Esempi di rappresentazione degli omosessuali nella <i>Commedia</i> di Dante
Abstrakt
Selected Representations of Homosexuality in Dante’s Commedia
Since its very beginning, ‘the Queer’ as a cognitive construction in academic studies has been characterised by a certain degree of resistance to definition. The reluctance to have its traits encompassed by precise borders mirrors the very theoretical perspective ‘the Queer’ moves from, that is, one from which every strict classification appears to be hermeneutically reductive. Nonetheless, literature as a means of expression undoubtedly presents identification benchmarks for ‘the Queer.’ That is true for Italian literature as well, in which homosexuality, for instance, has been (re)presented since Dante Alighieri’s Commedia. The analysis of three Cantos performed here is aimed at providing a starting point for future diachronical studies whose purpose is to compare the approach to the theme in the Italian literature of the Middle Ages to the benchmarks emerging from the 20th century’s production, in whose mainframe an evolution in representation of ‘the Queer’ is made patent in the passage from Pasolini’s prose of the Sixties to the works by later authors such as Franco Buffoni and Pier Vittorio Tondelli.
Key words: homosexuality in Dante’s Commedia.
Bibliografia
Alexander, Jonathan & Anderlini-D’Onofrio, Serena (eds.), 2012: Bisexuality and Queer Theory: Intersections, Connections and Challenges. London, Routledge.
Alighieri, Dante, 2011a: La ‘Commedia’ di Dante Alighieri — Inferno. Firenze, Olschki.
Alighieri, Dante, 2011b: La ‘Commedia’ di Dante Alighieri — Purgatorio. Firenze, Olschki.
Arnold, John H. & Brady, Sean (eds.), 2011: What is Masculinity? Historical Dynamics from Antiquity to the Contemporary World. Basingstoke, Palgrave Macmillan.
Aurigemma, Marcello, 1970: “Purgatorio”. In: Enciclopedia Dantesca. Roma, Treccani, 745—750.
Bauman, Zygmunt, 1993: Postmodern Ethics. Oxford, Blackwell.
Berg, Martin & Wickman, Jan, 2010: Queer. Malmö, Liber.
Chiamenti, Massimiliano, 1998: “Due schedulae dantesche. ‘Rime’ CIII 71 e ‘Inf.’ XVI 45”. Lingua Nostra, LIX(1—2).
Cioffari, Vincenzo (a cura di), 1974 : Guido da Pisa: Expositiones et glose super Comediam Dantis. Albany, State University of New York Press.
Contini, Gianfranco, 1970: “Dante come personaggio-poeta della ‘Commedia’”. In: Un’idea di Dante. Torino, Einaudi.
Foucault, Michel, 1971: L’ordre du discours. Paris, Gallimard.
Habermas, Jurgen, 1981: Theorie des kommunikativen Handelns. Frankfurt am Mein, Suhrkamp.
Lacaita, Giacomo Filoppo (a cura di), 1887: Benvenuti de Rambaldis de Imola Comentum super Dantis Aldigherij ‘Comoediam’. Firenze, Barbèra.
Petrocchi, Giorgio, 1977: “Schema sulla struttura della ‘Commedia’”. In: idem: L’ultima dea. Roma, Bonacci, 47—80.
Petrocchi, Giorgio, 1994: “Itinerari nella ‘Commedia’”. In: idem : Itinerari danteschi. Milano, Franco Angeli, 9—20.
Università di Wrocław
Davide Artico [d.artico@web.de] ha concluso un dottorato di ricerca alla Facoltà di Lettere dell’Università degli Studi di Torino e ne ha poi fatto un secondo alla Facoltà di Lettere dell’Università di Breslavia. Dal 1998 insegna discipline afferenti all’Italianistica, dapprima all’Università della Slesia, quindi all’Università di Breslavia. È autore di due monografie e di una ventina di altri testi apparsi su pubblicazioni scientifiche, nonché curatore di quattro collettanee, fra cui una in lingua inglese, e di altri due volumi di atti di conferenze.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
