Król Norwegii jest jedną z najpopularniejszych postaci wychwalanych przez skandynawską historiografię z okresu średniowiecza. Został upamiętniony nie tylko przez współczesnych skaldów (przede wszystkim Hallfreda Ottarsona), ale również zajmował ważne miejsce w sagach królewskich tworzonych od przełomu XII i XIII wieku, z których cztery były poświęcone jego życiu i panowaniu. Olaf Tryggvason był przede wszystkim pamiętany jako władca-misjonarz, który poświęcił swoje życie szerzeniu chrześcijaństwa w Norwegii, na Islandii i na wyspach Północnego Atlantyku. Same wydarzenia uczyniły króla Norwegii legendą złożoną z wielu wątków, choć często o małej wiarygodności lub po prostu fantastycznych motywach. Dotyczy to również okresu młodości Olafa, który, zgodnie z niemal jednogłośnym zdaniem autorów sag, miał spędzić w Rosji, a następnie organizować łupieżcze wyprawy na Morzu Bałtyckim. W tym właśnie okresie Olaf Tryggvason miał pojawić się w Vindland (kraju Słowian), a konkretnie w Jomsborgu, gdzie rządziła Geira, córka Burysława. Król Norwegii miał wkrótce poślubić Geirę, którą zwabił do siebie. Współrządząc z nią w Vindlandzie okazał się wybitnym władcą i wojownikiem, cieszącym się szacunkiem poddanych. Gdy jednak trzy lata później zmarła Geira, Olaf Tryggvason, pogrążony w żałobie, mimo próśb poddanych, postanowił opuścić Vindland, do którego miał wrócić, jak głosi tradycja, tuż przed śmiercią. Właśnie legenda, po raz pierwszy rozwinięta przez Odda Snorrasona, a później pojawiająca się w innych narracjach (przede wszystkim Heimskringla, Olafs saga Tryggvasonar en mesta), była źródłem zainteresowania badaczy, którzy chcieli wyjaśnić wiarygodność informacji na temat „słowiańskiego epizodu” w życiu Olafa Tryggvasona. Tutaj łatwo można wyróżnić trzy tendencje. Przekonań zwolenników pierwszego z nich nie zachwiało przesłanie z sag. Przedstawiciele drugiego całkowicie to odrzucili, traktując to jako czystą fikcję. Mój artykuł jest próbą opisania i rozwinięcia trzeciej tendencji. Celem moich rozważań nie jest arbitralne decydowanie o wiarygodności lub jej braku w przypadku omawianych wiadomości, ale zastanawianie się, dlaczego osoby odpowiedzialne za zapisywanie tradycji funkcjonującej dotychczas w formie ustnej, zdecydowały się stworzyć legendę w taki, a nie inny sposób, poprzez rozwijanie jednego motywu i unikanie innych, z którymi król Norwegii był kojarzony. Analiza sag i innych staronordyckich przekazów (synoptyków, strof skaldów) przeprowadzona z tej perspektywy pokazuje, że podstawą legendy o pobycie Olafa Tryggvasona w Vindlandzie i Jomsborgu jest rzeczywistość historyczna. Z pewnością spełnił swoją rolę w zbrojnej działalności króla Norwegii na słowiańskim wybrzeżu Bałtyku, w tym w rejonie ujścia Odry. Zbrojne ataki mogły więc doprowadzić do sytuacji, w której sława Olafa jako wybitnego wojownika i władcy była żywa również w rejonie ujścia Odry, co z kolei mogło być przyczyną sezonowego zaangażowania lokalnych elit (przypadek Wichmana). To, że sagi rozwinęły tradycję skaldów i synoptyków, było w dużej mierze podyktowane chęcią nie tyle podkreślania pobytu króla Norwegii w kraju Słowian, co udowodnienia jego wielkości jako władcy i chrześcijanina.

Artykuł dotyczy sprawy przeniesienia szczątków dwóch książąt z dynastii Rurykowiczów, Olega (zm. w 977 roku) i Jaropełka (zm. w 980 roku), którego dokonał w 1044 roku książę kijowski Jarosław Mądry. Z kronikarskich opisów dowiadujemy się, że przy tej okazji kości obydwóch władców „zostały ochrzczone”, a z tego wynika, iż obydwaj Rurykowicze zmarli jako poganie i zostali pierwotnie pochowani według pogańskiego rytuału. Jako że mamy do czynienia z wydarzeniem na Rusi wyjątkowym, pojawiają się pytania o cele, jakie przyświecały Jarosławowi, oraz o zakres czynności, którymi objęty został „chrzest” obydwu książąt. Wiele wskazuje na to, że Jarosławowi chodziło o wzmocnienie prestiżu dynastii oraz powiększenie liczby jej chrześcijańskich członków, przodków ówcześnie panującego księcia. Jako dość ścisłą analogię do czynu Jarosława można wskazać decyzję króla Danii Haralda Sinozębego, który po wybudowaniu w Jelling kościoła około 960 roku, nakazał przenieść do niego szczątki swoich rodziców Gorma Starego i Thyry, którzy dotąd byli pochowani według pogańskich zwyczajów. Można założyć, że przed złożeniem w nowym grobie szczątki obojga także zostały „ochrzczone”. Na istnienie podobnego rytuału w Europie północnej wskazują znaleziska pogańskich grobów w średniowiecznych kościołach. Związane z tym zjawisko powtórnego grzebania pogańskich zmarłych musiało być dość popularne w średniowiecznej Skandynawii, co pokazują z jednej strony znaleziska archeologiczne, z drugiej — przekazy pisane, sagi, a także najstarsze kodeksy prawne. Wiele wskazuje też na to, iż zarówno w Skandynawii, jak i na Rusi, jeszcze długo po konwersji dochodziło do mieszania się chrześcijańskich i pogańskich zwyczajów pogrzebowych. Dotyczy to np. zwyczaju przenoszenia zmarłego przez dziurę w ścianie. Obrzęd ten zawędrował na Ruś ze Skandynawii i, co ciekawe, wiąże się go jedynie z rządzącą dynastią. Należy także brać pod uwagę, że mieszkańcy Skandynawii w rożnych okolicznościach oraz w rożnych miejscach przyjmowali tzw. prima signatio i dzięki temu stawali się katechumenami. Choć nie byli ochrzczeni, mogli uczestniczyć w kościelnych ceremoniach i współtworzyć grupę wiernych. Katechumenat był zapewne bardzo praktyczny w Skandynawii w czasie zarzucania starych wierzeń na rzecz nowej wiary. Pozwalał cieszyć się korzyściami wynikającymi z przynależności do grupy wyznawców Chrystusa, nie oznaczał jednak definitywnego zerwania z pogańską sferą. Świadomość ta cechowała też władców, dla których umiejętność balansowania między światem starych i nowych wierzeń była sprawą niezwykle ważną. Przykłady takiej postawy mamy również na Rusi. Wiele wskazuje na to, że Oleg i Jaropełk otrzymali prima signatio i przed śmiercią nie zostali ochrzczeni. Niemniej jednak, ich status pozwalał Jarosławowi uczynić to przy okazji przeniesienia ich szczątków. Być może, status katechumena był Jaropełkowi potrzebny, gdy stawał się sojusznikiem Ottona II oraz, jak chcą niektórzy, żenił się z jego krewną. Oleg, podobnie zresztą jak jego brat, mógł otrzymać prima signatio, będąc jeszcze dzieckiem, dzięki swojej babce, Oldze. To jednakże pozwalało braciom dziedziczyć władzę po swoim pogańskim ojcu Świętopełku we wciąż pogańskim kraju. Jarosław Mądry dokonał „chrztu” szczątków swych wujów zgodnie z obyczajem znanym i praktykowanym w Skandynawii, który pozwalał władcy rozszerzyć chrześcijański zakres jego dynastii.

Artykuł przedstawia wybrane aspekty topografii i funkcji arabskiego srebra, czyli konsekwencji włączenia słowiańskich terytoriów do arabskiej sieci handlowej. Złoża srebra arabskiego, zarówno na środkowym Dnieprze, jak i w Wielkopolsce, były wynikiem kształtowania się wczesnych państw, których elity opłacały swoje drużyny, między innymi, rudami. Władcy zdobywali srebro poprzez handel i rabunek, a także nakładając daniny na sąsiednie plemiona lub opodatkowując karawany handlowe. Ważną, a w przypadku Rusi kluczową rolę w tych procesach przypisywano Skandynawom. Złoża w dorzeczu górnego Bohu i Dniestru należy wyjaśniać w inny sposób. Ich ukształtowanie terenu wskazuje na funkcję tranzytową wzdłuż szlaków łączących Chazarski Kaganat i Ruś Kijowską z Węgrami, a za pośrednictwem grodów czerwieńskich z Krakowem i Pragą. Głównymi pośrednikami w handlu dirhamami byli tu żydowscy i muzułmańscy kupcy.

Artykuł dotyczy kwestii mieszania się elementów historycznych i fikcyjnych w przekazie Sagi o Jomswikingach. Opowieść o legendarnych wikingach z Jomsborga zachowana została w różnych średniowiecznych przekazach skandynawskich. Prawdopodobnie od samego początku funkcjonowały jej dwie różne wersje, z których czerpali autorzy zarówno sag królewskich, jak i zachowanych redakcji Jómsvíkinga sagi. Wśród badaczy panuje dziś opinia, że historia ta jest literacką fikcją, ale oparta została na historycznych wydarzeniach i postaciach biorących w nich udział. W tym kontekście znaczenia nabierają opisane w sadze wydarzenia: założenie Jomsborga, bitwa w Hjörungavag oraz bitwa pod Svoldr. Jeśli Jomsborg kiedykolwiek istniał w rzeczywistości, trudno odpowiedzialnym za jego powstanie uznać Haralda Sinozębego, który musiałby dysponować znacznie większym potencjałem militarnym i ekonomicznym. Król duński utrzymywał bliskie stosunki z Obodrytami i mogły one wpłynąć na późniejszą tradycję, która przedstawiła go jako założyciela Jomsborga. Saga o Jomswikingach wiąże bitwę w Hjörungavag z osobą Swena Widłobrodego, który wyprawił do Norwegii legendarnych wojów, aby się na nich zemścić. W istocie Swen mógł mieć powody, aby zaatakować Norwegów. Rządzący nimi jarl Hakon podlegał swego czasu jego ojcu Haraldowi i być może Swen także pragnął go sobie podporządkować. Bez względu na rzeczywiste powody do bitwy doszło około 987 roku, już w czasie, gdy władzę w Danii objął Swen Widłobrody. Choć analizując przekaz sag, można mieć wrażenie, iż po bitwie w Hjörungavag Jomswikingowie przestali istnieć jako grupa, poszczególni autorzy przywołują ich ponownie przy okazji opisów bitwy pod Svoldr. Wiąże sie to przede wszystkim z osobą jarla Sigvaldiego, który brał udział w spisku przeciwko Olafowi Tryggvasonowi. Kolejnym przejawem mieszania się elementów historycznych z fikcyjnymi jest, widoczne głównie w poematach skaldów, określanie Jomswikingów mianem Słowian. Mogło to być wynikiem zarówno kojarzenia ich z Jomsborgiem, lokowanym w Vindlandzie — kraju Słowian, jak i najmowania tej grupy przez słowiańskich władców. W końcu nie jest wykluczone, iż wśród Jomswikingów znajdowali się także Słowianie. Fakt, że Saga o Jomswikingach miesza w swym przekazie historyczną rzeczywistość z fikcją, widać również na przykładzie dwóch jej bohaterów: Thorkella Wysockiego oraz króla Burysława. Thorkell znany jest z innych, o wiele bardziej wiarygodnych źródeł, głównie anglosaskich. Z pewnością wywodził się on z najwyższych duńskich elit, stał się w swoim czasie jednym z najbliższych współpracowników Knuta Wielkiego, wcześniej wspierając jego ojca Swena w podboju Anglii. Pozycja oraz sława, którą niewątpliwie się cieszył, czyniła z Thorkella idealnego kandydata na jednego z Jomswikingów. Na postrzeganie postaci Burysława wpłynęła z kolei pamięć o różnych historycznych osobach. Niewykluczone, iż wśród nich wymienić powinno się obodryckiego księcia Mściwoja, głównie z powodu jego kontaktów z Haraldem Sinozębym. Brać pod uwagę należy także Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego. Pierwszy z nich pozostawał w ścisłych kontaktach z Cesarstwem, tymczasem w przekazach sag Bury sław pojawia się jako sprzymierzeniec cesarza Ottona walczącego z Haraldem Sinozębym. Chrobry był z kolei najsławniejszy z całej trójki, a jego imię stało się niemal synonimem słowiańskiego władcy w skandynawskich przekazach.

W artykule zrekonstruowano przebieg bitwy o Wielkopolskę, którą w latach 1228–1231 stoczyli Władysław Odonic i jego wuj Władysław Laskonogi, w kontekście sytuacji politycznej, która zaistniała w Polsce po tragicznej śmierci księcia krakowskiego Leszka Białego w 1227 roku. Wyniki najnowszych badań nad historią pierwszej połowy XIII wieku, w tym przede wszystkim nieco odmiennej perspektywy przypadku zbrodni w Gąsawie (T. Jurek, B. Śliwiński), skłaniają do ponownego zbadania ostatniego etapu prób obu Piastów w ich walce o władzę w Wielkopolsce. Następna wojna między Odonicem a Laskonogim wybuchła już na początku 1228 roku. Skończyła się niepowodzeniem pierwszego księcia, który w nieznanych okolicznościach znalazł się w więzieniu swojego wuja. Rok 1229 okazał się punktem zwrotnym w przebiegu walk o Wielkopolskę. To właśnie wtedy Odonicowi udało się nie tylko odzyskać wolność, ale także pokonać Laskonogiego, spowodować, by pozbył się księstwa i został wygnany z Wielkopolski. Sam sukces nie byłby możliwy, gdyby nie korzystne porozumienie polityczne, na które Piastowie zgodzili się z Konradem Mazowieckim, a które dotychczas nie zostało wystarczająco wyjaśnione w literaturze przedmiotu. W międzyczasie istnienie takiego porozumienia potwierdza wiele założeń źródłowych. Oba księstwa łączył wspólny wróg — Władysław Laskonogi, który z jednej strony był przeszkodą dla Odonica zmierzającego do ojczyzny, a z drugiej utrudniał także Konradowi zdobycie władzy w Krakowie. Ich wspólne interesy zostały również zakłócone przez polityczne porozumienie podpisane przez Leszka Białego i Laskonogiego, pozbawiające obu książąt prawa do dziedziczenia, co było sprzeczne z obowiązującymi zasadami dziedziczenia. Wydaje się jednak, że zawarcie samego porozumienia nie byłoby możliwe, gdyby Konrad Mazowiecki miał powód, by oskarżyć Odonica o bezpośredni wkład w śmierć Leszka Białego. Wojskowa współpraca obu Piastów przeciwko Laskonogiemu, sięgająca 1229 roku, przyniosła efekty w 1231 roku, gdy najprawdopodobniej wiadomość o nadchodzących z Mazowsza posiłkach dla Odonica skłoniła jego wuja do odstąpienia od dalszego oblężenia Gniezna i wycofania się z Wielkopolski. W tym samym roku zmarł w Śląsku w okolicznościach, które były dla niego haniebne.

Jak dotąd w historiografii twierdzi się, że Władysław Opolczyk przejął władzę na Rusi Czerwonej w 1372 roku. Źródła te pochodzą z dokumentu opublikowanego przez Ludwika Węgierskiego, króla Węgier i Polski, w Bratysławie 10 października 1372 roku, w którym władca przywrócił stanowisko gubernatora w Królestwie Ruskim księciu opolskiemu. J. Krochmal jako jedyny przesunął początek jego panowania na Rusi na koniec 1371 roku, opierając się na dokumencie księcia wydanym w Przemyślu 7 grudnia 1371 roku. Wątpliwości co do samej hipotezy wyraził S.A. Sroka, który uznał dokument znany jedynie w formie kopii za błąd kopiarki. Kolejnym badaczem, który poruszył kwestię przesunięcia daty rozpoczęcia panowania Władysława Opolczyka na Rusi, był Jerzy Horwat. Publikując dokument Witka z Groszowic, starosty opolskiego, z 19 maja 1371 roku, zwrócił uwagę na tytuły księcia opolskiego, w których pojawiła się nazwa dominus Russiae. Autor dodał jeszcze jedno źródło, tj. oryginalny list Władysława Opolczyka, opublikowany we Lwowie 7 listopada 1371 roku, w którym tytułował się dux Oppoliensis, Welunensis et dominus Russiae. Te trzy dokumenty razem rozstrzygają powyższą kwestię, dowodząc, że Ruś Czerwona została przekazana Władysławowi Opolczykowi 19 maja 1371 roku, co sformalizowano dopiero w 1372 roku, gdy król opublikował omawiany dokument. Dotychczas akt przekazania Rusi Władysławowi Opolczykowi był postrzegany przede wszystkim jako forma nagrody po utracie przez niego stanowiska palatyna na Węgrzech. Autor artykułu twierdzi, że powodem była próba ochrony rosyjskich terytoriów przed Łotyszami. Powiązuje to z zajęciem przez Kiejstuta i Lubarta ziem w Włodzimierzu wkrótce po śmierci Kazimierza Wielkiego późną jesienią 1370 roku.

Celem artykułu jest przybliżenie dotychczas słabo zbadanej historii Elżbiety Pileckiej-Granowskiej, trzeciej żony Władysława Jagiełły, zarówno przed ich małżeństwem, jak i wyjaśnienie kwestii genealogicznych związanych z jej wcześniejszymi mężami. Elżbieta Pilecka była córką Ottona z Pilicy i Jadwigi Melsztyńskiej — matki chrzestnej króla Władysława Jagiełły. Urodzona po 1370 roku, musiała być obdarzona niezwykłą urodą, biorąc pod uwagę zainteresowanie, jakie wzbudzała. Porwana przez Wisła Czambora, śląskiego rycerza, została następnie odbita i poślubiona przez Jana z Jicina, pochodzącego z czeskiej rodziny Odrowążów, rzecznika Jagiełły, który okazał się synem Dziersława z Kravař, a nie Łaczka z Kravař, jak przypuszczano. Wiseł jednak nie poddał się. Wiedząc, że Jan z Jiczyna działał zgodnie z poleceniem monarchii, postanowił się zemścić, zawierając sojusz z Krzyżakami. Ponadto przybył do Krakowa, aby, jak podaje Jan Długosz, szukać sprawiedliwości lub zemsty na Janie z Jicina. Ten ostatni, korzystając ze wsparcia monarchy i etykiety „zdrajcy” przyczepionej do Czambora, zabił konkurenta i, pobłogosławiony przez Jagiełłę, ożenił się z Elżbietą. Po śmierci Jiczinskiego w 1394/1395 roku Elżbieta wyszła za mąż za Wincentego z Granowa. Artykuł wyjaśnia również pochodzenie Jana z Jiczyna i Jana z Jiczyna juniora.

Dzięki wykorzystaniu źródeł sądowych zwiększyła się wiedza na temat najazdów na klasztor paulinów w Częstochowie w 1430 roku, oparta dotychczas na tradycji Jana Długosza i wzmiankach w ówczesnych listach. Oprócz Jakuba Nadobnego z Rogowa i Jana Kuropatwy z Łańcuchowa, zaprezentowano również innego uczestnika tej eskapady, a mianowicie Rogalę Wyszel z Kozolina, rycerza z Mazowsza służącego księciu Świdrygielle. Źródła sądowe nie tylko potwierdziły wydarzenia przedstawione przez Jana Długosza, ale przede wszystkim określiły ich przebieg, ujawniając wiele szczegółów, które do tej pory nie zostały opublikowane. Okazało się, że najeźdźcy byli dobrymi znajomymi, którzy doświadczyli problemów finansowych i mieli nadziDzięki wykorzystaniu źródeł sądowych zwiększyła się wiedza na temat najazdów na klasztor paulinów w Częstochowie w 1430 roku, oparta dotychczas na tradycji Jana Długosza i wzmiankach w ówczesnych listach. Oprócz Jakuba Nadobnego z Rogowa i Jana Kuropatwy z Łańcuchowa, zaprezentowano również innego uczestnika tej eskapady, a mianowicie Rogalę Wyszela z Kozolina, rycerza z Mazowsza służącego księciu Świdrygielle. Źródła sądowe nie tylko potwierdziły wydarzenia przedstawione przez Jana Długosza, ale przede wszystkim określiły ich przebieg, ujawniając wiele szczegółów, które do tej pory nie zostały opublikowane. Okazało się, że najeźdźcy byli dobrymi znajomymi, którzy doświadczyli problemów finansowych i mieli nadzieję, że rozwiążą je, okradając bezbronnych mnichów. Prawdopodobnie udział w misjach dyplomatycznych do husytów i Zygmunta Korybutowicza połączył te trzy postacie z Fryderykiem Ostrogskim. 27 marca dwóch z nich (Jakub Nadobny i Jan Kuropatwa) było w Krakowie, a 16 kwietnia, korzystając z działań wojennych i walk husytów o Bytom, wraz z Rogalą z Kozolina i Fryderykiem Ostrogskim, najechali na klasztor. Sprawa szybko wyszła na jaw, ponieważ nie można było obarczyć winą husytów. Król, pomimo gwarancji złożonej przez 9 Polaków należących do kręgu krewnych i sąsiadów oskarżonego, nakazał uwięzienie pozostałych 26 maja 1430 roku. Jan Kuropatwa i Jakub Nadobny byli już przed 19 lipca 1430 roku w wieży zamku w Krakowie. Prawdopodobnie zostali oni uwolnieni przed wyjazdem króla do Litwy, pod koniec sierpnia lub we wrześniu 1430 roku. Po uzyskaniu przebaczenia od Jagiełły niektórzy z nich, jak na przykład Jan Kuropatwa, prawdopodobnie jeszcze przed wyprawą łucka w lipcu 1431 roku, wrócili do służby królewskiej. Rogala z Kozolina został wysłany do Świdrygiełły lub książąt z Mazowsza, ponieważ posiadał dobra na ich terytoriach, i wkrótce został ułaskawiony.

Nauka o siedmiu grzechach śmiertelnych jest uproszczeniem stosunkowo szerokiej dziedziny, której uwagę poświęca nie tylko późny, chrześcijański antyk, ale dzięki wielu dziełom literatury patrystycznej zajmują się nią również osobowości wczesnego i późnego średniowiecza. Szczytowe osiągnięcia w zakresie tejże problematyki można dostrzec w okresie jej włączenia do filozoficzno-teologicznej koncepcji nauki Tomasza z Akwinu. Wymagania chrześcijaństwa w odniesieniu do służby społecznej oraz autoidentyfikacji chrześcijanina w jego działalności charytatywnej przynoszą nie tylko apel o tworzenie norm zachowań etycznych, które uważano za podstawy skutków współżycia społecznego oraz zmian ekonomicznych średniowiecznego świata. W przypadku długotrwałego poszukiwania argumentów dla formującej się nauki o siedmiu grzechach śmiertelnych olbrzymią rolę odgrywała refleksja i wykład tekstów w listach biblijnych, w których odnajdujemy typologię wad i przywar, i odwrotnie — w wersetach Kazania na górze, w błogosławieństwach znajdujemy przykłady właściwego zachowania chrześcijanina. Transformacje społeczne wymuszają zmiany wymagań opracowania tekstów i typologii rodzajów spisywanych dzieł. Do teologicznych rozważań o grzechu ponownie dołącza się traktaty o charakterze edukacyjnym i mistycznym. Z grona autorów, którzy tą tematyką się zajmują, wskazuje się przede wszystkim dwóch laickich myślicieli — Tomáša ze Stitného i Petra Chelčického.

W artykule przedstawiono uzupełnienia genealogiczne dotyczące kręgu rodzinnego Grzegorza Lubrańskiego, ważnej postaci politycznej drugiej połowy XV wieku i podkanclerza koronnego w latach 1484–1497. Wstępne badania w źródłach archiwalnych oraz nowa interpretacja materiałów drukowanych pozwalają na uzupełnienie i poprawienie obrazu dotychczas przedstawianego w literaturze przedmiotu. Badacze pominęli fakt, że jego matka, Anna z Boniewa, pochodziła z ważnego kujawskiego rodu Clark: jeden z jego braci, Mikołaj, był mistrzem polowań w Brześciu, a drugi, Stanisław, był najpierw senesalem Brześcia, a później kasztelanem w Kowalu. Krąg rodzinny kanclerza powinien zostać uzupełniony o dwie dotychczas nieznane siostrzenice: córkę Lamberta Lubrańskiego, której imię nie jest znane (żona Jana z Pniewa) oraz Zofię, córkę Wacława Lubrańskiego (żona Mikołaja z Krzewa, a po jego śmierci Jana z Jurkowa). Wobec już znanych informacji podanych przez siostrzeńca Grzegorza, Bernarda Lubrańskiego (zm. 1506/1507), należy uznać, że synem Łazarza był Bernard Lubrański, a nie Wacław Lubrański. Wacław miał syna Feliksa z Kalnego Radecz, który był podstolim brzeskim od 1501 roku. Do dalekich krewnych kanclerza należała Anna Lubrańska, żona Górskiego z Chebda, córka Jana z Wielkiego Lubrańca i wnuczka sędziego brzeskiego Andrzeja Lubrańskiego. Z Grzegorzem Lubrańskim spokrewnieni byli również Marcin Borzymowski, sędzia w Brześciu i prokurator Krakowa, oraz jego brat Mikołaj, chorąży brzeski. Ich matka była prawdopodobnie siostrą wicekanclerza, której imienia nie znano.

W północno-zachodniej części wzgórza klasztornego w Tyńcu znajdują się zespół budynków określanych jako „zamek” lub „opactwo”. Ich kształt przypomina cyfrę siedem, która przylega do północno-zachodniego narożnika wieży kościelnej. Obie części budynku w jego piwnicy mają łukowate bramy, przez które droga do klasztoru prowadzi pod kątem prawie 90 stopni. Obecna struktura budynku pochodzi z połowy XV wieku. Pierwsze informacje źródłowe o inkastelacji klasztoru pochodzą z połowy XIII wieku i można je powiązać z ówczesnymi walkami o tron krakowski oraz rządami wybitnych opatów Lutfryda i Kosmasa, a także z powiązaniami z rodem Gryfitów. Niemniej jednak, wbrew przyjętym opiniom, należy stwierdzić, że zamek w Tyńcu nigdy nie był własnością monarchy i składał się z tej samej załogi, z wyjątkiem szczególnych sytuacji, zwłaszcza w początkowym okresie (XIII w.). Od początku był częścią klasztoru i rezydencji opata. Oprócz funkcji rezydencjonalnej, pełnił również rolę centrum zarządu dóbr klasztornych, które, oprócz zarządcy, strzeżone było przez odrębnego urzędnika zwanego starostą (przynajmniej do końca XV wieku). Ponadto reprezentował opata podczas posiedzenia sądu wyższego prawa niemieckiego. Prawdopodobnie sam sąd miał swoją siedzibę (od drugiej połowy XIV wieku) na terenie zamku, a jego posiedzenia odbywały się w dużym pokoju wspomnianym w źródłach. Tutaj przyjmowano również najznamienitszych gości przybywających do opactwa (królowa Jadwiga, 1394; Długosz z książętami, 1467/1468). Odbudowę zamku w stylu renesansowym przeprowadził opat Hieronim Krzyżanowski, zapewne na przełomie lat 60. i 70. XVI wieku. Następnie przeprowadzono rozbudowę w kierunku południowo-zachodnim (wzdłuż zachodniej części dziedzińca klasztornego nad urwiskiem, opadającym w stronę Wisły) i przeniesiono do nowego skrzydła pokój starosty i pokój posiedzeń sądu. Wojskowy charakter zamku, podobnie jak transport podklasztorny na Wiśle i droga, miał przede wszystkim lokalne znaczenie. Obrona konfederatów z Baru, która trwała jeszcze pod koniec XVIII wieku, zwiększyła świadomość jej strategicznego i wojskowego znaczenia.

Artykuł Jarosława Nikodema stanowi próbę reinterpretacji okoliczności i znaczenia koronacji Władysława Łokietka na króla Polski w 1320 roku. Autor, odwołując się do zarówno wcześniejszych, jak i najnowszych ustaleń historiografii, proponuje nowe spojrzenie na przebieg wydarzeń, ich kontekst polityczny oraz motywacje stojące za decyzją o koronacji w Krakowie, a nie – jak w przypadku wcześniejszych monarchów – w Gnieźnie. Szczególny nacisk położono na analizę prawnych i symbolicznych aspektów aktu koronacyjnego, który stanowił nie tylko formalne zwieńczenie procesu jednoczenia ziem polskich, lecz także istotny krok ku odbudowie Królestwa Polskiego po okresie rozbicia dzielnicowego. Nikodem przygląda się także roli papiestwa w procesie legitymizacji władzy Łokietka oraz relacjom monarchy z elitami kościelnymi i możnowładczymi. Podkreśla znaczenie narracji ideowej towarzyszącej koronacji – prezentowanej jako akt przywracający ciągłość monarchii i odpowiadający tradycji historycznej. Autor dowodzi, że koronacja miała charakter głęboko polityczny i propagandowy, służąc zarówno wewnętrznej konsolidacji władzy, jak i zewnętrznej afirmacji pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Artykuł stanowi ważny głos w debacie nad początkiem monarchii odnowionej w XIV wieku, ukazując koronację nie jako zakończenie, lecz jako istotny etap w długotrwałym procesie odbudowy państwowości polskiej.

Artykuł dotyczy działalności politycznej i pozycji społecznej Mikołaja z Kórnika, jednej z czołowych postaci życia politycznego Królestwa Polskiego w drugiej połowie XIV wieku. Autor tekstu analizuje jego drogę kariery – od miejscowego urzędnika po kanclerza królewskiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego. Przedstawiono zarówno aspekty formalne jego działalności administracyjnej, jak i kontekst polityczny, w jakim funkcjonował, zwłaszcza za panowania Ludwika Węgierskiego i w początkach panowania Władysława Jagiełły. Szczególną uwagę poświęcono sposobom, w jakie Mikołaj z Kórnika zdobywał i umacniał swoją pozycję, w tym wykorzystaniu kontaktów rodzinnych i patronatu możnowładczego. Analiza obejmuje również jego udział w tworzeniu zaplecza politycznego nowej dynastii, jego rolę w organizacji struktur kościelnych oraz wpływ na politykę zagraniczną i wewnętrzną państwa. Autor wskazuje także na aktywność Mikołaja w sprawach majątkowych, która świadczy o jego roztropnym gospodarowaniu i dążeniu do umocnienia pozycji rodu. Artykuł rzuca nowe światło na mechanizmy awansu społecznego w późnośredniowiecznej Polsce oraz ukazuje, w jaki sposób duchowni mogli łączyć karierę kościelną z aktywnym uczestnictwem w polityce państwowej. Dzięki dogłębnej analizie źródeł i kontekstu historycznego, autor przedstawia Mikołaja z Kórnika jako postać kluczową dla zrozumienia polityki polskiej w czasach przełomu dynastycznego.