Biblia czeska z 1506 roku. Spojrzenie na czeską kulturę księgi na przełomie XV i XVI wieku
Abstrakt
W 1506 roku drukarz Liechtenstein wydał w Wenecji „Biblij Cžeská w Benátkach tisšten” (Biblia czeska drukowana w Wenecji). Biblia wenecka (jak powszechnie się ją nazywa) była napisana w języku czeskim i została zamówiona przez trzech mieszkańców Pragi. Praca ma na celu zbadanie czeskiej Biblii z 1506 roku jako ciekawego „przedmiotu”, który w pewien sposób łączy dwie bardzo odległe rzeczywistości kulturowe
z początku XVI wieku: Wenecję, najważniejsze centrum europejskiego drukarstwa, szczególnie humanistycznego, i Pragę – centrum utrakwizmu. Niniejsze badanie skoncentruje się na trzech aspektach: sytuacji czeskiej sztuki drukarskiej na początku XVI wieku, której poświęcono najwięcej miejsca; powodach, dla których Biblia jest „artefaktem drukowanym”; wreszcie wyborowi Wenecji jako miejsca publikacji. Praca
kończy się krótką refleksją nad dziedzictwem Biblii weneckiej – hybrydy dwóch kultur książkowych.
Słowa kluczowe
czeska kultura książki; Biblia wenecka; Biblia czeska; kultura książki
Bibliografia
Ács Pál-Louthan Howard (2015): Bibles and Books. Bohemia and Hungary. In: A Companion to the Reformation in Central Europe. A cura di H. Louthan, G. Murdock, Brill, Leida, pp. 390‒411.
Boldan Kamil (2020): Knižní kultura doby jagellonské (do roku 1500). In: Knižní kultura českého středověku. A cura di M. Dragoun, J. Marek, K. Boldan, M. Studnickova, Scriptorum, Praha, pp. 156–222.
Boldan Kamil, Nečskudla Bořek, Voit Petr (2014): The Reception of Antiquity in Bohemian Book Culture from the Beginning of Printing until 1547. Brepols, Turnhout.
Bohatcová Mirjam (1971): Vydavatelský rámec českých předbělohorských biblí. “Strahovská knihovna: Sborník Památníku národního písemnictví”, no. 5–6, pp. 255–277, Praha.
Bohatcová Mirjam (1990): Česká kniha v proměnách staletí. Panorama, Praha.
Bohatcova Mirjam (1998): The book and the reformation in Bohemia and Moravia. In: The Reformation and the Book. Ed. J.-F. Gilmont. Transl. K. Maag, Aldershot, Oxfordshire.
Branca Vittore (1998): La sapienza civile. Studi sull’Umanesimo a Venezia. Olschki, Firenze.
Červenka Jan (2018): Utrakvismus jako překážka pro humanismus? Pokus o nový náhled na komplikovaný vztah. “Bohemiae occidentalis historica: odborný časopis pro české dějiny s důrazem na západní Čechy a s přesahy do příhraničních regionů, zvláště do Bavorska”, An. 4, no. 2., pp. 5–27.
Couceiro Eduardo Fernández (2014): O národním humanismu, jeho domnělém zakladateli a takzvaném manifestu. “Česká literatura”, Vol. 62, no. 2, pp. 252–268.
D’Amico Tiziana (2021): La forma della parola. La Bibbia ceca come case study sull’importanza del carattere tipografico. In: Glagolitsa. Studi slavistici di storia del libro in Italia. A cura di A. Scarsella, Biblion Edizioni, Milano, pp. 73–96.
Kyas Vládimír (1997): Česká Bible v dějinách národního písemnictví, Naklad. Vyšehrad, Praha.
Křesálková Jitka (1984): La Bibbia in Boemia (le traduzioni e la loro importanza per la cultura). “Bergomum: bollettino della civica biblioteca”, An. 78 (1984), no. 1‒2, p. 199–211.
Hlaváček Ivan (1999): Cenni sulle stampe italiane nelle biblioteche ceche della fine del Medioevo e dell’inizio del Cinquecento. In: Italia e Boemia nella cornice del rinascimento europeo. A cura di S. Graciotti, Olschki, Firenze.
Magno Alessandro (2020): L’inventore di libri. Aldo Manuzio, Venezia e il suo tempo. Editori Laterza, Roma.
Neškudla Bořek (2019): Obtíže přechodu od rukopisu k tištěné knize na příkladu díla Řehoře Hrubého z Jelení. “Knihy a dějiny”, Vol. 26, no. 1‒2, pp. 131–147.
Pelán Jiří (1995): La fortuna di Francesco Petrarca in Boemia. “Listy filologické /Folia philologica”. Vol. 118, no. 3/4, pp. 246–259.
Pečirková Jaroslava (1998): Czech translation of the Bible. In: The Interpretation of the Bible. The International Symposium in Slovenia. Ed. J. Krasovec, Sheffield Academia Press, Sheffield, pp. 1167–1200.
Pešek Jiří (2004): Pražská utrakvistická univerzita a náboženské pomeria 16. Století. “Acta Universitatis Carolinae: Historia Universitatis Carolinae Pragensis: Příspěvky k dějinám Univerzity Karlovy”, Praha, pp. 31–40.
Sichálek Jakub (2016): European Background: Czech Translations. in: The Wycliffite Bible: Origin, History and Interpretation. E. Solopova, Leida, 2016.
Skýbová Anna (1999): Le ordinazioni dei sacerdoti utraquisti a Venezia nella prima metà del XVI secolo. In: Italia e Boemia nella cornice del rinascimento europeo. A cura di S. Graciotti, Olschki, Firenze.
Voit Petr (2007): Limity knihtisku v Čechách a na Moravě 15. a 16. století. Bibliotheca Strahoviensis, no. 8‒9, pp. 113‒140.
Voit Petr (2008): Encyklopedie knihy ‒ knihtisk a příbuzné obory v 15. až 19. století. Nakl. Livri, Praha.
Voit Petr (2009): Počátky renesanční typografie v Čechách a na Moravě. “Listy filologické / Folia philologica”, Vol. 132, no. 1‒2, pp. 125–135.
Voit Petr (2010): Role Norimberku při utváření české a moravské knižní kultury první poloviny 16. století. “Documenta Pragensia”, Vol. 29, pp. 389–457.
Voit Petr (2011): Tiskové písmo Čech a Moravy první poloviny 16. století. “Bibliotheca Strahoviensis”, no. 10, pp. 105–202.
Voit Petr (2012a): Mikuláš Bakalář jinak. “Kniha. Zborník o problémoch a dějinách kniznej kultúry”. Vol. 29, pp. 68–06.
Voit Petr (2012b): Výzdoba pražských hebrejských tisků první poloviny 16. století jako součást české knižní grafiky. In: Hebrejský knihtisk v Čechách a na Moravě. A cura di O. Sixtová, Academia, Praha, pp. 123–151.
Voit Petr (2013a): Český knihtisk mezi pozdní gotikou a renesancí. Sv. 1 (severinsko-kosořská dynastie 1488–1557). Koaniasch Latin Press, Praha.
Voit Petr (2013b): České tištěné Bible 1488–1715 v kontextu domácí knižní kultury. “Česká literatura”, no. 61, pp. 477–501.
Voit Petr (2014): Česká knižní kultura doby Václava Hájka z Libočan: na okraj jednoho badatelského vakua. “Česká literatura”, no. 62, 2, pp. 163–183.
Voit Petr (2017a): Český knihtisk mezi pozdní gotikou a renesancí. II, Tiskaři pro víru i tiskaři pro obrození národa 1498-1547. Akademie Věd České Republiky, Praha.
Voit Petr (2017b): Humanismus v novém konceptu literatury českých zemí (1. polovina 16. století). “Česká literatura”, no. 65, pp. 181–212.
Voit Petr (2020): Confessionality and Mentality between the End of the 15th and the Second Half of the 16th Century from the Perspective of Czech Book Culture, “Knihy a dějiny”, no. 27, pp. 8–84.
Sitografia
Čechy (15. Století), Encyklopedieknihy.cz. Encyklopedie knihy v českém středověku a raném novověku. Online: https://www.encyklopedieknihy.cz/index.php/%C4%8Cechy_(15._stolet%C3%AD) [accesso: 10.09.2021].
Morava, Encyklopedieknihy.cz. Encyklopedie knihy v českém středověku a raném novověku. Online: https://www.encyklopedieknihy.cz/index.php?title=Morava [accesso: 10.09.2021].
Olomouc. Enclykopedie.cz. Encyklopedie knihy v českém středověku a raném novověku. Online: https://www.encyklopedieknihy.cz/index.php?title=Olomouc [accesso: 10.09.2021].
Uniwersytet Ca’ Foscari Włochy
http://orcid.org/0000-0002-5950-2043
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
