Wpływ kultury na obszar graniczny fascynował ludzi od czasów starożytnych. Granica, jako magiczna strefa, oddziela to, co znane i bliskie, od tego, co inne i często niezrozumiałe. Zawsze był to wyjątkowy obszar, często zawieszony między „nami” a „nimi”, między „naszą” a „ich” kulturą, inspirujący tworzenie nowych wartości i podłoża kulturowego. Śląsk, jako region graniczny, był miejscem „zderzenia” różnych „tektonicznych” powierzchni kulturowych, a co za tym idzie, rozwoju specyficznej społeczności. Sam proces można zaobserwować podczas badania stosunku śląskiej elity do zachodnioeuropejskich wzorców kulturowych w XIII wieku, kiedy to znaczne osłabienie administracji centralnej i upadek idei państwa pozwoliły na otwarcie się na nowe trendy, wpływy i mody. I nie musiało to oznaczać, jak chciała stara historiografia, germanizacji czy polonizacji, lecz lokalizacji, rozumianej jako kształtowanie się unikalnej kultury poprzez procesy wymiany, integracji i przenikania. Współczesny badacz może to zauważyć na przykładzie źródeł sfragistycznych, heraldycznych czy ikonograficznych, ale także na wpływie na literaturę, język czy najpopularniejsze motywy kulturowe.

Herman von Gleichen, który był biskupem Kamieńska w latach 1251–1289, od wielu lat przykuwa uwagę historyków. Dzieje się tak z powodu zróżnicowanych aspektów jego działalności. Obejmowała ona okres umacniania wpływów margrabiów brandenburskich na Pomorzu Zachodnim oraz roszczenia do zwierzchnictwa nad Pomorzem Środkowym i Wschodnim, wielokrotnie artykułowane przez dynastię Askańczyków. Herman objął urząd biskupa nie tylko dzięki pomyślnemu dla niego wyborowi przez kapitułę z Kamieńska, ale także dzięki swojemu pochodzeniu i politycznym powiązaniom z niemiecką partią współpracującą z niemieckim antykrólem Wilhelmem z Holandii. W skład samej partii wchodzili Askanowie z dynastii brandenburskiej, książęta z Brunszwiku, księżna saska i hrabia Anhalt. Ważnym czynnikiem wspierającym karierę Hermana von Gleichena były jego pochodzenie i powiązania rodzinne, a także duński król Eryk i jego otoczenie. Jednym z priorytetów polityki biskupa Hermana była jego chęć utrzymania odpowiednich stosunków z margrabiami brandenburskimi i sprzeciwianie się ich wpływowi na książąt zachodniopomorskich. Cel ten został zrealizowany za życia i panowania Warcisława III i Barnima I (ostatecznie do 1278 roku). W okresie panowania synów Barnima I, zwłaszcza najstarszego z nich, Bogusława IV (zm. 1309), polityka biskupów okazała się znacznie mniej skuteczna. Podejmował co najmniej kilka prób, aby uwolnić się spod władzy dynastii askańskiej z Brandenburga. Biskup z Kamieńska miał znacznie mniej pozytywne zdanie na temat autonomicznej polityki. Tomasz Kantzow, kronikarz z Pomorza z XVI wieku, oskarżył nawet Hermana von Gleichena o współpracę z brandenburskimi margrabiami, którzy byli wrogami Bogusława IV. Opinia kronikarska, przywoływana w świetle zachowanego materiału dyplomatycznego, wydaje się nie być całkowicie sprawiedliwa w ocenie całości działalności Hermanna von Gleichena, i może dotyczyć co najwyżej jej fragmentów.

Historia Ryksy, jedynego dziecka polskiego króla Przemysła II, od lat przyciąga uwagę historyków. Jednakże niektóre momenty z jej niezwykle interesującego życia sprawiają trudności interpretacyjne. Autor przedstawia życie i działalność księżniczki z Wielkopolski, próbując odpowiedzieć na szereg pytań dotyczących jej małżeństwa z Wacławem II Czeskim i jego przyjęcia polskiej korony, a także jej życia jako Elżbiety w Czechach (gdzie jest znana pod tym właśnie imieniem). Wprowadzono hipotezy i fakty dotyczące jej wcześniejszych planów małżeńskich i kolejnych związków po przedwczesnej śmierci Wacława II (zm. 1305).

W artykule autorka poddaje analizie ocenę Michajły Hruszewskiego dotyczącą osoby księcia Władysława Opolczyka, uważanego w historiografii ukraińskiej za ostatniego samodzielnego władcę księstwa halickiego przed ostatecznym włączeniem tych terytoriów do Królestwa Polskiego. Czyni to na kanwie dziejów politycznych Europy Środkowo‑Wschodniej, a szczególnie stosunków polsko‑węgierskich. Konfrontując wizję polskich i ukraińskich historyków, analizując dokumenty książęce, przedstawia nie tylko ocenę panowania i historycznej roli księcia opolskiego na Rusi Czerwonej w latach 1372—1379, jaką wypracował klasyk historiografii ukraińskiej M. Hruszewski, ale prezentuje także własne stanowisko w tej kwestii.

Wielbłąd, który pojawił się w XIV wieku na pieczęciach śląskich rodzin von Exau i von Grebelwitz, należy do wyjątkowych motywów w heraldyce rycerstwa średniowiecznego. Pochodzenie jego pojawienia się w herbach śląskich rodzin nie może być wyjaśnione w jeden sposób. Nie trzeba mówić, że mamy do czynienia z sakralizacją wyobraźni nietypową dla naszych warunków, ściśle związaną z kręgiem uniwersalnych zasad moralnych rycerstwa. W dziełach sztuki i symbolice biblijnej wielbłąd jest symbolem lojalności, wytrwałości i pokory. Z pewnością te uniwersalne wartości moralne, gloryfikowane już w czasach biblijnych, a potwierdzone przez Kościół wśród rycerstwa w średniowieczu, zostały wyeksponowane przez rodziny von Exau i von Grebelwitz. Wybór tak egzotycznego motywu można wyjaśnić wspomnieniem o krucjatach, a nawet, prawdopodobnie, podróżą do Ziemi Świętej jednego z przodków rodziny von Exau i von Grebelwitz, z której mógł przywieźć wielbłąda, gdyby nie fakt, że pojawia się on, gdy gorączka krucjat już opadła. Fakt, że wielbłąd występuje w innych krajach, dowodzi, że był to uniwersalny znak, mający podobne konotacje symboliczne. Zatem była to albo prosta imitacja motywu, przenikająca z rodziny do rodziny dzięki powiązaniom rodzinnym, kontaktom turniejowym, zbrojnym wyprawom i różnym podróżom, albo czysty przypadek, który wymyka się szczegółowej wiedzy naukowej.

Historia wzajemnych relacji między dynastiami Polski i Litwy w średniowieczu jest niewątpliwie jednym z najciekawszych tematów dla historyka badającego historię średniowieczną tej części Europy. Czynnikiem wpływającym na intensywność kontaktów między dynastiami Piastów i Giedyminowiczów jest moment zawiązania przez nich więzi rodzinnych poprzez małżeństwa. Początkowo chodziło o małżeństwa z przedstawicielkami dynastii Giedyminowiczów, które przyjmowały religię swoich mężów i stawały się matkami chrześcijańskich książąt. Pierwszym Piastem, który zdecydował się na ślub z córką Giedymina, Elżbietą, był Wacław (Wańko), książę płocki, syn Bolesława II. Już w XIV wieku odnotowano serię małżeństw z przedstawicielkami litewskiego rodu Piastów z Mazowsza. Chrzest Litwy był wynikiem coraz większej liczby małżeństw między dwoma dynastiami. Wszystkie zostały zawarte w celu osiągnięcia wspólnych celów politycznych, a rzadziej – celów promotorów tych małżeństw. Najczęściej dotyczyło to wzajemnej obrony przed wspólnymi wrogami. Zazwyczaj pierwsze lata małżeństw były zgodne z politycznymi kalkulacjami, a z czasem drogi obu stron się rozchodziły.

Włączenie Dobrzynia w formie z 1392 roku przez Krzyżaków doprowadziło do polaryzacji elity szlachty w tym zakresie. Grupa popierająca władze, które wydały ten nakaz, stanowiła większość przedstawicieli linii rodu Ogonów z Dobrzynia, kierowanej przez niekwestionowanego przywódcę tego kręgu rodzinnego, a mianowicie Andrzeja z Radzik, kasztelana z Dobrzynia. Podobnie Piotr Świnka Pierwszy, członek rodziny Świnka i kasztelan z Rypina, przywiózł ze sobą wszystkich krewnych. Inny los spotkał rodzinę Pierzchałów z Radomina, gdzie najstarszy syn marszałka Iwana, jednego z przywódców obozu propokotnickiego, Piotr, który przed złożeniem przysięgi wstąpił na służbę Władysława Jagiełły, pozostał tam również w latach 1392–1405. W partii królewskiej znaleźli się najważniejsi przedstawiciele rodu Dołęga, którzy masowo przyłączyli się do swojego seniora, sędziego Andrzeja Słupa, chociaż niektórzy z nich byli w Dobrzyniu (mistrz polowania Kanimir, Stefan z Wierzbicka, Jan Kretkowski) podczas rządów rycerzy. Podobnie w stronnictwie królewskim i emigracji poza Dobrzyniem byli wszyscy Leszczycy z Dobrzynia: bracia Kosisko. Źródła dotyczące zachowań politycznych Jastrzębców z Dobrzynia pokazują również, że byli oni bardziej skłonni do popierania Królestwa (rodziny Chełmickich i Grochowalskich) niż rycerzy. Sytuacja w linii Godziemba z Dobrzynia była nieco inna. Tam Bierwołd z Głowiny wybrał wierność królestwu i wyemigrował za Dobrzyń, podczas gdy Jakub z Maliszewa pozostał w Dobrzyniu w czasie rządów rycerzy i był nawet świadkiem wydania wielu tamtejszych dokumentów. Inne wybory polityczne można również zaobserwować w przypadku dwóch rodzin rycerskich, które posiadały ziemie Dobrzynia podczas panowania Władysława Opolczyka. Piotr Lebel z Osieka wybrał służbę u Krzyżaków, natomiast starszy Janusz Sztembarski opowiedział się za Władysławem Jagiełłą. Rodzina Raszów ze Starorypina, wywodząca się z Prus i posiadająca tam ziemie, popierała z kolei Krzyżaków.

Podział terytorialny Russia Rubra został już zbadany przez naukowców. Jednak nadal brakuje rzetelnego i całościowego ujęcia tych kwestii. W artykule, na przykładzie obszaru Lwowa, przedstawiono skomplikowany i dynamiczny proces formowania się podziałów terytorialnych Russia Rubra, zwłaszcza jego wieloetapowość i wielowarstwowość, zauważone w najnowszej literaturze. Podział ten nie był jednolity i stabilny, lecz aktywnie kształtowany. Starożytny rosyjski system osadnictwa powoli i ewolucyjnie zastępowano podziałem na średniowieczne okręgi miejskie (districtus, okręg), stosowanym w zarządzaniu i administracji prowincji. Dynamiczny podział na okręgi stał się podstawą innych struktur terytorialnych, podziału na województwa, ziemie, dystrykty, a także średniowieczne starostwa w XV wieku. W trakcie zmian obszar Lwowa składał się z sześciu takich okręgów, trzech średniowiecznych starostw i dwóch dzielnic.

Autor omawia najważniejsze ośrodki kultury intelektualnej w średniowiecznym Bardyowie, a mianowicie: miejscową szkołę parafialną z 1434 roku, dobrze wyposażoną bibliotekę, istniejącą przy kościele parafialnym, obejmującą ponad 30 ksiąg rękopisów w XV wieku i ponad 100 woluminów pół wieku później, wreszcie krąg kopistów i miniaturzystów, wśród których najwybitniejszym kopistą był Jan Schwarz (jego rękopis Liber fratris Johannis Hungari de Bartpha znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu), a miniaturzystą - Baltazar Blutfogel. Odporność intelektualną Bardiowa przypisuje się osobom studiującym na krakowskim uniwersytecie i wracającym po studiach do domu. Krakowska uczelnia stała się wylęgarnią kadry nie tylko dla szkoły parafialnej, ale także dla miejscowego urzędu. Również miejscowi księża posiadali wykształcenie uniwersyteckie.

Kwestia rosnącego zagrożenia ze strony Turcji była przedmiotem troski króla Kazimierza Jagiellończyka aż do wiosny 1489 roku, kiedy to po działaniach wojskowych i dyplomatycznych podpisano dwuletni traktat z Turcją. Autor przedstawia stanowisko Prus Królewskich i Gdańska, jednego z najbogatszych miast w Księstwie Polskim, w odniesieniu do omawianego problemu.

Artykuł podejmuje kwestię rozwoju kariery publicznych notariuszy we Lwowie, ich współpracy z miejskimi społecznościami i burżuazją na przykładzie 4 osób: Piotra Wolframa, Jana z Krakowa, Marcina z Wieliczki i Stanisława Anserina. Publiczni notariusze stali na czele urzędu miasta, sprawowali urzędy kościelne i jako najbardziej wykształceni rządzący biurokraci często reprezentowali miasto w negocjacjach, ambasadach i innych sprawach. Rząd stwarzał warunki urzędnikom miejskim do kontynuowania kariery w mieście. Często kariera urzędnicza była powiązana z rodzinnymi koneksjami notariuszy i gwarantowała im stałą pozycję wśród rządzącej elity.

Artykuł przedstawia funkcjonowanie elity wiejskiej w Konopnicy, wsi położonej na obszarze dużego ośrodka miejskiego, jakim jest Lublin, na przykładzie dwóch rodzin chłopskich. Tamtejsza grupa społeczna, podobnie jak w innych osadach, składała się z ludzi charakteryzujących się dobrym statusem materialnym, nieposzlakowaną opinią i dużym szacunkiem wśród pozostałych mieszkańców. Dowodem były liczne przykłady pozycji przedstawicieli w samorządzie wiejskim oraz nominacji na poręczycieli w sporach sąsiedzkich i opiekunów osieroconych dzieci. W przypadku podmiejskiej wsi sąsiedztwo miasta dawało jednak możliwości uzyskania wysokich dochodów, wyższych niż w innych osadach, co było warunkiem przynależności do elity. Nietypowe były też źródła bogactwa, które w przypadku elit chłopskich było najczęściej efektem dochodów z odpowiednio dużego areału gruntów rolnych i ewentualnie usług rzemieślniczych. W przypadku Konopnicy nacisk położono raczej na wykorzystanie możliwości wzbogacenia się poprzez bliskie sąsiedztwo rynku zbytu dla produktów pochodzących z własnego gospodarstwa.

Artykuł jest próbą ukazania elit małych miast z punktu widzenia mikrohistorii. Autor zgłębił omawiany temat za pomocą metod statystycznych (które mocno uwypukliły większość zagadnień związanych z rotacją osób w ramach władz miejskich), ale także udało mu się przedstawić "żywe" postacie (co miało wskazać czynniki przyspieszające rozwój kariery zawodowej, takie jak koneksje, zamożność, zaradność, zwłaszcza predyspozycje itp.). Dla jasności narracji stworzono pewien symboliczny i znacznie uproszczony model tej społeczności miejskiej aktywnie uczestniczącej w życiu miasta (krąg osób związanych z właścicielem miasta, krąg najznamienitszych rodów, krąg przedmieszczan). Wiele uwagi poświęcono procesowi przenikania chłopów do społeczności miejskiej oraz stałej reprezentacji chłopów zamieszkujących przedmieścia Kamionki w gremium radnych miejskich. Zwrócono uwagę na problem migracji ludności miejskiej "z" i "do" innych miejscowości. Na podstawie kilku przykładów ukazano różnorodność kontaktów między mieszczanami z Kamionki a innymi ośrodkami (powiązania rodzinne, gospodarcze itp.). W konkluzji autor stwierdza, że cechą charakterystyczną elit prowincjonalnych była duża rotacja kadrowa we władzach, duża mobilność najbardziej wpływowych mieszczan oraz ich relatywnie dobra pozycja materialna.

Artykuł przedstawia historię społeczności chłopskiej zamieszkującej Lubyczę w dawnej polskiej ziemi bełskiej, na obszarze szeroko rozumianej granicy polsko-rosyjskiej, w okresie od XV do XIX wieku. Z rozważań wynika, że w niektórych sytuacjach poszczególne społeczności chłopskie, a dokładniej ich elity, zdołały zachować przywileje sięgające czasów średniowiecza, w tym wolność gospodarczą i prawną, wynikającą z osadnictwa na zasadach prawa wołoskiego, pomimo presji z zewnątrz i trendów gospodarczo-społecznych dominujących w okresie staropolskim. Kolejne badania powinny skupiać się nie tylko na określeniu skali samego zjawiska, ale także na wskazaniu obszarów, na których takie sytuacje jak w Lubyczy zdarzają się częściej. Obecnie można jedynie przypuszczać, że ich istnienie mogło wynikać z położenia takich osad wiejskich na granicach rozumianych nie tylko w sensie etnicznym, ale także cywilizacyjnym. Nie wiadomo również, czy to „doświadczenie” z czasów średniowiecza dotyczyło wyłącznie ziem królewskich, czy też innych kategorii posiadłości.