Les dictionnaires des idées reçues ou les paradoxes de la mise en forme de l’esprit critique sur la société du XIXe siècle et ses discours
Abstrakt
The article problematizes the form of the “para-dictionary” used by the authors of stereotypical collections in the 19th century (Flaubert, Rigaud, Bloy). The meaning of these numerous published collections, the outbreak of the nineteenth neo-encyclopedicism, is not limited to narrowly understood didacticism and bourgeois criticism of “bȇtise”. The form used in them is based on the paradox that determines its uniqueness. The starting point for studying this paradoxical form is the semantic tension between ossification, repetition, symbolized by the stereotype and literary character of these “para-dictionaries”, which through irony, humor, linguistic gloss, original selection are examples of creative transformation “ossified”, which is the opposite of originality and repeated. In the twentieth and twenty-first century, the use of the “para-dictionary” form leads to the redefinition of certain genres, as is the case with Genette’s innovative autobiography.
Słowa kluczowe
para-dictionary; stereotype; Flaubert; Rigaud; Bloy
Bibliografia
Amossy, Ruth ; Herschberg Pierrot, Anne 1997 : Stéréotypes et clichés. Paris, Nathan.
Amossy, Ruth 1991 : Les idées reçues. Sémiologie du stéréotype. Paris, Nathan.
Barthes, Roland 1975 : Barthes par Roland Barthes. Paris, Seuil.
Bloy, Léon 1968 : Exégèse des lieux communs. Paris, Gallimard.
Bonnefis, Philippe 1984 : L’Innommable : essai sur l’œuvre d’Emile Zola. Paris, Sedes.
Dyoniziak, Jolanta 2006 : Stéréotypes et langues. Image linguistique de la femme en français et en polonais. Łask, Leksem.
Genette, Gérard 2006 : Bardadrac. Paris, Seuil.
Flaubert, Gustave 1997 : Le Dictionnaire des idées reçues et le catalogue des idées chics. Paris, Librairie Generale Francaise.
Flaubert, Gustave 1998 : Correspondance. Paris, Gallimard.
Larousse, Pierre 1866 : « Préface ». Le Grand Dictionnaire Universel du XIXe siècle, <https://fr.wikisource.org/wiki/Grand_dictionnaire_universel_du_XIXe>. Date de consultation : le 10 février 2019.
Meschonnic, Henri 1991 : Des mots et des mondes. Dictionnaires, encyclopédies, grammaires, nomenclatures. Paris, Hatier.
Perec, Perec 1985 : Penser / classer. Paris, Hachette.
Rey, Alain 1992 : Dictionnaire historique de la langue française. Paris, Le Robert.
Rilke, Maria Rainer 1937 : Lettres à un jeune poète. Paris, Grasset.
Rigaud, Lucien 1881 : Dictionnaire des lieux communs de la conversation, du style épistolaire, du théâtre, du livre, du journal, de la tribune du barreau, de l’oraison funèbre etc…etc . Paris, Paul Ollendorf éditeur [en ligne], https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k298448d. Date de consultation : le 20 octobre 2018.
Schlanger, Judith 1983 : Penser la bouche pleine. Paris, Fayard.
Stendhal 1958 : Le rouge et le noir. Paris, Gallimard.
Uzanne, Octave 1886 : Le Livre. Paris, éd. A. Quantin.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
http://orcid.org/0000-0003-3159-1942
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
