Esthétique de la peur et de la cruauté chez deux nouvellistes francophones contemporaines : Marie José Thériault et Nadine Monfils
Abstrakt
Marie José Thériault (1945), from Quebec, and Nadine Monfils (1953), from Belgium, began their narrative writing career almost at the same time – the first one in 1978, with La Cérémonie, and the second one in 1981, with Laura Colombe, contes pour petites filles perverses. In their tales, they both show a predilection for the fantastic as well as for the marvelous, and they explore dark inspiration which can arouse anguish, fear or even horror. They both express this inspiration through real aesthetics of cruelty, and by expanding an inner world in which morbid eroticism figures prominently. These are some aspects studied in this paper.
Key words: short story, cruelty, eroticism, Francophone literature
Bibliografia
Baronian Jean-Baptiste, 2000 : Panorama de la littérature fantastique de langue française. Des origines à demain. Tournai : La Renaissance du Livre, Collection « Les Maîtres de l’imaginaire ».
Bayle Petrelli Françoise, 1998 : « Entre rêve et obsession : étude de quelques nouvellistes contemporaines ». Québec français, no 108.
Borowczyk Walerian, 1992 : L’Anatomie du Diable : nouvelles. Paris : Pierre Belfond, Collection « Littérature française ».
Brogniez Laurence, 1998 : « Les pages retroussées de Nadine Monfils ». Textyles : revue des lettres belges de langue française, no 15.
Demaeseneer Rony, 2009 : « Dans la bibliothèque de Nadine Monfils ». Le Carnet et les Instants. Lettres belges de langue française, no 158.
Detienne Thierry, 2014 : « Nadine Monfils : ‘Mes éditeurs m’ont publié parce que je suis atypique’ ». Le Carnet et les Instants. Lettres belges de langue française, no 183.
Fini Leonor, 2002 : « Lettres à Nadine Monfils ». Les Moments littéraires, la revue de l’écriture intime, no 8.
Godenne René, 1992 : Premier supplément à la Bibliographie critique de la nouvelle de langue française (1940–1990). Genève : Droz.
Godenne René, 1995 : La Nouvelle. Paris : Honoré Champion.
Grojnowski Daniel, 1993 : Lire la nouvelle. Paris : Dunod, Collection « Lettres Supérieures ».
Guiomar Michel, 1993 : Principes d’une esthétique de la mort – Les Modes de présences, les présences immédiates, le seuil de l’Au‑delà. Paris : Le Livre de Poche, Collection « Biblio/Essais ».
Joiret Michel, 1999 : « Entre nous… Nadine Monfils ». Le Non‑Dit, no 44.
Lord Michel, 1985 : « Marie José Thériault : intervew par Michel Lord ». Lettres québécoises : la revue de l’actualité littéraire, no 40.
Lord Michel, 1992 : « Fantasmes étranges et figures épiques dans le récit fantastique bref ». Recherches sociographiques, no 2.
Lord Michel, 1994 : « La Cérémonie, recueil de nouvelles de Marie José Thériault ». In : Gilles Dorion, avec la collaboration d’Aurélien Boivin, de Robert Chamberland et de Gilles Girard , éd. : Dictionnaire des œuvres littéraires du Québec. T. 6 : 1976–1980. Saint-Laurent : Fides.
Monfils Nadine, 1995 : Contes pour petites filles perverses. Monaco : Éditions du Rocher.
Monfils Nadine, 1997 : Contes pour petites filles criminelles. Paris : Éditions Blanche.
Monfils Nadine, 2001 : Laura Colombe. Contes pour petites filles perverses. Mont-de-Marsan : L’Atelier des brisants, Collection « Le Miroir aveugle ».
Monfils Nadine, 2010 : « L’Ombre chinoise ». In : Éric Lysøe, éd. : La Belgique de l’étrange : 1945–2000. Bruxelles : Luc Pire, Collection « Espace Nord ».
Monfils Nadine, 2011 : Nuits retroussées à Venise. Petits meurtres étranges et érotiques. Noisysur-L’École, Tabou, Collection « Vertiges ».
Nadeau Vincent & Péan, Stanley, 1997 : « La Prose narrative au Québec – la nouvelle (1960–1996) ». In : Réginald Hamel, éd. : Panorama de la littérature québécoise contemporaine. Montréal : Guérin.
Owen Thomas, 1998 : « [Postface pour] Laura Colombe. Contes pour petites filles perverses ». In : idem : Œuvres complètes – 4. Bruxelles : Lefrancq, Collection « Volumes ».
Pellerin Gilles, 2003 : « Le Temps inquiet ». In : Gilles Pellerin, éd. : Anthologie de la nouvelle québécoise actuelle. Québec : L’instant même.
Praz Mario, 1977 : La chair, la mort et le diable dans la littérature du 19e siècle – Le romantisme noir. Traduit de l’italien par Constance Thomson Paquali. Paris : Denoël.
Thériault Marie José, 1978 : La Cérémonie. Montréal : La Presse.
Thériault Marie José, 1994 : L’Envoleur de chevaux et autres contes. Montréal : Éditions du Boréal, Collection « Boréal compact ».
Thériault Marie José, 2004 : Portraits d’Elsa et autres histoires. Montréal : Le dernier havre.
Trémiseau Alain, 1998 : « Amélie Nothomb, Nadine Monfils : l’audace romanesque aux couleurs femme ». Bulletin francophone de Finlande, no 8.
Vanasse André, 1979 : « Un bestiaire, quelques bananes et un journal qui s’écrit à l’envers ». Lettres québécoises : la revue de l’actualité littéraire, no 14.
Collège Universitaire de Formation des Professeurs de Français de l’Université de Varsovie
Éric Vauthier est maître de conférences au Collège Universitaire de Formation des Professeurs de Français de l’Université de Varsovie. Membre associé de l’équipe « Littérature et Herméneutique » (PLH ELH) de l’Université Toulouse II - Le Mirail, il consacre ses recherches à l’histoire de la nouvelle française et francophone du XIXe siècle à nos jours et au Nouveau Romantisme de l’entre-deux-guerres autour de la figure de Jean Cassou. Spécialiste de la nouvelle cruelle, on lui doit notamment, dans ce domaine, la direction d’une anthologie critique sur le thème de l’Enfer parisien chez les nouvellistes cruels de la seconde moitié du XIXe siècle (Nuit rouge et autre histoires cruelles de Paris, Rennes, Terre de Brume, 2006), la codirection d’un volume collectif consacré à Jules Lermina (Le Rocambole, no 43–44, été 2008), ainsi que de nombreux articles portant sur des auteurs comme, entre autres, Arsène Houssaye, Catulle Mendès, Jean Lorrain, Georges d’Esparbès, Jeanne de Tallenay, Marcel Mariën, Jacques Chessex ou Hubert Haddad.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
