La possession par les « pouvoirs de l’horreur » de la Grande Guerre
Abstrakt
In this article, we aim to analyse the representations of the First World War as a cultural trauma in three works of fiction classified as belonging to the “néofantastique” convention, which, according to Jean-Pierre Andrevon, summarises “our fears and uncertainties”. We intend to demonstrate that in La scie patriotique (1997), by Nicole Caligaris, La vigie (1998) and by Thierry Jonquet, Cris (2001) by Laurent Gaudé, the Great War is approached either explicitly or metaphorically, yet at the same time indicative of the phenomena of spectre and abjection.
Key words : Great War, spectre, abjection, fantastic fiction
Bibliografia
Bojarska Katarzyna, 2012 : Wydarzenia po Wydarzeniu. Białoszewski – Richter – Spiegelman. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Bretin Denis, [2004] 2014 : Le Mort‑Homme. Paris : Éditions du Masque.
Burgelin Claude, 2012 : « Esquisse d’une fantomologie ». In : Jutta Fortin et Jean-Bernard Vray, éd. : L’imaginaire spectral de la littérature narrative française contemporaine. Saint-Étienne : Publications de l’Université de Saint-Étienne.
Caligaris Nicole, 1997 : La scie patriotique. Paris : Mercure de France.
Camus Albert, 1994 : Le Premier Homme. Paris : Gallimard.
Couliou Benoist et Marty Cédric, 2009 : « Une mémoire de démain ? À propos de quelques représentations artistiques de la Grande Guerre ». In : Alexandre lafont, David mastin et Céline Piot, éd. : La Grande Guerre aujourd’hui : Mémoire(s), Histoire(s). Actes du Colloque d’Agen‑Nérac (14–15 novembre 2008). Nérac/Agen : Éditions d’Albert (Amis du Vieux Nérac), Académie des Sciences, Lettres et Arts d’Agen.
Das Santanu, 2005: Touch and Intimacy in First World War Literature. Cambridge : Cambridge University Press.
Gadomska Katarzyna, 2012 : La prose néofantastique française au XXe et XXIe siècles. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Gaudé Laurent, 2001 : Cris. Arles : Actes Sud.
Gauyat Pierre, 2009 : « La Grande Guerre vue par les auteurs de romans policiers ». In : Dominique Viart, éd. : Écritures Contemporaines (10). Nouvelles écritures littéraires de l’Histoire. Caen : Lettres modernes Minard.
Jonquet Thierry, [1998] 2004 : La vigie. In : idem : La vigie et autres nouvelles. Paris : Gallimard.
Kristeva Julia, 1980 : Pouvoirs de l’horreur. Essai sur l’abjection. Paris : Seuil, Collection Points.
Naulleau Eric, 1997 : « L’avant-der des ders ». Le Matricule des Anges, no 21, novembre, <http://dev.lmda.net/spip.php?article1265>. Date de consultation : le 11 février 2016.
Nettelbeck Colin, 2012 : « Le grand désarroi des (sur)vivants : la spectralité dans l’imaginaire narrationnel de la France contemporaine ». In : Jutta Fortin et Jean-Bernard Vray, éd. : L’imaginaire spectral de la littérature narrative française contemporaine. Saint-Étienne : Publications de l’Université de Saint-Étienne.
Rabaté Dominique, 2010 : « Logique du pire. (Un des malheurs et La Scie patriotique) ». In : Marie-Hélène Boblet et Bernard Alazet, éd. : Écritures de la guerre aux XXe e XXIe siècles. Dijon : Éditions Universitaires de Dijon.
Rasson Luc, 2008 : « Guerre juste, guerre absurde ? 1914–1918 dans le roman contemporain français et britannique ». In : Annamaria Leserra, Nicole Leclerq et Marc Quaghebeur, éd. : Mémoires er antimémoires littéraires au XXe siècle. La Première Guerre mondiale. Colloque de Cerisy‑la‑Salle. Vol. 2. Bruxelles : Peter Lang.
Rubino Gianfranco, 2010 : « La Grande Guerre en perspective 2000 ». In : Dominique Viart, éd. : Écritures Contemporaines (10). Nouvelles écritures littéraires de l’Histoire. Caen : Lettres modernes Minard.
Simon Claude, 1989 : L’Acacia. Paris : Les Éditions de Minuit.
Theeten Griet, 2009 : La Grande Guerre en fiction. La représentation de la Première Guerre mondiale dans la littérature française de l’extrême contemporain. Thèse de doctorat soutenue à l’Université de Gand, sous la direction de Pierre Schoentjes. <https://biblio.ugent.be/publication/4128792/file/4335083.pdf.> Date de consultation : le 19 février 2016.
Todorov Tzvetan, 1970 : Introduction à la littérature fantastique. Paris : Seuil, Collection Points.
Viart Dominique, 2000 : « ‘L’exacte syntaxe de votre douleur’. La Grande Guerre dans la littérature contemporaine ». In : Catherine Milkovitch-Rioux et Robert Pickering, éd. : Écrire la guerre. Clermont-Ferrand : Presses Universitaires Blaise Pascal.
Viart Dominique, 2005 : « La littérature contemporaine et la Grande Guerre ». In : Dominique Viart et Bruno Vercier : La littérature française au présent. Héritage, modernité, mutations. Paris : Bordas.
Viart Dominique, 2012 : « Vers une poétique ‘spectrale’ de l’Histoire ». In : Jutta fortin et JeanBernard vray, éd. : L’imaginaire spectral de la littérature narrative française contemporaine. Saint-Étienne : Publications de l’Université de Saint-Étienne.
Université Nicolas Copernic
Anna Branach-Kallas est professeur à l’Université Nicolas Copernic de Toruń. Ses recherches portent sur la littérature de la première guerre mondiale, les traumatismes culturels et les écritures migrantes au Canada anglais et au Québec. Elle est l’auteur de Uraz przetrwania. Trauma i polemika z mitem pierwszej wojny światowej w powieści kanadyjskiej (2014), Corporeal Itineraries: Body, Nation, Diaspora in Selected Canadian Fiction (2010), In the Whirlpool of the Past: Memory, Intertextuality and History In the Fiction of Jane Urquhart (2003) et de nombreux articles. Elle a aussi (co-)édité de nombreux ouvrages collectifs.
Université Nicolas Copernic
Piotr Sadkowski, docteur habilité à l’Université Nicolas Copernic de Toruń. Ses recherches concernent, entre autres, l’écriture migrante au Québec et en France, la thématique juive, la mémoire et la post-mémoire, l’intertextualité. Auteur du livre Récits odysséens. Le thème du retour d’exil dans l’écriture migrante au Québec et en France (Toruń, 2011), des articles parus dans des revues universitaires et ouvrages collectifs en Pologne et à l’étranger, il a co-édité avec Anna Branach-Kallas Dialogues with Traditions in Canadian Literatures. Dialogues des traditions dans les littératures du Canada (Toruń, 2005).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
