Między reportażem a pamiętnikiem zbiorowym. Proza dokumentalna Swietłany Aleksijewicz
Abstrakt
Niniejszy esej ma na celu analizę twórczości Swietłany Aleksijewicz jako najpełniejszego wyrazu prozy dokumentalnej, czyli narracji hybrydowej z formami reportażu i pamiętnika zbiorowego. Ten nurt narracyjny w pełni rozwinął się w literaturze sowieckiej w latach siedemdziesiątych i charakteryzuje się przeniesieniem przez autora słowa na bezpośrednich świadków rozgrywających się wydarzeń. Diachroniczne studium prozy
dokumentalnej pozwala zrekonstruować metodę artystyczną Swietłany Aleksijewicz, wyjaśniając jednocześnie, w jaki sposób odwołanie się do żywych świadectw, dotyczących rzeczywistych faktów, może przekształcić się w zjawisko estetyczne. Szczególny nacisk zostanie położony na próbę rekonstrukcji struktury reportażu Czasy secondhand.
Słowa kluczowe
Swietłana Aleksijewicz; reportaż; proza dokumentalna; pamiętnik zbiorowy
Bibliografia
Adamovič Aleksej, Granin Daniil (1993): Le voci dell’assedio. Leningrado 1941–1943. Trad. di C. Di Paola. Ugo Mursia Editore, Milano.
Adamovič Ales’ (1972): Chatynskaja povest’. “Družba narodov” 1972, n. 9, pp. 76–194.
Adamovič Ales’ (1981): Karateli: Radost’ noža, ili Žizneopisanija giperboreev. Mastackaja literatura, Minsk.
Adamovič Ales’, Granin Daniil (1979): Blokadnaja kniga. Sovetskij pisatel’, Moskva.
Adamovič Ales’, Granin Daniil (1981): Blokadnaja kniga. Čast’ vtoraja. “Novyj mir” 1981,n. 11, pp. 38–203.
Adamovič Ales’, Granin Daniil (1977): Glavy iz blokadnoj knigi. “Novyj mir” 1977, n. 12, pp. 25–158.
Adamovič Ales’, Granin Daniil e Bryl’ Janka (1977): Ja iz ognennoj derevni. Mastckaja literatura, Minsk.
Aleksievič Svetlana (1985): Poslednie svideteli. Molodaja gvardija, Moskva.
Aleksievič Svetlana (1985a): U vojny – ne ženskoe lico. Mastckaja literatura, Minsk.
Aleksievič Svetlana (1985b): U vojny ne ženskoe lico. WebKniga.
Aleksievič Svetlana (1991): Cinkovye malčiki. Molodaja gvardija, Moskva.
Aleksievič Svetlana (1994): Začarovannye smert’ju. Slovo, Moskva.
Aleksievič Svetlana (1997): Černobyl’skaja molitva. Ostož’e, Moskva.
Aleksievič Svetlana (2002): Preghiera per Černobyl’. Cronaca del futuro. E/O, Roma.
Aleksievič Svetlana (2003): Ragazzi di zinco. E/O, Roma.
Aleksievič Svetlana (2005): Incantati dalla morte. Romanzo documentario. E/O, Roma.
Aleksievič Svetlana (2007): Cinkovye malčiki. Vremja, Moskva. Online: https://library.khpg.org/files/docs/1319616042.pdf [accesso: 10.09.2022].
Aleksievič Svetlana (2013a): Vremja second-hand. Konec krasnogo čeloveka. “Proza. Doc” 2013 nn. 8, 9. Online: https://magazines.gorky.media/druzhba/2013/9/ vremya-second-hand-konecz-krasnogo-cheloveka.html [accesso: 01.09.2022].
Aleksievič Svetlana (2013b): Vremja sekond chėnd. Vremja, Moskva.
Aleksievič Svetlana (2014): Tempo di seconda mano. La vita in Russia dopo il crollo del comunismo. Bompiani, Milano.
Aleksievič Svetlana (2015): La guerra non ha un volto di donna. L’epopea delle donne sovietiche nella Seconda Guerra Mondiale. Bompiani, Milano.
Aleksievič Svetlana (2016): Gli ultimi testimoni. Bompiani Milano.
Aleksievič Svetlana (2019): Svetlana Aleksievič: «Nikto v strašnom sne predstavit’ ne mog, čto ėto na 25 let». Online: https://mbk-news.appspot.com/sences/svetlana-aleksievich/ [accesso: 15.09.2022].
Aleksievič Svetlana (2021): Perché sono discesa all’inferno? Trad. di O. Malatesta. Catelvecchio, Roma.
Aleksievič Svetlana (2022): Una battaglia persa. Trad. di C. Zonghetti. Adelhpi, Milano.
Anninskij Lev (2014): Slepjaščaja t’ma Svetlany Aleksievič. “Zolotoe runo” 2014, n. 1. Online: https://reading-hall.ru/publication.php?id=10540 [acсesso: 10.09.2022].
Bachtin Michail (1988): Arte e responsabilità. In: L’autore e l’eroe. Teoria letteraria e scienze umane. A cura di M. Bachtin. Einaudi, Torino.
Bykov Dmitrij (2019): Programma Nobel’ s Dmitriem Bykovym na telekanale Dožd’. Online: http://www.limonow.de/myfavorites/DB_NOBEL.html#2019.03.04 [accesso: 01.09.2022].
Čto daet nam segodnja pravda o vojne? (1982). “Družba narodov” 1982, n. 5, pp. 230–238.
Dobrovolskaja Juliia (1997): L’ABC della traduzione. Libreria Editrice Cafoscarina, Venezia.
Ginzburg Lidija (1970): O dokumental’noj literature i principach postroeniia charaktera. “Voprosy literatury” 1970, n. 7, pp. 62–91.
Ginzburg Lidija (1999): Zapisnye knižki. Novoe sobranie. NaučKniga, Moskva.
Golubkov Michail (1999): Aleksandr Solženicyn. V pomošč prepodavateljam, staršeklassnikam, abiturientam. Izdatel’stvo Moskovskogo universitetà, Moskva.
Granin Daniil (1976): Klavdija Vilor. “Zvezda” 1976, n. 6, pp. 85–130.
Gurska Karolina, Kovalenko Aleksandr (2019): Vremja i prostranstvo v knige S. Aleksievič “Vremja sekond chėnd”: struktura chdožestvennogo konflikta. In: Russkoe slovo v mnogojazyčnom mire: Materialy XIV Kongressa MAPRJAL (g. Nur-Sultan, Kazachstan, 29 aprelja – 3 maja 2019 goda). A cura di N.A. Boženkova et al., Sankt-Peterburg.
Kózka Michał (2020): Posthumanizm homosovieticusa, czyli obraz dehumanizacji w reportażach Swietłany Aleksijewicz Czarnobylska modlitwa oraz Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka. “Sensus Historiae” 2020, n. 1, Vol. XXXVIII, pp. 99–109.
Krylov Vjačeslav (2014): Dokumenti dolžen žit’ po zakonam iskusstva (istorija «Domašnego» socializma v knige Svetlany Aleksievič «Vremja second-hand»). “Filologija i kul’tura. Philology and Culture” 2014, n. 3 (37), pp. 250–253.
Lopata Aleksandra (2021): Obraz 1990-ch v knige S.A. Aleksievič «Vremja sekond hėnd». “Tempus et Memoria” 2021, n. 3, T. 2, pp. 73–81.
Lugarić Vukas Danijela (2014): Witnessing the Unspeakable: On Testimony and Trauma in Svetlana Alexievich’s “The Wars’s Unwomanly Face” and “Zinky Boys”. “Kul’tura I tekst” 2014 (18), n. 3, pp.19–39.
Markova Tatjana (2009): Modifikacii romannogo slova na rubeže XX–XXI vekov. In: Dergačevskie čtenija – 2008: Russkaja literatura: nacional’noe razvitie i regional’nye osobennosti: Problema žanrovych nominacij: materialy IX Meždunar. nauč. konf. Ekaterinburg, 9–11 okt. 2008 g. V 2 t. T. 2. A cura di A.V. Podčinenov, Izd.vo Ural. un-ta, Ekaterinburg, pp. 186–188.
Mestergazi Elena (2007): O termine dokumental’naja proza. “Vestnik TGU” 2007, n. 11 (55), pp. 174–177.
Mestergazi Elena (2008): Chudožestevnnaja slovesnost’ i real’nost’ (dokumental’noe načalo v otečestvennoj literatura XX v.). Rossijskaja Akademija nauk Institut mirovoj literatury im. A.M. Gor’kogo, Mosca.
Morozova Tat’jana (2014): Ljudi bedy i stradanij. “Znamja” 2014, n. 4, Online: https://znamlit.ru/publication.php?id=5540 [accesso: 15.09.2022].
Schmid Ulrich (2007): Ne-literatura bez morali. Počemu ne čitali Varlama Šalamova. Trad. A. Sudakov. “Osteuropa” n. 6, pp. 87–105.
Sivakova Natal’ja (2014): Cikl Svetlany Aleksievič «Golosa Utopii»: osobennosti žanrovoj modeli. “Gumanitarnye nauki” 2015, n. 1 (82), pp. 148–151.
Svetlana Aleksievič, V poiskach večnogo čeloveka. Online: http://alexievich.info/ [accesso: 10.09.2022].
Szewczenko Ludmiła (2018): Poėtika dokumetalizma v knige Svetlany Aleksievič Vremia second hand. “Slavia Orientalis” 2018, T. LXVII, n. 2, pp. 249–265.
The Nobel Prize in Literature 2015. Online: https://www.nobelprize.org/prizes/ literature/2015/summary/ [accesso: 08.09.2022].
Vail’ Petr (2008): Istoria ustnaja i častnaja. Online: https://www.svoboda.org/a/449920.html [accesso: 07.09.2022].
Uniwersytet Salento Włochy
https://orcid.org/0000-0003-4134-0469
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
