La construction du sentiment moral dans les romans contemporains pour la jeunesse Le Chagrin du roi mort et Le Combat d’hiver de Jean-Claude Mourlevat
Abstrakt
In the past, literature for children and adolescents reflected society’s belief that young readers were not supposed to think for themselves. Stories were vehicles to provide direct, simple moral lessons. Those moralistic books reinforced gender and good / evil tropes, leaving little room for interpretation, moral grey areas and non-traditional gender roles. In this paper, we examine two contemporary books, Le Combat d’hiver (2006) et Le Chagrin du roi mort (2009), as examples of how youth literature has evolved. In both books, readers are presented with complex characters, plots and themes that encourage personal reflection. Morals are not something to be taught but rather felt.
Bibliografia
Audoin-Rouzau, Stéphane, 2011 : « Armées et guerres : une brèche au coeur du modèle viril ? ». In : Jean-Jacques Courtine, Alain Corbin, Georges Vigarello, dir. : Histoire de la virilité. La virilité en crise ? XXe‒XXIe siècle. T. 3. Paris, Seuil, coll. « l’Univers historique », p. 201‒223.
Ariès, Philippe, 1960 : L’enfant et la vie familiale sous l’ancien régime. Paris, Plon.
Bazin, Laurent, 2011 : « Dystopie et provocation : la construction du lecteur dans la littérature de jeunesse contemporaine ». In : Britta Benert, Philippe Clermont, éds. : Contre l’innocence ‒ Esthétique de l’engagement en littérature de jeunesse. Berne, Peter Lang, p. 309–318.
Bazin, Laurent, 2012 : « Mondes possibles, lendemains qui chantent ? Projections utopiques dans la littérature de jeunesse contemporaine ». TRANS, n° 14. En ligne : http://journals.openedition.org/trans/567 ; https://doi.org/10.4000/trans.567. Date de consultation : le 5 septembre 2019.
Becchi, Egle, Julia, Domique, dir., 1998 : Histoire de l’enfance en occident. T. 1‒2. Paris, Seuil.
Béthotéguy, Gilles, 2017 : « Amour, dragons et baston : une fantasy féministe à l’italienne ? ». In : Gilles Béhotéguy, Christiane Connan-Pintado, dir. : Être une fille, un garçon dans la littérature pour la jeunesse. Europe 1850‒2014. Bordeaux, Presses universitaires de Bordeaux, coll. « Études sur le livre jeunesse », p. 275‒285.
Bonnet, Jean-Claude, 2009 : « Nous avons remarqué ». Nous voulons lire !, n° 180, p. 64.
Bouju, Emmanuel, Gefen, Alexandre, 2012 : L’émotion, puissance de la littérature ? Bordeaux, Presses universitaires de Bordeaux, coll. « Modernités », n° 34.
Callon-Wells, Nicole, 2013 : « Jean-Claude Mourlevat, une oeuvre multiforme et pourtant si singulière ». La revue des livres pour enfants, n° 271, p. 118‒131. En ligne : http://cnlj.bnf.fr/sites/default/files/revues_document_joint/PUBLICATION_8797.pdf. Date de consultation : le 5 septembre 2019.
Camus, Albert, 1942 : Le mythe de Sisyphe. Paris, Gallimard.
Collins, Suzanne, 2008‒2010 : Hungers Games. T. 1‒3. New York, Scholastic.
Connan-Pintado, Christiane, 2015 : « À la croisée des mondes littéraires ». In : Christiane Connan-Pintado, Gilles Béhotéguy, dir. : Littérature de jeunesse au présent. Genres littéraires en question(s). Bordeaux, Presses universitaires de Bordeaux, coll. « Études sur le livre jeunesse », p. 91‒105.
Cromer, Sylvie, 2014 : « La littérature de jeunesse mise à l’épreuve du genre ». In : Christiane Connan-Pintado, Gilles Béhotéguy, dir. : Être une fille, un garçon dans la littérature pour la jeunesse. France 1945‒2012. Bordeaux, Presses universitaires de Bordeaux, coll. « Études sur le livre jeunesse », p. 55‒66.
Damasio, Antonio, 1994 : L’erreur de Descartes. La raison des émotions. Trad. Marcel Blanc. Paris, Odile Jacob, 1995.
Daunais, Isabelle, 2010 : « Éthique et littérature : à la recherche d’un monde protégé ». Études françaises, n° 46 (1), p. 63–75. En ligne : https://doi.org/10.7202/039817ar. Date de consultation : le 12 août 2019.
Douglas, Virginie, 2015 : « La fantasy. Définition, histoire, enjeux ». In : Christiane Connan-Pintado, Gilles Béhotéguy, dir. : Littérature de jeunesse au présent. Genres littéraires en question(s). Bordeaux, Presses universitaires de Bordeaux, p. 27‒43.
Durand, Isabelle, Jeanjean, Benoît, dir., 2018 : Est-il bon, est-il méchant ? Variations sur le thème biblique des fratries. Rennes, Presses universitaires de Rennes, coll. « Interférences ».
Eitler, Pascal, Olsen, Stephanie, Jensen, Uffa, 2014 : « Introduction ». In : Ute Frevert et al., dir. : Learning How to Feel. Children’s Literature and Emotional Sociolization, 1870‒1970. Oxford, Oxford University Press, p. 1‒20.
Ekman, Paul, Davidson, Richard J., dir., 1994 : The Nature of Emotions: Fundamental Questions. Oxford, Oxford University Press.
Grevet, Yves, 2008‒2010 : Méto. T. 1‒3. Paris, Syros Jeunesse.
Hamaide-Jager, Éléonore, 2015 : « Les dystopies, une inscription contemporaine du “plus jamais ça” ». In : Gilles Béhotéguy, Christiane Connan-Pintado, Gersende Plissonneau, dir. : Idéologie(s) et roman pour la jeunesse. Bordeaux, Presses universitaires de Bordeaux, coll. « Modernités », n° 38, p. 193‒204.
Henky, Danièle, 2011 : « Quand de grands auteurs écrivent pour de petits lecteurs ». In : Britta Benert, Philippe Clermont, dir. : Contre l’innocence ‒ Esthétique de l’engagement en littérature de jeunesse. Berne, Peter Lang, p. 99–102.
Jouve, Vincent, 1992 : L’effet-personnage dans le roman. Paris, Presses universitaires de France.
Jouve, Vincent, 2014 : « Valeurs littéraires et valeurs morales : la critique éthique en question ». En ligne : https://crimel.hypotheses.org/files/2014/03/LitVal_Jouve.pdf. Date de consultation : le 8 août 2019.
Langevin, Francis, 2014 : « Le romanesque dans les fictions contemporaines. Présentation ». Temps zéro, n° 8. En ligne : http://tempszero.contemporain.info/document1192. Date de consultation : le 11 mai 2019.
Laroque, Lydie, 2013 : « La première guerre mondiale dans la littérature de jeunesse ». Le français aujourd’hui, n° 183, p. 125‒133. En ligne : https://www.cairn.info/revue-le-francais-aujourd-hui-2013-4-page-125.htm. Date de consultation : le 7 septembre 2019.
Montandon, Alain, 2001 : Du récit merveilleux ou L’ailleurs de l’enfance. Le Petit Prince, Pinocchio, Le Magicien d’Oz, Peter Pan, E.T., L’Histoire sans fin. Paris, Imago.
Mourlevat, Jean-Claude, 2006 : Le Combat d’hiver. Paris, Gallimard Jeunesse.
Mourlevat, Jean-Claude, 2009 : Le Chagrin du roi mort. Paris, Gallimard Jeunesse.
Mourlevat, Jean-Claude, 2011 : Terrienne. Paris, Gallimard Jeunesse.
Nières-Chevrel, Isabelle, 2009 : Introduction à la littérature de jeunesse. Paris, Didier Jeunesse.
Ory, Pascal, 2011 : « Virilité illustrée et littérature de jeunesse ». In : Jean-Jacques Courtine, Alain Corbin, Georges Vigarello, dir. : Histoire de la virilité. La virilité en crise ? XXe‒XXIe siècle. T. 3. Paris, Seuil, coll. « l’Univers historique », p. 186‒199.
Pergher, Alizon, 2019 : « De l’émotion esthétique au sentiment moral : voix de la résistance, voie vers la liberté. Le pouvoir du chant dans Le Combat d’hiver de Jean-Claude Mourlevat ». In : Květuše Kunešová, Bochra Charnay, Thierry Charnay : De la musique avant toute chose ! en littérature de jeunesse. Hrádec Kralové, Gaudeamus, p. 225‒243.
Picard, Michel, 1986 : La lecture comme jeu. Paris, Éditions de Minuit.
Pullman, Philip, 1995‒2000 : His dark materials. T. 1‒3. London, Scholastic.
Rowling, J.-K., 1997‒2007 : Harry Potter. T. 1‒7. London, Bloomsbury Publishing.
Schaeffer, Jean-Marie, 1999 : Pourquoi la fiction ? Paris, Seuil.
Schiller, Friedich, 1796 : Lettres sur l’éducation esthétique de l’homme. Trad. Robert Leroux. Paris, Aubier, 1943.
Souriau, Anne, dir., 2010 : Vocabulaire d’esthétique. Paris, Presses universitaires de France, coll. « Dictionnaires Quadriges ».
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
