Comprendre et respecter l’autre : le cas de l’autisme dans le roman pour adolescents et jeunes adultes
Abstrakt
The article “Understand and Respect the Other: Autonomy and Autism in the Novel for Teenagers and Young Adults” is a comparative reflection of books that focus on the human relationships that are formed around young protagonists trying to find their own way and the true values of life. These are mostly realistic novels / mirror novels in which illness, disability
or death represent a plot that puts the characters to the test. At crucial moments they are forced to deploy their energy and perseverance, and on that side, they learn to live and be independent. Novels about autism allow to consider new questions concerning identity and otherness, norm and outside the norm. The notion of freedom is viewed differently by the characters who are faced with the dilemma whether the need to care for the sick is a sacrifice or a duty.
Bibliografia
Textes littéraires analysés :
Brezinova, Ivona, 2016 : Crie doucement, mon frère (Rvi potichu, bracho). Prague, Albatros.
Grondin, Victoria, 2016 : Dépourvu. Montréal, Hurtubise.
Lavignette-Ammoun, Céline, 2010 : Amour, Patates et Rock’n’roll. Paris, Éditions d’un monde à l’autre.
Vanier, Lyne, 2015 : Mon frère n’est pas une asperge. Montréal, Pierre Tisseyre.
Ouvrages de référence :
Banville, Valérie, 2009 : Parole de Camille. Saint-Laurent, Éditions Pierre Tisseyre.
Baudry, Christine, 2012 : « Comment les autistes nous voient ? ». In : Psychologies, avril 2012, s. p. En ligne : https://www.psychologies.com/Moi/Problemes-psy/Troubles-Maladies-psy/Articles-et-Dossiers/Autisme-diagnostic-prises-en-charge-et-polemique/Comment-les-autistes-nous-voient. Date de consultation : le 15 février 2021.
Bonin, Pierre-Alexandre, 2017 : « Le défi de la différence : Les personnages autistes et déficients intellectuels dans la littérature jeunesse québécoise ». Les libraires, n° 101, s. p. En ligne : https://revue.leslibraires.ca/articles/litterature-jeunesse/le-defi-de-la-difference-les-personnages-autistes-et-deficients-intellectuels-dans-la-litterature-jeunesse-quebecoise. Date de consultation : le 12 août 2019.
Buber, Martin, 2012 : Je et tu. Paris, Aubier.
Chelebourg, Christian, 2013 : Les fictions de jeunesse. Paris, Presses universitaires de France.
Demers, Dominique, 2005 : Du Petit Poucet au dernier des raisins. Introduction à la littérature jeunesse. Montréal, Québec/Amérique.
Dolezel, Lubomir, 1998 : Heterocosmica. Fiction and Possible Worlds. Baltimore/London, The Johns Hopkins University Press.
Eco, Umberto, 1985 : Lector in fabula. Paris, Grasset.
Fradette, Marie, 2017 : « Des tabous moins tabous dans la littérature jeunesse ». Le Devoir, 2 décémbre 2017, s. p. En ligne : https://www.ledevoir.com/lire/514370/des-tabous-moins-tabous-dans-la-litterature-jeunesse. Date de consultation : le 12 août 2019.
Jaoui, Sylvaine, 2010 : La Préférée. Bruxelles-Paris, Casterman Junior.
Lafond, Alain, 2016 : Couleur de cauchemar. Saint-Hubert, Éditions Onirium.
Lemoine, Lise, Mietkiewicz, Marie-Claude, Schneider, Benoît, 2016 : « L’autisme raconté aux enfants : la littérature jeunesse, un support de sensibilisation pertinent ? ». Enfance, n° 2, p. 231‒ 245. Paris, Presses universitaires de France.
Levinas, Emmanuel, Nemo, Philippe, 1984 : Éthique et infini. Paris, Livre de poche.
Moore-Mallinos, Jennifer, 2008 : Mon frère est-il comme Einstein ? Vivre avec l’autisme. Saint-Lambert, Héritage jeunesse.
Noel-Gaudreault, Monique, 2005 : « Le roman pour adolescents : quelques balises ». In : Françoise Lepage : La littérature pour la jeunesse, 1970‒2000. Montréal, Fides, p. 69‒81.
Poslaniec, Christian, 2008 : Des livres d’enfants à la littérature de jeunesse. Paris, Gallimard.
Pouliot, Suzanne, 1994 : L’Image de l’Autre. Une étude des romans de jeunesse parus au Québec de 1980 à 1990. Sherbrooke, Éditions du MRP.
Repentigny, Myriam, 2016 : « Sans mode d’emploi : l’enfant autiste dans la littérature jeunesse ». Lurelu, n° 39 (1), p. 87‒88. Montréal, Association Lurelu.
Ricoeur, Paul, 2015 : Soi-même comme un autre. Paris, Poche.
Rorby, Ginny, 2016 : Le garçon qui parlait aux dauphins. Paris, Macha Publishing.
Roy, Dorothée, Mezher, Oussama, 2010 : Mon petit frère SUPERHÉROS. Ton album de partage sur l’autisme. St-Jean-sur-Richelieu, Fonfon.
Ryan, Marie-Laure, 2006 : Des mondes possibles aux univers parallèles. En ligne : https://www.fabula.org/atelier.php?Des_mondes_possibles_aux_univers_parall%26egrave%3Bles. Date de consultation : le 20 février 2021.
Saint-Exupery, Antoine, 2011 : Terre des hommes. Paris, Gallimard.
Soriano, Marc, 2002 : Guide de la littérature pour la jeunesse. Paris, Delagrave.
Talpin, Jean-Marc, 2007 : « Se construire grâce au roman miroir ». Lecture jeune, n° 122, s. p. En ligne : http://www.lecturejeunesse.org/livre/les-lectures-psy-des-ados-juin-2007/. Date de consultation : le 15 août 2019.
Tammet, Daniel, 2006 : Born on a Blue Day. London, Hodder Paperbacks.
Université de Hradec Králové, République tchèque Czechia
https://orcid.org/0000-0003-2610-8901
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
