Pamięć o początkach ustanowienia ładu politycznego a jego prawomocność
Abstrakt
Abstrakt: Pamięć o początkach ustanowienia ładu politycznego a jego prawomocność
Artykuł stanowi próbę porównania trzech typów legitymizacji porządku politycznego jako rezultatu ich różnych historycznych początków, a mianowicie: monarchicznego, republikańskiego i demokratycznego. Główną tezą autora jest twierdzenie, że wszystkie typy legitymizacji mogą być przedmiotem krytyki. We wczesnych stadiach rozwoju ludzkich społeczności głowy rodzin i rodów wybrały bądź podporządkowały się władzy politycznej. Teoretycy umowy społecznej, tacy jak Locke czy Pufendorf, przyjmowali, że wszyscy ludzie rodzą się wolni, stąd wszelka prawowita władza oparta jest zgodzie lub umowie. Zwolennicy patriarchalnej teorii władzy politycznej odrzucali zarówno tę przesłankę, jak i jej konkluzję. Nie ma świadectw historycznych, które mówiłyby o takiej umowie między ludem a rządzącymi. Ale nawet jako model demokratycznej legitymizacji władzy umowa społeczna jest nieokreślona. Jednocześnie monarchiści i republikanie powinni pamiętać, że wiele sławnych rządów miało okrutne początki. Część z nich później uzyskało legitymizację dzięki sprawiedliwemu i stabilnemu panowaniu. Jaka jest zatem różnica pomiędzy obywatelami państw dobrobytu a poddanymi dobrze rządzonych monarchii konstytucyjnych i republik? Obecnie trudno jest wskazać powody do dumy z bycia wyborcą w masowej demokracji, ponieważ zwycięstwo w wyborach oznacza jedynie, że aktualna większość wybrała jedną grupę polityków, a nie inną. W jaki sposób będą oni zdolni chronić dobre i trwałe prawo, co jest uniwersalnym celem wszystkich cywilizowanych społeczeństw? Rzeczywisty zakres praw i wolności się zmniejsza wskutek nadmiernej regulacji prawnej. Może prawo do bycia dobrze rządzonym jest ważniejsze od powszechnego prawa wyborczego?
Słowa kluczowe: prawomocność, prawowitość, władza, ład, państwo.
Abstract: Memory of the beginnings of constituting of political order and its legitimacy
The present paper tries to compare three types of legitimacy of political order as a result of their different historical origins, namely: monarchical, republican and democratic. The author’s main thesis is that All types of legitimacy are not void of difficulties. In the early stages of development of human societies heads of families elected or submitted to political authority. Social contract theorists like Locke and Pufendorf presumed that all men are born free, thus every legitimate power has its basis in consent or contract. Patriarchal theory of political authority rejected both that premise and conclusion. There were no historical evidences of such a contract between the people and their rulers. Even as a model of legitimization of democratic government it doesn’t work because of its vagueness. On the other hand monarchists and republicans should remember that many famous regimes have had cruel and violent beginnings. Some of them afterwards acquired legitimacy by just and stable reigning. What is then the difference between citizens of a welfare state and subjects of well governed constitutional monarchies and republics? Nowadays it’s hardly to see any reasons to feel pride to be a voter in mass democracy because victory in election means only that actual majority elected one group of politicians instead of another one. How can they manage to protect good and durable law‑which is an universal aim of all civilized societies? The real scope of rights and liberties are diminished in consequence of government over‑legislation. Perhaps the right to be well governed is more important than universal suffrage?
Key words: legitimacy, authority, political order, state.
Bibliografia
Bartyzel J.: Prawica — nacjonalizm — monarchizm. Studia politologiczno‑historyczne. Radzymin—Warszawa 2016.
Baszkiewicz J.: Władza. Wrocław—Warszawa—Kraków 1999.
Bocheński J.: Co to jest autorytet. W: J. Bocheński: Logika i filozofia. Oprac. J. Parys. [Przeł. T. Baszniak]. Warszawa 1993.
Dworkin R.: Imperium prawa. Przeł. J. Winczorek. Warszawa 2006.
Filmer R.: Patriarcha and Other Writings. Red. J.P. Sommerville. Cambridge 1991.
Hume D.: O pierwszych zasadach rządu. Przeł. M. Filipczuk. „Principia” 2002, T. 32—33.
Jasay de A.: The State. Indianapolis 1998.
Kant I.: O porzekadle: to może być słuszne w teorii, ale nic nie jest warte w praktyce. Przeł. M. Żelazny. W: I. Kant: Dzieła zebrane. T. 6: Pisma po roku 1781. [Przeł. A. Bobko, M. Żelazny, W. Galewicz]. Toruń 2012.
Kąkolewski I.: Melancholia władzy. Problem tyranii w europejskiej kulturze politycznej XVI stulecia. Warszawa 2007.
Kuehnelt‑Leddinh von E.: Wolność czy równość. Przeł. M. Sielicki. Warszawa 2016.
La Boeth ie de E.: Rozprawa o dobrowolnej niewoli. Przeł. K. Matuszewski. Katowice 2008.
Machiavelli N.: Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem Tytusa Liwiusza. Przeł. K. Żaboklicki. W: N. Machiavelli: Wybór pism. Warszawa 1972.
Maistre de J.: O pochodzeniu i formach władzy. Przeł. J. Trybusiewicz. W: J. Trybusiewicz: De Maistre. Warszawa 1968.
Manent P.: Intelektualna historia liberalizmu. Przeł. M. Miszalski. Kraków 1994.
Pufendorf von S.: Gesammelte Werke. De jure naturae et gentium. Berlin 1998.
Pufendorf von S.: Of the Law of Nature and Nations. Transl. B. Kennett . Clark, NJ, 2005.
Pufendorf von S.: On the Duty Man and Citizen. Transl. M. Silverth orne. Cambridge 2000.
Rousseau J.J.: Umowa społeczna. Przeł. A. Peretiatkowicz. W: J.J. Rousseau: Umowa społeczna. Przeł. B. Baczko i in. [Warszawa] 1966.
Schmitt C.: Der Nomos der Erde im Volkerrecht des Jus Publicum Europaeum. Berlin 1997.
Schmitt C.: Legalność i prawomocność. Przeł. B. Baran. Warszawa 2015.
Scruton R.: Newspeak and Eurospeak. In: Idem: A Political Philosophy. London—New York 2006.
Spellman W. M.: Monarchies 1000—2000. London 2001.
Spinoza B.: Traktat teologiczno‑polityczny. W: Idem: Traktaty. Przeł. I. Halpern-Myślicki. Kęty 2000.
Suarez F.: Selections from Three Works. A Treatise on Laws and God the Lawgiver. A Defence of the Catholic and Apostolic Faith. A Work on the Three Theological Virtues: Faith, Hope, and Charity. Transl. G.L. Williams, A. Brown, J. Waldron with dertain revisions by H. Davies. Ed. T. Pink. Indianapolis 2015.
The Declaration of Independence and the Constitution of the United States of America. Washington, D.C., 2000.
Thomas R.: Writing, Law, and Written Law. In: Cambridge Companion to Ancient Greek Law. Eds. M. Gagarin, D. Cohen. Cambridge 2005.
Tomasz z Akwinu: O królowaniu. Przeł. M. Matyszkowicz. Kraków 2006.
Weil S.: Dzieła. Przeł. M. Frankiewicz. Poznań 2004.
Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku-Białej
dr, adiunkt w Wyższej Szkole Finansów Prawa. Interesuje się historią liberalizmu, edukacją liberalną oraz współczesną myślą konserwatywną. Ostatnio opublikował: Konserwatywny liberalizm. Studium myśli politycznej Davida Hume’a (Kraków 2015).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
