Správny aparát mesta a jeho grafická vizualizácia (na príklade Banskej Bystrice v stredoveku a ranom novoveku) [Aparat administracyjny miasta i jego wizualizacja graficzna (na przykładzie Bańskiej Bystrzycy w średniowieczu i wczesnej nowożytności)]

Milan Georgievski; Oto Tomeček

doi:10.31261/SPiP.2023.19.11

Opublikowane: 2023-12-29

Tom 15 (2023)

Správny aparát mesta a jeho grafická vizualizácia (na príklade Banskej Bystrice v stredoveku a ranom novoveku) [Aparat administracyjny miasta i jego wizualizacja graficzna (na przykładzie Bańskiej Bystrzycy w średniowieczu i wczesnej nowożytności)]

Milan Georgievski

, Oto Tomeček

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/SPiP.2023.19.11

Abstrakt

Celem artykułu jest rozważenie wykorzystania i przydatności graficznej wizualizacji do przedstawienia zagadnień związanych z organizacją administracyjną miasta. Część tekstowa artykułu opisuje główne organy administracji miejskiej w kształcie, jaki wyłonił się w średniowieczu, przybierając ostateczną formę w XVI wieku. Oprócz instytucji burmistrza szczególną uwagę zwrócono na kolegialne organy administracji miejskiej: radę miejską (wewnętrzną i zewnętrzną) oraz utworzoną później wybieralną gminę. Instytucje te funkcjonowały do połowy XVIII wieku (a konkretnie do 1755 roku), kiedy to, w wyniku starań o ujednolicenie organizacji administracyjnej miast królewskich, Bańska Bystrzyca utraciła kilka unikalnych składowych autonomii (jak wyznaczanie kandydatów na stanowisko burmistrza przez mieszczan posiadających dom na rynku czy coroczne wybory burmistrza).
Na potrzeby niniejszego opracowania stworzono dwie mapy myślowe oraz trzy poglądowe diagramy. Pierwsza mapa stanowi wprowadzenie do badań administracji miejskiej w okresie średniowiecza. Ponieważ wiele mechanizmów wyboru urzędników i członków kolegialnych organów administracji miejskiej nie jest dogłębnie znanych, ten sposób wizualizacji można uznać za właściwy sposób wprowadzenia w tematykę. Druga mapa przedstawia warunki administracyjne miasta w pierwszej połowie XVIII wieku. W tym przypadku dostępna już była wystarczająca ilość danych dla takiego ujęcia zagadnienia, więc mapa taka posłużyła jako środek doprecyzowania lub uzupełnienia specjalnie skonstruowanego i odpowiednio uproszczonego diagramu. Wreszcie, okresy XVI, XVII i pierwszej połowy XVIII wieku potraktowano odrębnie, przedstawiając je za pomocą osobnych diagramów obrazujących mechanizmy administracyjne. Te trzy diagramy umożliwiają przejrzyste prześledzenie najważniejszych procesów rozwojowych i istotnych zmian w funkcjonowaniu podstawowych mechanizmów aparatu administracyjnego miasta.
Poglądowe wizualizacje za diagramów i map konceptualnych sprawdzają się jako pomocne narzędzia zarówno w poznawaniu jak i badaniach nad dziejami administracji. Wizualizacje administracji miejskiej pomagają w lepszym zrozumieniu jej funkcjonowania jak również pozwalają formułować zagadnienia do podjęcia w dalszych badaniach historycznych.

Słowa kluczowe:

administracja miejska , burmistrz , rada miejska , diagram , mapa myślowa

Pobierz pliki

PDF (Slovak)

Zasady cytowania

Georgievski, M., & Tomeček, O. (2023). Správny aparát mesta a jeho grafická vizualizácia (na príklade Banskej Bystrice v stredoveku a ranom novoveku) [Aparat administracyjny miasta i jego wizualizacja graficzna (na przykładzie Bańskiej Bystrzycy w średniowieczu i wczesnej nowożytności)]. Średniowiecze Polskie I Powszechne, 15, 135–160. https://doi.org/10.31261/SPiP.2023.19.11

Cited by / Share

Bibliografia

Pramene a pramenné edície
Google Scholar

Magyarországi városok régi szamadáskőnyvei, szerk. L. Fejérpataky, Budapest 1885.
Google Scholar

Mesto Banská Bystrica – Katalóg administratívnych a súdnych písomností I, II (1020) 1255–1536, ed. C. Matulay, Bratislava 1980.
Google Scholar

Monumenta Hungariae Juridico-Historica – Corpus statutorum IV/2 (Statuta et articuli municipiorum Hungariae cis Danubiorum), eds. S. Kolosvári, K. Óvári, Budapest 1897.
Google Scholar

Pramene k dejinám Slovenska a Slovákov VII – Turci v Uhorsku I, ed. V. Čičaj, Literárne informačné centrum, Bratislava 2005.
Google Scholar

Štátny archív v Banskej Bystrici – pracovisko Banská Bystrica, fond Mesto Banská Bystrica.
Google Scholar

Literatúra
Google Scholar

Buzan T., Mentální mapování, Portál, Praha 2007.
Google Scholar

Georgievski M., Organizácia mestskej samosprávy v Banskej Bystrici a jej personálne obsadenie v 16. storočí, rukopis, Banská Bystrica – Bratislava 2018.
Google Scholar

Georgievski M., Mesto a jeho elity – Prípad Banskej Bystrice v 16. storočí, rukopis, Banská Bystrica – Bratislava 2020.
Google Scholar

Graus I., Banská Bystrica v 16. storočí – Štúdie z dejín mesta, Enterprise spol. s r. o., Banská Bystrica 2015.
Google Scholar

Horváth P., Vozár J., Rozvoj slovenskej národnosti, in: Dejiny Slovenska II, eds. V. Matula, J. Vozár, Bratislava 1987, s. 263–272.
Google Scholar

Jurkovič E., Dejiny kráľovského mesta Banská Bystrica, Občianske združenie Pribicer, Banská Bystrica 2005.
Google Scholar

Jurkovich E., Voľba richtára, in: Príbehy z minulosti Banskej Bystrice, ed. I. Nagy, Štátna vedecká knižnica, Banská Bystrica 1997, s. 64–70.
Google Scholar

Kuzma D., Besztercebánya szabad királyi város politikai elitjének összetétele és városirányító tevékenysége (1500–1605), dizertačná práca, Pécs 2008.
Google Scholar

Lisková H., Samospráva mesta Banská Bystrica v 13.–15. storočí, in: Stredné Slovensko 11 – spoločenské vedy, eds. Z. Drugová, V. Sklenka, Stredoslovenské múzeum, Banská Bystrica 2007, s. 23–38.
Google Scholar

Lisková H., Zo života banskobystrických mešťanov v stredoveku, in: Annales historici Presovienses 7, ed. M. Pekár, Universum, Prešov 2007, s. 7–26.
Google Scholar

Lisková H., Mesto Banská Bystrica (jeho vznik, remeslá, počiatky banskej ťažby, obchod a správa mesta) v dielach kronikárov a vybraných historikov z obdobia 17. storočia až po súčasnosť, „Acta historica Neosoliensiaˮ 2008, č. 11, s. 112–132.
Google Scholar

Markov J., Odraz politických zápasov v obecnej správe Banskej Bystrice v 16.–19. storočí, Slovenská akadémia vied, Bratislava 1973.
Google Scholar

Ratkoš P., Povstanie baníkov na Slovensku 1525–1526, Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied (SAV), Bratislava 1963.
Google Scholar

Skladaný M., K počiatkom Banskej Bystrice, in: Stredoveké mesto ako miesto stretnutí a komunikácie, eds. J. Lukačka, M. Štefánik, Typoset print, Bratislava 2010, s. 157–168.
Google Scholar

Tomeček O., Náboženské pomery v drevorubačských a uhliarskych osadách v chotári Banskej Bystrice do polovice 19. storočia, in: Acta historica Neosoliensia 8, eds. R. Kožiak, I. Nagy, Katedra histórie FHV UMB, Banská Bystrica 2005, s. 69–77.
Google Scholar

Tomeček O., Náboženské zápasy v zázemí mesta Banská Bystrica po nástupe reformácie, in: Historie. Historica – Sborník prací Filozofické fakulty Ostravské univerzity 13, eds. M. Myška, J. Grollová, Filozofická fakulta Ostravské univerzity, Ostrava 2006, s. 57–67.
Google Scholar

Uličný F., Mesto Banská Bystrica okolo roku 1255, in: Minulosť a prítomnosť Banskej Bystrice 1, eds. I. Nagy, I. Graus, Katedra histórie FHV UMB a Štátna vedecká knižnica, Banská Bystrica 2006, s. 5–15.
Google Scholar

Vozár J., Národnostné zápasy v stredoslovenských banských mestách a slovenské národné povedomie od 16. do polovice 18. storočia, „Historický časopisˮ 1980, č. 4, 28, s. 554–577.
Google Scholar

Vozár J., Národnostné pomery v stredoslovenských banských mestách v období neskorého feudalizmu, in: Národnostný vývoj miest na Slovensku do roku 1918, ed. R. Marsina, Martin 1984, s. 188–206.
Google Scholar

Internetové zdroje
Google Scholar

<https://archives.hungaricana.hu/en/charters/318615/?list=eyJxdWVyeSI6ICJTWk89KGJlc3p0ZXJjZWJhbnlhKSIsICJzb3J0IjogIlJFQ05VTSJ9> [cit. 20.03.2020].
Google Scholar

<https://net.jogtar.hu/ezer-ev-torvenyei> [cit. 23.03.2020].
Google Scholar

Tom 15 (2023)
Opublikowane: 2024-01-26

ISSN: 2080-492X

eISSN: 2353-9720

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Správny aparát mesta a jeho grafická vizualizácia (na príklade Banskej Bystrice v stredoveku a ranom novoveku) [Aparat administracyjny miasta i jego wizualizacja graficzna (na przykładzie Bańskiej Bystrzycy w średniowieczu i wczesnej nowożytności)]

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Milan Georgievski

Oto Tomeček

Informacje