Osmańskie początki chasydzkiego kaftana
Abstrakt
Badaczka Cornelia Aust, w swojej pracy, analizuje historyczne związki między żydowskim kaftanem a polską arystokracją w XVII i XVIII wieku. Niniejszy artykuł rozszerza zakres tych badań, analizując znaczący wpływ Imperium Osmańskiego na modę polską, zwłaszcza wśród szlachty sarmackiej, co miało bezpośrednie przełożenie na ubiór żydowski. Autorka śledzi proces powstawania chasydzkiego kaftana, prezentując jego dwutorowość: początkowe przejmowanie przez polskich Żydów elementów arystokratycznego stroju oraz wcześniejsze, sięgające wieku XVII, inspirowanie się przez polską szlachtę modą osmańską. Autorka artykułu przeprowadza analizę osmańskiego ubioru z XV i XVI wieku, aby wykazać jego trwałość i oryginalność.
Współczesne przedstawienia i XIX-wieczne litografie polskich i żydowskich kaftanów zostaną skonfrontowane
z portretami malarskimi pochodzącymi ze Stambułu z 1618 roku. Aust trafnie określa wschodnioeuropejską
modę żydowską jako „poza czasem”; niniejsze badania wskazują dodatkowo na jej „poza miejscową” specyfikę.
Słowa kluczowe
Chasydzi; strój żydowski; historia Żydów; kaftan; Imperium Osmańskie; polski żupan
Bibliografia
Antin, Mary, and Werner Sollors. The Promised Land. Penguin Classics. New York: Penguin Books, 2012.
Aust, Cornelia. “From Noble Dress to Jewish Attire: Jewish Appearances in the Polish-Lithuanian Commonwealth and the Holy Roman Empire.” In Dress and Cultural Difference in Early Modern Europe, edited by Denise Klein and Thomas Weller, 90–112. De Gruyter Oldenbourg, 2019. https://doi.org/10.1515/9783110635942-006.
Baker, Patricia L. Islamic Textiles. London: British Museum Press, 1995.
Beyer, Karol. Dob Beer Meisels. 1861. Print on aluminum paper., 9.9x6.2 cm. https://polona.pl/preview/e977aaef-7fa7-4074-977a-b6aafb682ae1.
Biedrońska-Słota, Beata. “Between Justaucorps, Żupan and Kontusz. Exchange of Information on Styles of Garments Based on Drawings in Polish Tailor’s Books.” International Committee for Museums and Collections of Costume, Fashion, and Textiles, 2018.
Biedrońska-Słota, Beata, and Maria Molenda. “The Emergence of a Polish National Dress and Its Perception.” In Dress and Cultural Difference in Early Modern Europe, edited by Denise Klein and Thomas Weller, 113–36. De Gruyter Oldenbourg, 2019. https://doi.org/10.1515/9783110635942-006.
Bobover1. Hasidic Rebbe. January 30, 2023. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bekishe&oldid=1181041831.
Döblin, Alfred, Joachim Neugroschel, and Heinz Graber. Journey to Poland. 1st Amer. ed. European Sources. New York: Paragon House Publishers, 1991.
Durin, Félix. Pologne. 1888 1876. Print, 20 x 16 cm. NYPL catalog ID (B-number): b17567282. The New York Public Library Digital Collections. https://digitalcollections.nypl.org/items/510d47e1-17e5-a3d9-e040-e00a18064a99.
Dynner, Glenn. “The Garment of Torah: Clothing Decrees and the Warsaw Career of the First Gerer Rebbe.” In Warsaw. The Jewish Metropolis, edited by Glenn Dynner and François Guesnet, 91–127. BRILL, 2015. https://doi.org/10.1163/9789004291812_006.
Filonik, Jakub. “The Polish Nobility’s ‘Golden Freedom’: On the Ancient Roots of a Political Idea.” The European Legacy 20, no. 7 (October 3, 2015): 731–44. https://doi.org/10.1080/10848770.2015.1071124.
Frischman, Rabbi A. “Inyan, 01-10-2024 - Jewish and Israel News.” Hamodia, January 10, 2024, 12–19.
Glatstein, Jacob. The Glatstein Chronicles. Edited by Ruth R. Wisse. Translated by Maier Deshell and Norbert Guterman. The New Yiddish Library. New Haven [Conn.]: Yale University Press, 2010.
Grand Rebbes. December 4, 2023. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bekishe&oldid=1181041831.
Gunkel, Ann Hetzel. “The Polka Alternative: Polka as Counterhegemonic Ethnic Practice.” Popular Music and Society 27, no. 4 (December 2004): 407–27. https://doi.org/10.1080/0300776042000264649.
Hottenroth, Friedrich. Edad Moderna -- Polacos Del Siglo XVI. 1894. Print, 30 x 21 cm. NYPL catalog ID (B-number): b17563694. The New York Public Library Digital Collections. https://digitalcollections.nypl.org/items/510d47e0-ddf9-a3d9-e040-e00a18064a99.
Jagodzińska, Agnieszka, and Alexandra Hamiger. “Overcoming the Signs of the ‘Other’: Visual Aspects of the Acculturation of Jews in the Kingdom of Poland in the Nineteenth Century.” In Polin: Studies in Polish Jewry Volume 24, edited by ISRAEL BARTAL, ANTONY POLONSKY, and SCOTT URY, 71–94. Jews and Their Neighbours in Eastern Europe Since 1750. Liverpool University Press, 2012. https://doi.org/10.2307/j.ctv2vr8vhx.9.
Jirousek, Charlotte, and Sara Catterall. Ottoman Dress & Design in the West: A Visual History of Cultural Exchange. Bloomington, Indiana, USA: Indiana University Press, 2019.
Kępa, Marek. “The Kontush Sash: Polish Noblemen’s Best Fashion Statement | Article | Culture.Pl.” Accessed January 23, 2024. https://culture.pl/en/article/the-kontush-sash-polish-noblemens-best-fashion-statement.
Koç, Fatma, and Emine Koca. “The Clothing Culture of the Turks, and the Entari (Part 2: The Entari ).” Folk Life 50 (October 1, 2012): 141–68. https://doi.org/10.1179/0430877812Z.0000000009.
Langer, Jiri. Nine Gates to the Chasidic Mysteries. Translated by Stephen Jolly. Northvale, N.J: Jason Aronson, 1993.
Le Prince, Jean Baptiste. “Juif Polonois (Polish Jew).” Accessed July 31, 2024. https://www.britishmuseum.org/collection/image/1613515255, https://www.britishmuseum.org/collection/image/1613515255.
Loentz, Elizabeth. Let Me Continue to Speak the Truth: Bertha Pappenheim as Author and Activist. Monographs of the Hebrew Union College 34. Cincinnati: Hebrew Union College Press, 2007.
Mocher Seforim, Mendele. The Travels and Adventures of Benjamin the Third. Translated by Moshe Spiegel. 1. Schocken paperback ed., 2. print. New York: Schocken, 1975.
Muchawsky-Schnapper, Esther. “A World Apart Next Door.” Exhibition, The Israel Museum, Jerusalem, June 19, 2012. https://www.imj.org.il/en/exhibitions/world-apart-next-door.
Peretz, Isaac Leib. The I.L. Peretz Reader. Edited by Ruth R. Wisse. Library of Yiddish Classics. New York: Schocken Books : Distributed by Pantheon Books, 1990.
Polanais, Juif. Habit of a Polish Jew in 1768. 1772 1757. Etching; hand-colored, 235 mm x 190 mm (trimmed). https://www.britishmuseum.org/collection/search, https://www.britishmuseum.org/collection/object/P_1871-0812-5203.
Pollack, Herman. Jewish Folkways in Germanic Lands (1648-1806): Studies in Aspects of Daily Life. Cambridge, Mass.: M.I.T. Press, 1971.
Racinet, A. The Costume History: From Ancient Times to the 19th Century: All Plates in Colour. Edited by Françoise Tétart-Vittu. Translated by Chris Miller. Bibliotheca Universalis. Cologne [Germany]: Taschen, 2015.
Roth, Joseph. The Wandering Jews. New York: Norton, 2001.
Series: Series: A Briefe Relation of the Turckes, Their Kings, Emperors, or Grandsigneurs, Their Conquests, Religion, Customes, Habbits, Etc. 1618. Papercut; painting, 20.5 x 14 cm. The British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1974-0617-0-13-58.
Series: Series: A Briefe Relation of the Turckes, Their Kings, Emperors, or Grandsigneurs, Their Conquests, Religion, Customes, Habbits, Etc. 1618. Papercut; painting, 20.5 x 14 cm. The British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1974-0617-0-13-29.
Series: Series: A Briefe Relation of the Turckes, Their Kings, Emperors, or Grandsigneurs, Their Conquests, Religion, Customes, Habbits, Etc. 1618. Papercut; painting, 20.5 x 14 cm. The British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1974-0617-0-13-2.
Silverman, Eric Kline, and Eric Silverman, eds. A Cultural History of Jewish Dress. Dress, Body, Culture. London: Bloomsbury, 2013.
Sterling, S. Chaim Davidsohn. 1854. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chaim_Davidsohn&oldid=1146711515.
Style and Status: Imperial Costumes from Ottoman Turkey. Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution, 2005.
Thade. Poland 18th & 19th Centuries. 1888 1876. Chromolithograph, 23 x 16 cm. NYPL catalog ID (B-number): b17563727. The New York Public Library Digital Collections. https://digitalcollections.nypl.org/items/510d47e0-e045-a3d9-e040-e00a18064a99.
“The Project Gutenberg eBook of The Jews Of Barnow, by KARL EMIL FRANZOS.” Accessed April 30, 2024. https://www.gutenberg.org/files/34617/34617-h/34617-h.htm.
Turnau, Irena, and Izabela Szymańska. European Occupational Dress from the Fourteenth to the Eighteenth Century. The Library of Polish Ethnography 49. Warsaw: Institute of the archaeology and ethnology, Polish Academy of sciences, 1994.
Wittler, Kathrin. “Orientalist Body Politics. Intermedia Encounters between German and Polish Jews around 1800.” Central Europe 17, no. 1 (January 2, 2019): 34–53. https://doi.org/10.1080/14790963.2019.1684794.
Worlidge, Thomas. Henry Simons the Polish Jew. 1753. Etching; first state of two, Plate: 6 9/16 × 4 5/16 in. (16.7 × 10.9 cm) Sheet: 7 1/16 × 4 3/4 in. (18 × 12 cm). https://www.metmuseum.org/art/collection/search/898497.
Yehoash. The Feet of the Messenger. Translated by Isaac Goldberg. First. New York: Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1923.
Zeitilin, S. “The Council of Four Lands.” The Jewish Quarterly Review 39, no. 2 (1948): 211–14. https://doi.org/10.2307/1452825.
Zmiany Ubioru Starozakonnych. Vol. II, 1846.
Uniwersytet Bar-Ilana w Ramat Gan Izrael
https://orcid.org/0009-0008-0745-1097
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
