w tekstach tradycyjnych.
Słowa kluczowe
modele tekstowe; teksty tradycji; predykacje; cechy semantyczne; fabuła
Bibliografia
Agapkina, T.A., Pole, in: N.I. Tolstoу (ed.), Slavjanskie drevnosti. Jetnolingvisticheskij slovar’, t. 4, Mezhdunarodnye otnoshenija, Moskva 2009, pp. 133–137 [Агапкина Т.А., Поле // Н.И. Толстой (ред.) Славянские древности. Этнолингвистический словарь, т. 4, Международные отношения, Москва 2009, с. 133–137].
Avigad N., The Seal of Jezebel, „Israel Exploration Journal” 1964, no. 14, pp. 274–276.
Baum J., Ahav i Izevel’, “Mir Tory”, https://toldot.com/articles/articles_31392.html [29.04.2023] [Баум Я., Ахав и Изевель, «Мир Торы», https://toldot.com/articles/articles_31392.html [29.04.2023]].
Civ’jan T.V., Lingvisticheskie osnovy balkanskoj modeli mira, Nauka, Moskva 1990 [Цивьян Т.В., Лингвистические основы балканской модели мира, Наука, Москва 1990].
Drevneegipetskaja “Kniga Mertvyh”, рerevod s drevneegipetskogo, vvedenie i kommentarii M.A. Chegodaev, https://pstgu.ru/download/1180370552.mertvyh.pdf, [29.04.2023] [Древнеегипетская «Книга Мертвых», перевод с древнеегипетского, введение и комментарии М.А. Чегодаев, https://pstgu.ru/download/1180370552.mertvyh.pdf, с. 7 [29.04.2023]].
Korpel M.C.A., Fit for a Queen: Jezebel’s Royal Seal, “Biblical Archaeology Review” 2008, pp. 32–37, 80.
Martem’janov J.S., Zametki o stroenii situacii i forme ee opisanija, in: “Mashinnyj perevod i prikladnaja lingvistika” 1964, vyp. 8, s. 125–148 [Мартемьянов Ю.С., Заметки о строении ситуации иформе ее описания, «Машинный перевод и прикладная лингвистика» 1964, вып. 8, с. 125–148]
Meletinskij E.M., Nekljudov S.Ju., Novik E.S., Segal D.M., Problemy strukturnogo opisanija volshebnoj skazki, “Trudy po znakovym sistemam” 1969, IV, Tartu, pp. 86–135 [Мелетинский Е.М., Неклюдов С.Ю., Новик Е.С., Сегал Д.М., Проблемы структурного описания волшебной сказки, «Труды по знаковым системам» 1969, IV, Тарту, с. 86–135].
Meletinskij E.M., Strukturno-semioticheskoe izuchenie skazki, in: S.Ju. Nekljudov (ed), Struktura volshebnoj skazki, Rossijskij gosudarstvennyj gumanitarnyj universitet, Moskva 2001, pp. 163–198 [Мелетинский Е.М., Структурно-семиотическое изучение сказки // С.Ю. Неклюдов (ред.), Структура волшебной сказки, Российский государственный гуманитарный университет, Москва 2001, с. 163–198].
Nekljudov, S.Ju., Eshhjo raz k probleme strukturnogo opisanija volshebnoj skazki, „Trudy po znakovym sistemam” 1971, V, Tartu, pp. 63–91 [Неклюдов C.Ю., Ещё раз к проблеме структурного описания волшебной сказки, „Труды по знаковым системам” 1971, V, Тарту, с. 63–91].
Nekljudov, S.Ju., Rossijskaja fol’kloristika i strukturno-semioticheskie issledovanija, in: Slavjanskaja tradicionnaja kul’tura i sovremennyj mir, sb. materialov nauchno-prakticheskoj konferencii, vyp. 3, Moskva 1999, pp. 54–62 [Неклюдов C.Ю., Российская фольклористика и структурно-семиотические исследования // Славянская традиционная культура и современный мир, cб. материалов научно-практической конференции, вып. 3, Москва 1999, с. 54–62].
Propp, V.Ja., Morfologija skazki, izd. 2–e, Nauka, Moskva 1969 [Пропп В.Я., Морфология сказки, изд. 2–е, Наука, Москва 1969].
Proroki, D. Josifon (red. perevoda), Mosad arav Kuk, Jerushalaim 5738 (1978) [Пророки, Д. Йосифон (pед. перевода), Мосад арав Кук, Йерушалаим 5738 (1978)].
Rubinshtejn R.I., Anubis, in: S.A. Tokarev (ed.) Mify narodov mira, v dvuh tomah, Sovetskaja enciklopedija, Moskva 1980, t. 1, p. 89 [Рубинштейн Р.И., Анубис // С.А. Токарев (ред.), Мифынародовмира, в двух томах, Советская энциклопедия, Москва 1980, т. 1, с. 89].
Shtejnzal’c A., Je’u. Mlahim II, gl. 9,10, in: Shtejnzal’c A., Biblejskie obrazy, Shamir, Ierusalim 1998, oyallib.com/book/shtaynzalts_adin/bibleyskie_obrazi.html [29.04.2023] [Штейнзальц, А., Йе’у. Млахим II, гл. 9,10 // Штейнзальц, А., Библейские образы, Шамир, Иерусалим 1998, oyallib.com/book/shtaynzalts_adin/bibleyskie_obrazi.html [29.04.2023]].
Tumarkina I., Metody formal’nogo analiza fol’klornogo teksta (obzor literatury), https://www.ruthenia.ru/folklore/ls04_tumarkina1.htm [29.04.2023] [Тумаркина, И., Методыформального анализафольклорного текста (обзор литературы), https://www.ruthenia.ru/folklore/ls04_tumarkina1.htm [29.04.2023]].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-6575-5736
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
