Wprowadzenie

Epoka Bony Sforzy została poddana oglądowi w kontekście stosunków między państwami europejskimi w I połowie XVI wieku. Dotyczy to zwłaszcza dwóch monarchii: Karola V oraz Filipa II. Królowa Polski i księżna Bari próbowała odgrywać wiodącą rolę w ówczesnych stosunkach międzynarodowych, ale musiała ulec woli dwóch Habsburgów, zainteresowanych odzyskaniem kontroli nad księstwem Bari i zawarciem anty­tureckich sojuszy z Zygmuntem II, synem Bony.

L’obiettivo principale dell’articolo è esaminare come il gusto e la sensibilità per la moda di Bona Sforza siano stati influenzati da sua madre, Isabella d’Aragona e dall’ambiente italiano, prima del suo arrivo in Polonia. Nella prima parte l’autrice cerca di ottenere una risposta alla domanda su come la moda rinascimentale aveva influenzato l’aspetto e il modo di vestire di Bona. Per dimostrare le sue tesi, l’autrice propone una propria versione della traduzione dei testi, che gettano nuova luce sull’argomento. In particolar modo degna di nota è la descrizione del matrimonio di Giuliano Passero, Giuliano Passero cittadino napoletano o sia prima pubblicazione in istampa, delle Storie in forma di Giornali (Napoli, 1785). La nuova traduzione presenta delle differenze rispetto alla versione di Władysław Pociecha, pubblicata negli anni Cinquanta. Nella seconda parte dell’articolo è stato analizzato l’abito cerimoniale e i gioielli indossati dalla giovane Bona nel suo unico ritratto, realizzato probabilmente in Italia all’incirca nel 1518. La xilografia, inclusa in De Sigismundi regis temporibus liber III di Jost Ludwik Decjusz nel 1521, non rendeva riconoscibile precisamente le caratteristiche del viso e i dettagli dell’abbigliamento della giovane regina.

W artykule omówiono literacki wizerunek królowej Bony w polskich dramatach dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych oraz podjęto próbę zrozumienia jego genezy. Akcja większości omawianych utworów, napisanych w XIX i na początku XX wieku, zainspirowana jest burzliwymi losami małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, a postać Bony, odmalowana w ciemnych barwach, przeciwstawiona jest nadmiernie wyidealizowanej postaci Barbary. Królową z rodu Sforzów ukazano jako kobietę zaślepioną nienawiścią i żądną władzy, sprytną i pozbawioną skrupułów intrygantkę, bezlitosną trucicielkę, a także cudzoziemkę, która działa na szkodę Polaków i wprowadza w życie kontrowersyjne nauki swojego rodaka Machiavellego. Ten negatywny wizerunek, niezgodny z rzeczywistością historyczną, z biegiem lat coraz bardziej traci na wyrazistości, by zmienić się radykalnie w utworach powstałych po drugiej wojnie światowej za sprawą bardziej krytycznego ukazania Barbary. Ze złej i wrogiej Polsce monarchini Bona staje się mądrą władczynią i dalekowzrocznym politykiem, broniącym interesów przybranej ojczyzny. W dalszej części artykułu omówiono skrajnie różny sposób przedstawienia królowej Bony w dwóch dramatach rozgrywających się w Bari i niezainspirowanych małżeństwem Zygmunta Augusta. Dodatkowo ukazano dzieje sceniczne jednego z tych utworów.

Autorka artykułu kreśli literacki portret Jana Grotkowskiego (zapomnianego poety doby baroku) na podstawie czterech utworów poetyckich Jana Andrzeja Morsztyna. Tym sposobem z mroku niepamięci wyłania się ciekawa postać literata, dyplomaty, wpływowego uczestnika ówczesnej polityki międzynarodowej. Z postacią królowej Bony łączy go dopiero tajemnicza śmierć. Poeta wpisuje się tym samym na listę osób, które jak stwierdza Kantecki, „padły ofiarą sprawy, nad którą jak gdyby ciążyła klątwa królowej Bony”. Próbując rozwikłać kwestię „sum neapolitańskich”, Grotkowski, podobnie jak Reszka, Mąkowski i inni, zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach.

The article focuses on the first Polish film in which the figure of Bona Sforza appeared, namely Barbara Radziwiłłówna, created by Józef Lejtes, a well-known director, in 1936. Moreover, it discusses the circumstances in which the film was made, and the image of the queen presented therein. Numerous comments which appeared in the press, both contemporary and of a later period, have been recalled.

Włoskie Risorgimento, czyli proces historyczny, który doprowadził do zjednoczenia i niezależności Włoch, charakteryzuje się ciągłym sprzężeniem zasady narodowej z żądaniem instytucji wolności. Autor artykułu rekonstruuje ten proces na podstawie przełomowych momentów (wskazuje na trzy kluczowe zdarzenia), koncentrując się na fazie po 1848 roku, kiedy tylko Królestwo Sardynii utrzymało konstytucję, stając się tym samym istotnym punktem odniesienia dla ruchu patriotycznego.

Rodzina książąt Odescalchi oraz spokrewniony z nią Zygmunt Krasiński znaleźli się w centrum wydarzeń polityczno-społecznych, mających miejsce w Rzymie w latach 1847–1848. Doświadczenia Wiosny Ludów, ze szczególną intensywnością przeżywane w Wiecznym Mieście, znajdują swe odzwierciedlenie w korespondencji zarówno autora Irydiona, jak i Zofii Branickiej oraz jej małżonka Livio Odescalchi, którzy stają się bezpośrednio zaangażowani, czy to na płaszczyźnie politycznej czy emocjonalnej, w ten wielki ruch historyczny, który budzi nadzieje, ale i uzasadnione obawy. Listowe dyskusje Krasińskiego, „odbywane na najwyższym diapazonie intelektualnym i emocjonalnym, pośród zawziętych sporów filozoficznych, światopoglądowych, religijnych”, obok listów książąt Odescalchi konstytuują jedyną w swoim rodzaju mozaikę faktów, emocji i konkretnych wydarzeń, w których pojawiają się wybitne osobowości tamtego czasu.

Roberto Saviano is an Italian writer and investigative journalist who has been living under strict police protection for thirteen years. He wrote Gomorrah, a bestselling book, that drew the mafia’s attention and resulted in a death sentence. Life in hiding is a price he pays for revealing the harsh truth about the activity of Neapolitan Camorra. The aim of this paper is to investigate what drives his uncompromising pursuit for truth, the strategies he uses to achieve this aim, and the response to his approach, coming from Italian politicians, intellectuals, ordinary people, and international general public.

The article mainly quotes a previously unpublished manuscript of Jarosław Iwaszkiewicz’s novel about Bona Sforza, entitled The Funeral of the Queen, which he has worked on between the 6th of June 1949 and 1953. The editor presents the origins of the book and its development. Additionally, all documents that Iwaszkiewicz researched and collected while working on the novel are included in the book, including notes, nine versions of the first sentence of the novel, and the letters from Ludwik Kolankowski and Zofia Zarembianka, who provided Iwaszkiewicz with factual information. The conclusion of the article reveals the nature of Iwaszkiewicz’s writing, showing that a huge amount of documents he researched – instead of helping him – paralysed him.

Artykuł poświęcony jest analizie dzieła historiograficznego i literackiego Mirona Costina, który był znaczącą postacią w życiu wojskowym, administracyjnym i politycznym Księstwa Mołdawii w środkowych dekadach XVII wieku. W szczególności zbadane zostały struktury narracyjne jego kronik, ich wkład w kształtowanie się narodu rumuńskiego. W twórczości Mirona Costina docierają do nas echa klasycyzmu greckiego i łacińskiego, nasycone motywami i objawieniami wybuchowego ducha epoki baroku.

Artykuł odsłania genezę i budowę tekstu Colantonia Carmignana. Przedstawia też ciekawą przedmowę, którą do książki napisał Luigi Marinelli. Proponowane wydanie zawiera także propozycje co do intertekstualnego wymiaru wiersza, zwracając uwagę na podobieństwa między pierwszym wersem utworu a elegią I 8 Joannesa Secundusa, przy czym oba teksty zostały pozbawione cech epitalamium.

The text is devoted to Giancarlo Alfano and Francesco de Cristofaro’s monograph Il roman­zo in Italia published in 2018. The work is an attempt to systematize the information about Italian tradition of the genre which nowadays unquestionably dominates the publishing market. Moreover, it describes the structure of the publication, metho­dological assumptions adopted by the authors, their objectives, and the way of their realisation. The analysis of these elements shows whether the work discussed can be an important point of reference for future academic works dedicated to Italian novels.

The article discusses Lucyna Sadzikowska’s book entitled Listy z lagrów i więzień 1939–1945. Wybrane zagadnienia (Letters from the Concentration Camps and Prisons 1939–1945. Selected Issues. Katowice 2019). According to the author of the article, the published letters of the inmates kept in concentration and labour camps remain inte­resting descriptions of the camp reality that redirect the reader towards literature of the personal document. The purpose of Sadzikowska’s book is to describe and codify the prison and camp letter with regard to its theoretical and practical aspects. She analyses and elaborates on official and unofficial camp and prison correspondence (e.g. secret messages, letters smuggled in or out of camps and prisons), and presents a peculiar   supplement to this epistolography, that is, the literary letters of Gustaw Morcinek. The reviewed work not only presents the author’s commitment to elaborate on camp and prison epistolography written in the period between 1939 and 1945, but also points out the inspiring potential of personal documents.

Książka jest świadectwem drugiej podróży, którą Tommaso Fiore odbył w Polsce w 1953 roku. Entuzjastycznie konfrontuje się z tym, co uważa za ogromny postęp w stosunku do swojego pierwszego pobytu nad Wisłą (1948). Rozmawiając z niektórymi przedstawicielami polskiego społeczeństwa, Fiore porusza różne tematy, takie jak: rolnictwo, relacje państwo–religia, wolność intelektualistów. To rzadka i szczegółowa relacja poświęcona Polsce lat pięćdziesiątych spisana przez wielkiego historyka.

The article aims to present the work of Daniele Stasi regarding the birth of Polish nationalism. The book was published in 2018 in Italian by FrancoAngeli as Le origini del nazionalismo in Polonia. The author puts forward some theses concerning the process of national building in the period preceding the partitions of Poland, which represents terminus a quo for his analysis of the ideologies related to the national issue and rebirth of Polish state. Terminus ad quem of the author’s analysis is Roman Dmowski’s Myśli nowoczesnego Polaka. Based on rich and interdisciplinary literature, Stasi’s work aims to fill the gap in Italian historiography, related to the birth of Polish nationalism.