Tekst wprowadzający w tematykę numeru.

Artykuł poświęcony włoskim podróżom Henryka Sienkiewicza. Perpektywa uświęconego wielowiekową tradycją Grand Tour zastąpiona zostaje tu jednak doświadczeniem maladycznym. Śmierć Marii, która zmarła na gruźlicę osierociwszy dwójkę dzieci, skazała Sienkiewicza na życie w ciągłym napięciu, w jakimś stanie rozgorączkowanego niepokoju. I właśnie zapis owego niepokoju, lęku, "gorączki" - stanowi tekstowy ślad, kartograficzny zapis "mapujący" doświadczenia rozpadu.

Artykuł opowiada o podróży włoskiej W.S. Reymonta w 1895 roku, opublikowanej jako cykl korepondencji pt. Z wrażeń włoskich. Notatki . Tekst ujawnia fascynację Italią, ale także marzenie młodego autora, by stać się polskim pisarzem.     

W artykule Autor rekonstruuje atmosferę, jaka towarzyszyła przyznaniu literackiej Nagrody Nobla Giosue Carducciemu w 1906 roku, podkreślając jego anachronizm oraz jawnie nacjonalistyczne i utajone antyhabsburskie motywacje. Jednak dwudziestowieczna recepcja Carducciego, począwszy od uwag Benedetta Crocego aż do opinii formułowanych u progu 1968 roku, nadal będzie podkreślać jego istotne miejsce w kanonie współczesnej poezji włoskiej.

Szkic pragnie przedstawić estetykę Pirandella jako finezyjne dziedzictwo estetyki ruin, której świetnym przedstawicielem we włoskiej tradycji był Giovanni Battista Piranesi. Pisze o tejże estetyce Umberto Eco, że to, co dostrzegamy w pisarstwie włoskiego dramaturga: „zmienia ona radykalnie koncepcję doskonałości formalnej i całkowitości dzieła sztuki”, co więcej – „dopuszcza znajdowanie przyjemności w dziele sztuki mimo tego (a może dzięki temu), że przedstawia ono zniszczenie”. A wszystko sumuje na tej samej stronie cytat z Diderota: „dlaczego piękny szkic urzeka nas bardziej od skończonego obrazu? Bo więcej w nim życia, a mniej formy. Kiedy pojawiają się formy, zanika życie”. Ten sąd francuskiego filozofa mógłby posłużyć jako ważny szlak interpretacyjny dzieła Pirandella.

Instytucja literatury sprawuje władzę nad formą, a więc i nad językiem. Ale jak wynika z rozważań Pirandella, literatura jest instytucją zimną. Litera nie jest w stanie utrzymać ciepła życia, racjonalność nie radzi sobie z „mętami” życia. A ponieważ historia powierza się literze, przechowuje się i przekazuje za jej pośrednictwem, przeto życie zawsze wymknie się z jej jurysdykcji. Dzieło Pirandella to ważny epizod w wielkiej historii zachodniego racjonalizmu, akcentujący to, iż historia to dzieje wysiłków, na ogół niezbyt udanych, do skonstruowania świata wedle zaleceń rozumności.

Czy Quasimodo jest nadal aktualny, czy nastroje jego poezji nie brzmią fałszywą nutą? Antologiczna recepcja dzieł Quasimodo wydaje się koncentrować na jego roli niekwestionowanego interpretatora hermetyzmu. Wśród głównych diagnostów kondycji współczesnego człowieka umieszcza się właśnie Quasimodo – przypisując mu znaczącą rolę w literaturze XX wieku, o czym świadczą nadane mu międzynarodowe wyróżnienia, które doprowadziły do przyznania mu z czasem prestiżowej literackiej Nagrody Nobla w 1959 roku. W jego twórczości zbiegają się głębokie ludzkie refleksje, pełne punktów zwrotnych, spostrzeżeń i oryginalnych rozwiązań stylistycznych. Artykuł ma na celu zbadanie tomów antologicznych wykorzystywanych w szkołach średnich w ostatnich dziesięcioleciach, a także analizę różnic między obecnością tekstów Quasimodo, a innych współczesnych mu autorów, w świetle odmiennych podejść kuratorów i antologistów. Autorkę interesuje zarówno kanon autorski proponowany uczniom, jak i funkcjonalne użycia fragmentów wybranych dzieł Quasimodo.

Autor „czyta” poezję Czesława Miłosza, podążając za pozostawionymi w niej włoskimi śladami. Są nimi zarówno echa udokumentowanych w biografii poety podróży do Włoch i po Włoszech, jak i tropy wywodzone z lektury włoskich pisarzy, fascynacji malarstwem, architekturą oraz ukształtowanym przez człowieka pejzażem. Wszystkie te tropy – jak się okazuje – wprowadzają w najistotniejsze motywy poezji autora Gucia zaczarowanego, a także w zasadnicze dla tej poezji elementy tradycji literackiej. Są też obrazem ewolucji poetyki Miłosza. Esej napisany jest w poetyce fragmentu, jego autor raczej dzieli się interpretacyjnymi intuicjami, niż stawia jednoznaczne konkluzje. Raczej stawia pytania o tajemnice zawarte w wierszach Miłosza, niż udziela jednoznacznych i zamykających odpowiedzi. Niejako „zaprasza” do studiowania wierszy autora Trzech zim. Te włoskie „ślady” prowadzą jednak do konkluzji o spójności dzieła poetyckiego Miłosza.

Wychodząc od analizy dwóch utworów Czesława Miłosza, czyli „Kołysanki” (1933/1934) i „Świat. Poema naiwne” (1943), Autorka ma na celu zbadanie procesu ponownego odkrywania przez twórcę mitopoetyckiej funkcji liryki w czasie II wojny światowej. Połączone dziecięcą perspektywą i wyobraźnią, naznaczone mniej lub bardziej wyraźnie doświadczeniem katastrofy wojennej – obie kompozycje konstruowane są przez antytezę, a poetycko fundowane na wyobraźni w służbie aksjologii, co poświadcza radykalną przemianę koncepcji i poetyckich poszukiwań.

W tym szkicu zrekonstruowane zostają sposoby przedstawiania poranków w poezji nowoczesnej. Możemy tutaj wyróżnić dwie przeciwstawne tendencje. Przeżycie epifaniczne przemiany nocy w dzień ujęte w poetyckie ramy medytacji poetyckiej oraz hymnicznego zachwytu spotyka się z wariantem awangardowym - aktywistycznym, z pełnymi poetyckiej dynamiki obrazami odnowionego wspólnego działania. Te paradygmaty oświetlają wiersz Wczesna godzina Wisławy Szymborskiej, przy czym jej powściągliwa refleksja o odnowionym ludzkim istnieniu bliska jest możliwości pierwszej. Autor wskazuje korespondencje utworu polskiej noblistki z wierszami nowoczesnych poetów francuskich, wydobywając uprzywilejowaną pozycję walki z nicością i nocą,  pragnienia zmiany, odnowienia wrażliwości oraz – metafizycznego zdumienia. Odczytywany utwór rzutowany jest na tło wyróżniających poezję Szymborskiej tematów i założeń filozoficznych, takich jak fascynacja cudownością istnienia, namysł nad ograniczeniami ludzkiego poznania, służące kreacji świata gry poetyckie czy skomplikowane relacje miedzy tym, co realne, a tym, co wyobrażone. W interpretacji wiersza Wczesna godzina do najważniejszych wątków rozważań należą relacje między postrzeganiem a przeoczeniem, ukazanie metamorfoz nocy i dnia, które pozwalają zrozumieć zamysł odnowy egzystencji, ujęcie artystyczne wydobywanych z mroku przedmiotów posiłkujące się spojrzeniem malarskim oraz nawiązanie do Księgi Genezis w kameralnym stwarzaniu świata – na miarę ludzkiej wyobraźni. Wisława Szymborska w swym studium poranka przyjmuje postawę analityczną i autokrytyczną.                               

Autorka podejmuje próbę odczytania powieści Olgi Tokarczuk Prawiek i inne czasy przez pryzmat kategorii i pojęć współczesnej lingwistyki kulturowej (etnolingwistyki) i ekologicznej, takich jak  językowy obraz świata, stereotyp, mapa mentalna, leksykalny ekosystem. Analiza języka utworu za pomocą instrumentarium lingwistyki kulturowej pozwoliła na sformułowanie przekonania, że noblistka stworzyła w tym utworze historyczno-kulturowy i społeczny „portret” tej części Europy Środkowej, która nazywa się Polska prowincjonalna. Jej zdaniem obraz ten składa się pewnego systemu prawd, mitów i nierzadko fałszywych wyobrażeń. Nie podejmując sporu z zespołem obecnych w naszej kulturze i mentalności stereotypów (np. etnicznych), mitów i przeświadczeń, pisarka wskazała na siłę oddziaływania powielanych nadal klisz myślowych. Natomiast narzędzia badawcze lingwistyki ekologicznej pozwoliły dostrzec w powieści  polemikę z tradycją humanistyki antroponormatywnej i określić postawę autorki jako proekologiczną. 

Artykuł stanowi interpretację początkowych tercyn XI pieśni Raju z Boskiej komedii Dantego. Odautorska refleksja, niezwiązana bezpośrednio z akcją poematu, jest analizowana jako znajdująca się w określonym kontekście – sfery Słońca, miejsca pobytu zbawionych obdarzonych wybitnym umysłem – a następnie jako samodzielny utwór, choć narzędziem interpretacji będzie przede wszystkim konfrontacja z innymi miejscami poematu. Stawiany przez Dantego, dziś nadal aktualny problem, to poszukiwanie przez ludzi uproszczonych dróg do szczęścia i spełnienia.

W 1506 roku drukarz Liechtenstein wydał w Wenecji „Biblij Cžeská w Benátkach tisšten” (Biblia czeska drukowana w Wenecji). Biblia wenecka (jak powszechnie się ją nazywa) była napisana w języku czeskim i została zamówiona przez trzech mieszkańców Pragi. Praca ma na celu zbadanie czeskiej Biblii z 1506 roku jako ciekawego „przedmiotu”, który w pewien sposób łączy dwie bardzo odległe rzeczywistości kulturowe
z początku XVI wieku: Wenecję, najważniejsze centrum europejskiego drukarstwa, szczególnie humanistycznego, i Pragę – centrum utrakwizmu. Niniejsze badanie skoncentruje się na trzech aspektach: sytuacji czeskiej sztuki drukarskiej na początku XVI wieku, której poświęcono najwięcej miejsca; powodach, dla których Biblia jest „artefaktem drukowanym”; wreszcie wyborowi Wenecji jako miejsca publikacji. Praca
kończy się krótką refleksją nad dziedzictwem Biblii weneckiej – hybrydy dwóch kultur książkowych.

Zaprezentowana w pracy analiza zwraca uwagę na szczególny aspekt metafory, mianowicie jej siłę perswazyjną. 

Badania materiału językowego, pochodzącego z portali internetowych promujących zdrowy styl życia czy różnego rodzaju kosmetyki oraz zabiegi służące udoskonalaniu wyglądu i samopoczucia współczesnych kobiet, wskazują na konceptualizację troski o ciało w odniesieniu do metafory WOJNY. 

Tego typu konceptualizacja metaforyczna to jedna z wielu strategii perswazyjnych stosowanych przez autorów analizowanych tekstów w celu oddziaływania na odbiorców poprzez narzucenie im określonej wizji rzeczywistości, ale przede wszystkim wpłynięcie na ich zachowanie przekładające się na decyzje o charakterze finansowym.

Książka Annarity Miglietty (Sulla lingua del rap italiano. Analisi quali-quantitativa dei testi di Caparezza. Firenze 2019) kładzie nacisk na artystyczne walory tekstów włoskiego rapera Caparezzy. Ze względu na to, jak muzyk używa języka, trudno jest znaleźć dla niego i jego piosenek jakąś unikalną, ogólną definicję. Konceptualnym założeniem omawianej monografii pozostaje fakt, że ukazuje ona dokonania rapera z Molfetty jako novum – praktykę odmienną od wszystkiego, co do tej pory słyszeliśmy we Włoszech. Miglietta przekonuje, że możemy artystę i jego „rymy” porównać do technik obecnych w wielu wierszach lirycznych. Słownictwo jest bez wątpienia tym, co najbardziej odróżnia Caparezzę od innych twórców gatunku. Ważna część jego dokonań odsyła do kulturowej tradycji, a „literacki” charakter dzieł stanowi kolejny przejaw specyfiki twórczej Caparezzy, różniący go od wielu innych włoskich raperów. Muzyk z Molfetty często i w znaczący sposób wykorzystuje literackie cytaty, nie sprowadza ich jednak do „modnego gestu”. Cytuje w swoich tekstach fragmenty dzieł m.in. Quasimodo, Leopardiego, Manzoniego, Dantego Alighieri, a niektóre z jego piosenek są szeroko i bezpośrednio inspirowane dokonaniami wielkich pisarzy (np. Dickensa).