Dworzanie królewicza Jana Olbrachta w latach 1487—1492 Przyczynek do badań nad karierami rodów szlacheckich w czasach jagiellońskich

Agnieszka Nalewajek

doi:10.31261/SPiP.2018.14.08

Opublikowane: 2018-12-31

Tom 10 (2018)

Dworzanie królewicza Jana Olbrachta w latach 1487—1492 Przyczynek do badań nad karierami rodów szlacheckich w czasach jagiellońskich

Agnieszka Nalewajek

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/SPiP.2018.14.08

Abstrakt

Wśród dokumentów przechowywanych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie znajduje się dotychczas nieopracowany rejestr dworzan Jana Olbrachta (1492-1501) z lat 1487-1499. Rękopis ten stanowi nieocenione źródło do badań nad środowiskiem następcy Kazimierza Jagiellończyka w okresie bezpośrednio poprzedzającym jego wstąpienie na tron. W artykule przedstawiono sylwetki 47 dworzan, którzy służyli królewiczowi koronnemu od pierwszej połowy 1487 roku aż do jego koronacji, która miała miejsce 23 września 1492 roku. Na liście znaleźli się głównie najbliżsi doradcy przyszłego króla Jana Olbrachta. Do najważniejszych osób na dworze księcia koronnego należeli: Zawisza Róża z Borzyszowic (zm. 1497), Jakub Szydłowiecki (zm. 1509), Piotr Szydłowiecki (zm. 1508), Krzesław Wojszyk z Wójczy (zm. 1539) i Mikołaj Cikowski (zm. 1535). Rejestr ujawnił nowe, nieznane dotąd informacje dotyczące powinności dworskich przedstawicieli wielu średniowiecznych rodów szlacheckich, które były przedmiotem badań genealogicznych i prozopograficznych. Tym samym stanowi nieocenione źródło wiedzy na temat awansu ich przedstawicieli na dworze Jagiellonów.

Słowa kluczowe:

Jan Olbracht , dynastia Jagiellonów , dwór królewski , dworskie kariery , rody szlacheckie , rejestry , dworzanie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nalewajek, A. (2018). Dworzanie królewicza Jana Olbrachta w latach 1487—1492 Przyczynek do badań nad karierami rodów szlacheckich w czasach jagiellońskich. Średniowiecze Polskie I Powszechne, 10, 192–216. https://doi.org/10.31261/SPiP.2018.14.08

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego oddz. 1, sygn. 20, 22, 24, 26, 28, 310.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego oddz. 85, sygn. 1, 3, 4.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Skarbu Koronnego oddz. 86, sygn. 2, 3, 4.
Google Scholar

Archiwum książąt Sanguszków w Sławucie. T. 2. Lwów 1888.
Google Scholar

Bołdyrew A.: Piechota zaciężna w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku. Warszawa 2011.
Google Scholar

Boniecki A.: Herbarz polski. T. 9. Warszawa 1906.
Google Scholar

Boniecki A.: Herbarz polski. T. 12. Warszawa 1908.
Google Scholar

Borkowska U.: Dynastia Jagiellonów w Polsce. Warszawa 2011.
Google Scholar

Bukowski W.: Stosz Zygmunt z Kounic i Olbrachcic, h. Łękna (zm. 1525). W: Polski słownik biograficzny. T. 44. Warszawa—Kraków 2006—2007.
Google Scholar

Burgrabiowie zamku krakowskiego XII—XV wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1999.
Google Scholar

Chorążyczewski W.: Przemiany organizacyjne polskiej kancelarii królewskiej u progu czasów nowożytnych. Toruń 2007.
Google Scholar

Czarnecki W.: Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI wieku. Białystok 2012.
Google Scholar

Dembiński P.: Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich. Studium prozopograficzne 1428—1500. Poznań 2012.
Google Scholar

Dembiński P.: Rosnowo. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. Cz. 4, z. 1. Poznań 2001.
Google Scholar

Dworzaczek W.: Leliwici Tarnowscy: z dziejów możnowładztwa małopolskiego wiek XIV—XV. Warszawa 1971.
Google Scholar

Dworzaczek W.: Leszczyński Jan h. Wieniawa (zm. 1535). W: Polski słownik biograficzny. T. 17. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1972.
Google Scholar

Gąsiorowska P.: Stanisław Machowski z Machowa i Nizin h. Awdaniec (zm. 1498). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 42. Warszawa—Kraków 2003—2004.
Google Scholar

Gąsiorowski A.: Leszczyński Rafał h. Wieniawa (zm. 1501). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 17. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1972.
Google Scholar

Gąsiorowski A.: Naramowski Mikołaj (zm. 1504). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 22. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1977.
Google Scholar

Gąsiorowski A.: Siedlecki Mikołaj (zm. przed 1524). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 36. Warszawa—Kraków 1995—1996.
Google Scholar

Gładysz A.: Służba wojskowa dworzan Zygmunta I Starego. Lublin 2014 (mps rozprawy doktorskiej w Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie).
Google Scholar

Grabarczyk T.: Piechota zaciężna Królestwa Polskiego XV wieku. Łódź 2000.
Google Scholar

Jurek T.: Konarskie. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. Cz. 2, z. 2. Wrocław 1991.
Google Scholar

Jurek T.: Leszno. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. Cz. 2, z. 4. Poznań 1992.
Google Scholar

Jurek T.: Sepieński Jan h. Nowina (zm. 1494). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 36. Warszawa—Kraków 1995—1996.
Google Scholar

Jurek T.: Sepno. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. Cz. 4, z. 2. Poznań 2003.
Google Scholar

Jurek T.: Siedlec. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu. Cz. 4, z. 2. Poznań 2003.
Google Scholar

Kurtyka J.: Laskowa. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu. Cz. 3, z. 2. Kraków 1997.
Google Scholar

Leszczyńska-Skrętowa Z.: Lipowica. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu. Cz. 3, z. 3. Kraków 2000.
Google Scholar

Liber quitantiarum regis Casimiri ab 1484 ad 1488 (Księga skarbowa króla Kazimierza Jag.). Warszawa 1897 (Teki Pawińskiego, T. 2).
Google Scholar

Lubczyński M.: Wykazy posłów sejmowych z lat 1507—1512. „Kwartalnik Historyczny” 2015, z. 3 (122).
Google Scholar

Lubczyński M., Pielas J.: Szydłowiecki Jakub h. Odrowąż (ok. 1453—1509). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 49. Warszawa—Kraków 2013—2014.
Google Scholar

Lubczyński M., Pielas J.: Szydłowiecki Piotr h. Odrowąż (ok. 1470—przed 8 I 1508). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 49. Warszawa—Kraków 2013—2014.
Google Scholar

Matricularum Regni Poloniae Summaria. T. 2—4. Wyd. T. Wierzbowski. Warszawa 1907—1917.
Google Scholar

Możejko B.: Czynsz gdański w polityce Kazimierza Jagiellończyka i jego synów (1468—1516). Gdańsk 2004.
Google Scholar

Nabiałek K.: Szydłowiecki Mikołaj h. Odrowąż (ok. 1475—1532). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 49. Warszawa—Kraków 2013—2014.
Google Scholar

Nalewajek A.: Szydłowieccy na dworze królewskim Jana Olbrachta. W: Servitium et amicitia. Studia z dziejów kariery i awansu w Polsce Jagiellonów. Red. A. Januszek-Sieradzka. Sandomierz 2011.
Google Scholar

Nalewajek A.: Zawisza Róża z Borzyszowic (zm. 1497) — chorąży i podkomorzy królewski Jana Olbrachta. „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2016 (2017), T. 8.
Google Scholar

Nowak B.: Ród Porajów w Małopolsce w średniowieczu. Kraków 2009.
Google Scholar

Nowak Z.H.: Rożnowski (właściwie Rosnowski) Jakub (zm. 1525/26). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 32. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1989—1991.
Google Scholar

Papée F.: Jan Olbracht. Kraków 1936.
Google Scholar

Pielas J.: Drobna własność szlachecka w rejonie Szydłowca w XVI—XVII wieku. W: Z dziejów powiatu szydłowieckiego. Red. M. Przeniosło. Szydłowiec 2009.
Google Scholar

Pietras J.: Oporowscy herbu Sulima. Kariera rodziny możnowładczej w późnośredniowiecznej Polsce. Łódź 2013.
Google Scholar

Piwowarczyk D.: Mikołaj Naramowski (1450—1504) — mieszczanin, szlachcic, dyplomata. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 2009, T. 7.
Google Scholar

Plewczyński M.: W służbie polskiego króla. Z zagadnień struktury narodowościowej Armii Koronnej w latach 1500—1574. Siedlce 1995.
Google Scholar

Pociecha W.: Chodecki Otto, h. Powała (†1534). W: Polski słownik biograficzny. T. 3. Kraków 1937.
Google Scholar

Pociecha W.: Chodecki Stanisław, h. Powała (†1474). W: Polski słownik biograficzny. T. 3. Kraków 1937.
Google Scholar

Pociecha W.: Chodecki Stanisław, h. Powała (†1529). W: Polski słownik biograficzny. T. 3. Kraków 1937.
Google Scholar

Rachunki królewskie z lat 1471—1472 i 1476—1478. Oprac. S. Gawęda, Z. Perzanowski, A. Strzelecka. Wrocław 1960.
Google Scholar

Rombek T.: Rotacje na wybranych urzędach dworu królowej Elżbiety Rakuszanki (1454—1505). W: „Średniowiecze Polskie i Powszechne”. T. 6 (10). Red. J. Sperka, B. Czwojdrak. Katowice 2014.
Google Scholar

Sikora F.: Brzozówka. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu. Cz. 1, z. 2. Wrocław 1985.
Google Scholar

Skibniewska J.: Dwór królewski Aleksandra Jagiellończyka w latach 1501—1506. Lublin 2015.
Google Scholar

Słownik historyсzno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. Oprac. S. Kuraś. Warszawa 1983.
Google Scholar

Sperka J.: Szafraniec Stanisław z Pieskowej Skały h. Starykoń (zm. 1525). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 46. Warszawa—Kraków 2010.
Google Scholar

Sperka J.: Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce. Katowice 2001.
Google Scholar

Starzyński M.: Krakowska rada miejska w średniowieczu. Kraków 2010.
Google Scholar

Strzelecka A.: Krajewski (Krajowski) Mikołaj, zwany Primus (zm. 1498). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 15. Wrocław—Warszawa—Kraków 1970.
Google Scholar

Sułkowska-Kurasiowa I.: Polska kancelaria królewska w latach 1447—1506. Wrocław 1967.
Google Scholar

Swieżawski A.: Kościelecki Andrzej z Kościelca h. Ogończyk (ok. 1455—1515). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 14. Wrocław—Warszawa—Kraków 1968—1969.
Google Scholar

Swieżawski A.: Kościelecki Mikołaj ze Skępego (Skąpego) h. Ogończyk (ok. 1450—1518). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 14. Wrocław—Warszawa—Kraków 1968—1969.
Google Scholar

Swieżawski A.: Kościelecki Stanisław z Kościelca h. Ogończyk (ok. 1460—1534). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 14. Wrocław—Warszawa—Kraków 1968—1969.
Google Scholar

Szybkowski S.: Król Jan Olbracht wobec możnowładztwa ziem środkowopolskich. W: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku. Red. B. Czwojdrak, J. Sperka, P. Węcowski. Kraków 2016.
Google Scholar

Szybkowski S.: Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370—1501). Gdańsk 2006.
Google Scholar

Szybkowski S.: Pochodzenie Choteckich herbu Ogon oraz ich związki rodzinne z Umieńskimi i Lubińskimi. W: „Średniowiecze Polskie i Powszechne”. T. 8 (12). Red. J. Sperka, B. Czwojdrak. Katowice 2016.
Google Scholar

Účty dvora prince Zikmunda Jagellonského vévody hlohovskėgo a opavského, nejvyššího hetmana Slezska a Lužic, z let (1493) 1500—1507. Vyd. P. Kozak. Praha 2014.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy małopolscy XII—XV wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy Prus Królewskich XV—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XVI—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1987.
Google Scholar

Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1993.
Google Scholar

Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy województwa krakowskiego XVI—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województwa lubelskiego XVI—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1991.
Google Scholar

Urzędnicy województwa podolskiego XIV—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1998.
Google Scholar

Urzędnicy województwa ruskiego XIV—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1987.
Google Scholar

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1993.
Google Scholar

Wilamowski M.: Mikołaj Stadnicki h. Drużyna (ok. 1446—1490). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 41. Warszawa—Kraków 2002.
Google Scholar

Wolski M.: Mikluszowice. W: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu. Cz. 4, z. 3. Kraków 2011.
Google Scholar

Wroniszewski J.: Nobiles Sandomiriensis. Rody Dębnów, Janinów, Grzymałów, Doliwów i Powałów. Kraków 2013.
Google Scholar

Wyrozumska B.: Mikołaj Róża z Borzyszowic (Borszowic) Borzyszowski h. Róża (zm. 1477). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 21. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1976.
Google Scholar

Wyrozumski J.: Ostrogski Michał książę (zm. 1501). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 24. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1979.
Google Scholar

Zyglewski Z.: Późnośredniowieczne urzędy i urzędnicy w powiecie bydgoskim. Urzędnicy ziemscy — starostowie — burgrabiowie. W: Bydgoszcz jako ośrodek administracyjny na przestrzeni wieków. Zbiór studiów. Red. Z. Biegański, W. Jastrzębski. Bydgoszcz 1998.
Google Scholar

Tom 10 (2018)
Opublikowane: 2018-12-31

ISSN: 2080-492X

eISSN: 2353-9720

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Licencja CC

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Prześlij tekst

Dworzanie królewicza Jana Olbrachta w latach 1487—1492 Przyczynek do badań nad karierami rodów szlacheckich w czasach jagiellońskich

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Agnieszka Nalewajek

Informacje