L’immagine di Bona Sforza nella letteratura teatrale polacca [Wizerunek królowej Bony w polskiej literaturze dramatycznej]
Abstrakt
W artykule omówiono literacki wizerunek królowej Bony w polskich dramatach dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych oraz podjęto próbę zrozumienia jego genezy. Akcja większości omawianych utworów, napisanych w XIX i na początku XX wieku, zainspirowana jest burzliwymi losami małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, a postać Bony, odmalowana w ciemnych barwach, przeciwstawiona jest nadmiernie wyidealizowanej postaci Barbary. Królową z rodu Sforzów ukazano jako kobietę zaślepioną nienawiścią i żądną władzy, sprytną i pozbawioną skrupułów intrygantkę, bezlitosną trucicielkę, a także cudzoziemkę, która działa na szkodę Polaków i wprowadza w życie kontrowersyjne nauki swojego rodaka Machiavellego. Ten negatywny wizerunek, niezgodny z rzeczywistością historyczną, z biegiem lat coraz bardziej traci na wyrazistości, by zmienić się radykalnie w utworach powstałych po drugiej wojnie światowej za sprawą bardziej krytycznego ukazania Barbary. Ze złej i wrogiej Polsce monarchini Bona staje się mądrą władczynią i dalekowzrocznym politykiem, broniącym interesów przybranej ojczyzny. W dalszej części artykułu omówiono skrajnie różny sposób przedstawienia królowej Bony w dwóch dramatach rozgrywających się w Bari i niezainspirowanych małżeństwem Zygmunta Augusta. Dodatkowo ukazano dzieje sceniczne jednego z tych utworów.
Słowa kluczowe
Bona Sforza; Barbara Radziwiłłówna; Zygmunt August; Bari; wizerunek literacki; dramat polski XIX wieku; dramat polski XX wieku; teatr lwowski XIX wieku; teatr poznański XIX wieku
Bibliografia
Auderska Halina (1954): Rzeczpospolita zapłaci. Warszawa.
Biblioteka Jagiellońska – kolekcja „Afisze”.
„Dziennik Poznański” (1873), n. 81, p. 3.
Feliński Alojzy (1959): Barbara Radziwiłłówna. Wrocław.
Hlebicki Józefowicz Zygmunt (1866): Królowa Bona w Bari. „Tygodnik Ilustrowany”, vol. 14, pp. 105–108, 117–120, 129–131.
Magnuszewski Dominik (1843): Barbara jeszcze Gasztołdowa żona. In: Idem: Niewiasta polska w trzech wiekach. Poznań.
Marszałek Agnieszka (2003): Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1864–1875. Kraków.
Morstin Ludwik Hieronim (1990): Polacy nie gęsi. In: Idem: Dramaty wybrane. Vol. 3. Kraków, pp. 6–130.
Odyniec Antoni Edward (1858): Barbara Radziwiłłówna, czyli początek panowania Zygmunta Augusta. Poema dramatyczne w sześciu aktach z prologiem. Wilno.
Ostatnie chwile królowej Bony, czyli jakie życie, taka śmierć. Dramat w 6 oddziałach. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, ms. 11321/I.
Pankowski Marian (1986): Zygmunt August, teatrowanie na użytek ludzi sceny i filmu. Londyn.
Rydel Lucjan (1913): Zygmunt August. Trylogia. Kraków.
Swinarski Artur Maria (1959): Trędowata. „Życie Literackie”, n. 386, pp. 6–7; n. 387, pp. 6–7; n. 388, pp. 6–7.
Wężyk Franciszek (1822): Barbara Radziwiłłówna, trajedyja w pięciu aktach. Kraków.
Wybicki Józef (1779): Zygmunt August: tragedya oryginalna w pięciu aktach. Warszawa.
Włoski Instytut Kultury w Warszawie Polska
http://orcid.org/0000-0001-6009-9856
absolwentka filologii włoskiej, ukończyła studia w Katedrze Italianistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Lektor języka włoskiego od wielu lat współpracująca z Włoskim Instytutem Kultury w Warszawie. Autorka licznych artykułów poświęconych królowej Bonie, publikowanych w Polsce i we Włoszech.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
