https://doi.org/10.31261/SPiP.2009.05.04
Artykuł dotyczy kwestii mieszania się elementów historycznych i fikcyjnych w przekazie Sagi o Jomswikingach. Opowieść o legendarnych wikingach z Jomsborga zachowana została w różnych średniowiecznych przekazach skandynawskich. Prawdopodobnie od samego początku funkcjonowały jej dwie różne wersje, z których czerpali autorzy zarówno sag królewskich, jak i zachowanych redakcji Jómsvíkinga sagi. Wśród badaczy panuje dziś opinia, że historia ta jest literacką fikcją, ale oparta została na historycznych wydarzeniach i postaciach biorących w nich udział. W tym kontekście znaczenia nabierają opisane w sadze wydarzenia: założenie Jomsborga, bitwa w Hjörungavag oraz bitwa pod Svoldr. Jeśli Jomsborg kiedykolwiek istniał w rzeczywistości, trudno odpowiedzialnym za jego powstanie uznać Haralda Sinozębego, który musiałby dysponować znacznie większym potencjałem militarnym i ekonomicznym. Król duński utrzymywał bliskie stosunki z Obodrytami i mogły one wpłynąć na późniejszą tradycję, która przedstawiła go jako założyciela Jomsborga. Saga o Jomswikingach wiąże bitwę w Hjörungavag z osobą Swena Widłobrodego, który wyprawił do Norwegii legendarnych wojów, aby się na nich zemścić. W istocie Swen mógł mieć powody, aby zaatakować Norwegów. Rządzący nimi jarl Hakon podlegał swego czasu jego ojcu Haraldowi i być może Swen także pragnął go sobie podporządkować. Bez względu na rzeczywiste powody do bitwy doszło około 987 roku, już w czasie, gdy władzę w Danii objął Swen Widłobrody. Choć analizując przekaz sag, można mieć wrażenie, iż po bitwie w Hjörungavag Jomswikingowie przestali istnieć jako grupa, poszczególni autorzy przywołują ich ponownie przy okazji opisów bitwy pod Svoldr. Wiąże sie to przede wszystkim z osobą jarla Sigvaldiego, który brał udział w spisku przeciwko Olafowi Tryggvasonowi. Kolejnym przejawem mieszania się elementów historycznych z fikcyjnymi jest, widoczne głównie w poematach skaldów, określanie Jomswikingów mianem Słowian. Mogło to być wynikiem zarówno kojarzenia ich z Jomsborgiem, lokowanym w Vindlandzie — kraju Słowian, jak i najmowania tej grupy przez słowiańskich władców. W końcu nie jest wykluczone, iż wśród Jomswikingów znajdowali się także Słowianie. Fakt, że Saga o Jomswikingach miesza w swym przekazie historyczną rzeczywistość z fikcją, widać również na przykładzie dwóch jej bohaterów: Thorkella Wysockiego oraz króla Burysława. Thorkell znany jest z innych, o wiele bardziej wiarygodnych źródeł, głównie anglosaskich. Z pewnością wywodził się on z najwyższych duńskich elit, stał się w swoim czasie jednym z najbliższych współpracowników Knuta Wielkiego, wcześniej wspierając jego ojca Swena w podboju Anglii. Pozycja oraz sława, którą niewątpliwie się cieszył, czyniła z Thorkella idealnego kandydata na jednego z Jomswikingów. Na postrzeganie postaci Burysława wpłynęła z kolei pamięć o różnych historycznych osobach. Niewykluczone, iż wśród nich wymienić powinno się obodryckiego księcia Mściwoja, głównie z powodu jego kontaktów z Haraldem Sinozębym. Brać pod uwagę należy także Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego. Pierwszy z nich pozostawał w ścisłych kontaktach z Cesarstwem, tymczasem w przekazach sag Bury sław pojawia się jako sprzymierzeniec cesarza Ottona walczącego z Haraldem Sinozębym. Chrobry był z kolei najsławniejszy z całej trójki, a jego imię stało się niemal synonimem słowiańskiego władcy w skandynawskich przekazach.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Cited by / Share
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
Tom 1 (2009)
Opublikowane: 2009-12-31
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
English
Język Polski