Am Rande der Rezeption der BRD-Literatur… Heinz Pionteks Werk in Polen
Abstract
Für Heinz Piontek, den aus Schlesien stammenden deutschen Schriftsteller, dauerte die Periode der größten Popularität von den 50er bis zu den 80er Jahren des 20. Jahrhunderts. Nach seinen ersten Erfolgen, besonders im Bereich der Lyrik, zählte er zu den interessantesten Vertretern der BRD-Literatur. Gegen Ende seines Lebens geriet er jedoch an den Rand der literarischen Öffentlichkeit, ja in Vergessenheit. Obwohl er in viele Sprachen übersetzt wurde, war er einem breiteren Publikum in Polen nicht bekannt. Über mehrere Jahrzehnte blieb der Erzählband Kastanien aus dem Feuer sein einziges Buch in polnischer Übersetzung (Gorące kasztany, 1966). Der Artikel stellt die polnische Rezeption der Werke des Schriftstellers von ihren Anfängen in der 60er Jahren bis zur Gegenwart dar. Die zu Beginn vielversprechende Präsentation des Autors in Polen erfasst verstreute Veröffentlichungen seiner Gedichte und Prosa auf Polnisch (vor allem in Zeitschriften und Anthologien), Skizzen, Rezensionen und Artikel zu seinem Werk, Erwähnungen in didaktischen Materialien, Literaturgeschichten, Lexika sowie wissenschaftliche Arbeiten (darunter Monographien) polnischer Germanisten.
Schlagworte
Rezeption der deutschen Literatur in Polen; deutsche Literatur im 20. Jahrhundert; deutsche Schriftsteller aus Schlesien nach dem Zweiten Weltkrieg; Heinz Piontek
Literaturhinweise
[Pięćdziesiąt] 50 opowiadań Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Antologia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1974.
b [= Krońska Irena] (1970): Przegląd zagraniczny. Austria. W: Twórczość nr 6: 137–138.
Bartos Krzysztof (1976): O Polsce w zachodnioniemieckiej poezji. W: Literatura na Świecie nr 7: 347–350.
Bereza Henryk (1977): Proza Heinza Piontka. W: Twórczość nr 10: 137–139.
Bereza Henryk (1979): Los człowieka pióra. W: Idem: Proza z importu. Szkice literackie. Warszawa: Czytelnik: 93–97.
Bialik Włodzimierz (1975): Układ znaczący. W: Literatura nr 36: 6.
Bielicka Emilia (1988): Die Verlagspraxis einer Lektorin. In: Kneip Heinz/Orłowski Hubert (Hg.): Die Rezeption der polnischen Literatur im deutschsprachigen Raum und die der deutschsprachigen in Polen 1945–1985. Darmstadt: Deutsches Polen-Institut: 473–477.
Bieniasz Stanisław (1998): Horst Bienek – jeden z nas. W: Śląsk nr 10: 23–24.
Buczek Robert (1996): Die Wesensart der Oberschlesier bei Heinz Piontek. W: Schlesien nr 3: 171–175.
Buczek Robert (1998): Zum autobiographischen Werk von Heinz Piontek. W: Studia i Materiały. Germanistyka [Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego w Zielonej Górze] z. 14: 195–201.
Buczek Robert (2002): Heinz Pionteks autobiographische Romane im Selbskreierungsprozess der eigenen Identität. W: Mańczyk Augustyn/Zimniak Paweł/Zuchewicz Tadeusz/Buczek Robert (red.): Sinngebung. Zwischen Festlegung und Pluralität. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego: 7–19.
Buczek Robert (2003a): „Durch die Erinnerung wach sein…”. Nachruf auf Heinz Piontek. W: Oberschlesisches Jahrbuch Bd. 19: 308–309.
Buczek Robert (2003b): Heinz Pionteks Suche nach seiner eigenen Identität in den Romanen „Zeit meines Lebens” und „Stunde der Überlebenden”. In: Białek Edward/Buczek Robert/Zimniak Paweł (red.): Eine Provinz In der Literatur. Schlesien zwischen Wirklichkeit und Imagination. Wrocław, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe: 265–275.
Buras Jacek S. (1996): Bibliographie deutscher Literatur in polnischer Übersetzung. Vom 16. Jahrhundert bis 1994. Wiesbaden: Harrassowitz [seria: Veröffentlichungen des Deutschen Polen-Instituts Darmstadt, Band 10].
Dittmar Peter (2003): „Ich lernte, dass man vor seinem Gedächtnis nie sicher ist”. Büchner-Preisträger Heinz Piontek gestorben/„Życie mnie nauczyło, że nigdy nie jest się bezpiecznym od własnej pamięci”. Heinz Piontek, laureat Nagrody Literackiej im. Büchnera, nie żyje. W: Joseph von Eichendorff Konversatorium. Zeszyty Edukacji Kulturalnej / Hefte für Kulturbildung nr 41: 138–143.
E.B. [= Bielicka Emilia] (1973): Piontek Heinz. W: Chodera Jan/Urbanowicz Mieczysław (red.): Mały słownik pisarzy niemieckich, austriackich i szwajcarskich. Warszawa: Wiedza Powszechna: 281.
Feilert Emil (2003a): Auf den Kreuzburger Spuren Heinz Pionteks / Kluczborskie ślady Heinza Piontka. Tłum. Jan Goczoł. W: Joseph von Eichendorff Konversatorium. Zeszyty Edukacji Kulturalnej / Hefte für Kulturbildung nr 38: 32–55.
Feilert Emil (2003b): Heinz Piontek. W: Zeszyty Eichendorffa / Eichendorff-Hefte nr 3: 50–59.
Fic Maciej (2007): Wilhelm Szewczyk (1916–1991). Śląski polityk i działacz społeczny. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Fuhrmann Horst (2004): Kluczbork Heinza Piontka. W: Kühnemann Adolf (red.): Heinz Piontek – życie i dzieło. Tłum. Jan Goczoł (proza) i Andrzej Lam (poezja). Opole: Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa: 147–160.
Haas Olaf/Feilert Emil (2004): Heinz Piontek – biograficzne znaki przydrożne. W: Kühnemann Adolf (red.): Heinz Piontek – życie i dzieło. Tłum. Jan Goczoł (proza) i Andrzej Lam (poezja). Opole: Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa: 175–180.
Hollender Martin (2000): Bibliographie Heinz Piontek. Bielefeld: Aisthesis-Verlag [Archivreihe der Stiftung Haus Oberschlesien, Band III].
Honsza Norbert (1970): Prądy literackie w NRF. W: Wiadomości nr 31: 5.
Honsza Norbert (1974): Zur literarischen Situation nach 1945 in der BRD, in Österreich und in der Schweiz. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Honsza Norbert (1975): Kształt i struktura. Literatura NRF, Austrii i Szwajcarii po roku 1945. Katowice: Śląsk.
Honsza Norbert (1976): Literatur der Gegenwart. BRD – Österreich – Schweiz. Wrocław: Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego.
Honsza Norbert (1988): Kalejdoskop sukcesu: proza niemieckojęzyczna lat osiemdziesiątych. W: Życie Literackie nr 41: 1, 6–7.
Honsza Norbert (1994): Literatur als Provokation. Prowokacje literackie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Hryńczuk Jan (1975): Marian Szyrocki, Dzieje literatury niemieckiej. Podręcznik, t. II, Warszawa 1972. W: Germanica Wratislaviensia T. 21: 109–111.
Jarosz-Sienkiewicz Ewa (2013): Heinz Piontek, „Die Furt”. Zwischen dem Heute und dem Gestern. Auf der Suche nach treffendem Ausdruck. W: Studia Niemcoznawcze T. 52: 255–269.
Jarosz-Sienkiewicz Ewa (2015): Der „Indianersommer” von Heinz Piontek als Abbild der Haupttendenzen im Schaffen des Dichters. W: Kic-Drgas Joanna (red.): Literatur und Interkulturalität im Fremdsprachenunterricht am Anfang des 21. Jahrhunderts. Hamburg: Kovač Verlag: 27–41.
Jarosz-Sienkiewicz Ewa (2016): Landschaft als Ehrfahrung. Zum lyrischen Schaffen von Heinz Piontek. In: Gajdis Anna/Mańczyk-Krygiel Monika (Hg.): Der imaginierte Ort, der (un)bekannte Ort. Zur Darstellung des Raumes in der Literatur. Bern: Peter Lang: 295–308.
Jarosz-Sienkiewicz Ewa (2017): Heinz Pionteks Erzählungen “Vor Augen”. Zu einer subjektiven Wahrnehmung. In: Białek Edward/Huszcza Krzysztof (Hg.): Zwischen Breslau und Wien. Zu schlesisch-österreichischen Kulturbeziehungen in Geschichte und Gegenwart. Dresden: Neisse: 309–324; również w: Silesia Nova nr 1: 104–116.
Jens Walter (1961): Deutsche Literatur der Gegenwart. München: Piper.
Karst Roman (1966): Literatura niemiecka. W: Rocznik Literacki: 549–561.
Kaszyński Stefan H. (1967): Ludzie doby kryzysu. W: Nurt nr 4: 52–53.
Kaszyński Stefan H. (1977): Rozważania nad poezją NRF. W: Nurt nr 3: 20–23.
Koczy Karol (1978): Szkice z literatury niemieckiej. W: Odra nr 7/8: 137.
Koprowski Jan (1988): Antologia cytatów. W: Kierunki nr 13: 10.
Krysztofiak Maria (1975): Nieznany cel. W: Nurt nr 5: 40.
Kuczyński Krzysztof A. (1981): Literatura Republiki Federalnej Niemiec w Polsce. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Kühnemann Adolf (2004): Słowo wstępne. W: Heinz Piontek – życie i dzieło. Tłum. Jan Goczoł (proza) i Andrzej Lam (poezja). Opole: Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa: 6.
Kühnemann Adolf (red.) (2004): Heinz Piontek – życie i dzieło. Tłum. Jan Goczoł (proza) i Andrzej Lam (poezja). Opole: Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa.
Langenbucher Wolfgang R. (Hg.) (1966): Deutsche Erzählungen aus zwei Jahrzehnten. Herrenalb: Erdmann.
Lichański Stefan (red.) (1973): …tu felix Austria… Antologia noweli austriackiej XX wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lisowska Krystyna (1978): M. Szyrocki, N. Honsza, Szkice z literatury niemieckiej XX wieku, Wrocław 1978, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 234. W: Kwartalnik Opolski nr 4: 133–134.
Literatura świata. Encyklopedia PWN. Literatury narodowe, twórcy i dzieła, prądy i kierunki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Lotko Marek (2005): Stan badań nad twórczością literacką Heinza Piontka w Polsce. W: Kwartalnik Opolski nr 2/3: 57–82.
Lubos Arno (1961): Die schlesische Dichtung im 20. Jh. München: Bergstadtverlag Korn.
Maciąg Włodzimierz (1967): Miłość jako nieszczęście. W: Życie Literackie nr 5: 10.
Maślanka Julian (red.) (2005): Encyklopedia literatury światowej. Kraków: Zielona Sowa.
Maślanka Julian (red.) (2008): Słownik pisarzy świata. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe.
Matkowska Ewa/Polechoński Krzysztof/Rzeszotnik Jacek (2017): Literatura polska w tajnych dokumentach NRD. Portrety i szkice. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Mazurska Ilona (1986): Literackie powroty. W: Tak i Nie. Śląsk nr 3: 63–69.
Neunzehn deutsche Erzählungen. München: Nymphenburger Verlagshandlung 1963.
Odojewski Włodzimierz (1996): Na śmierć Horsta Bienka. W: Idem: Notatnik półprywatny: w kręgu kultury. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 153–154.
Orłowski Hubert (1967): Prawdziwy koniec wielkiej wojny? W: Miesięcznik Literacki nr 6: 122–123.
Orłowski Hubert (1972): Z germanistyki polskiej. W: Rocznik Literacki: 322–323.
Orłowski Hubert (1976): Norbert Honsza, Zur literarischen Situation nach 1945 in der BRD, in Österreich und in der Schweiz, Wrocław 1974…; Norbert Honsza, Kształt i struktura. Literatura NRF, Austrii i Szwajcarii po roku 1945, Katowice 1975. W: Studia Historica Slavo-Germanica T. 5: 244–246.
Pędziński Zbigniew (1967): Wnieść światło w mroczną historię. W: Litery nr 12: 32.
Piontek Heinz (1965a): Gorące kasztany. Tłum. Zofia Jaremko-Pytowska. Warszawa: Czytelnik.
Piontek Heinz (1965b): Posiłek robotników drogowych. Tłum. Florian Śmieja. W: Poglądy nr 19: 8.
Piontek Heinz (1966a): Klartext. Hamburg: Hoffmann & Campe.
Piontek Heinz (1966b): Licht in eine dunkle Geschichte bringen. Interview mit sich selbst. W: Die Welt der Literatur nr 25: 14.
Piontek Heinz (1966c): Vergeßt uns. W: Christ und Welt nr 12: 37.
Piontek Heinz (1967): Posiłek robotników drogowych. Tłum. Florian Śmieja. W: Oficyna Poetów nr 2: 32.
Piontek Heinz (1969a): Die Lyrik Zbigniew Herberts. W: Zeitwende nr 5: 334–340.
Piontek Heinz (1969b): Gedichte von Tadeusz Różewicz. W: Neue Zürcher Zeitung nr 304: 57.
Piontek Heinz (1969c): Różewicz auf sensiblen Wegen. Die Lyrik des Polen ist reifer und differenzierter geworden. W: Rheinischer Merkur nr 49: 34.
Piontek Heinz (1970a): Einziges Dogma: Menschlichkeit. Zur Lyrik Zbigniew Herberts. W: Wort und Wahrheit nr 2: 127–133.
Piontek Heinz (1970b): Neue Różewicz-Gedichte. W: Zeitwende 1970 T. 41: 337–339.
Piontek Heinz (1970c): Ostrożni. Tłum. Alfred Kowalkowski. W: Poglądy nr 19: 15.
Piontek Heinz (1971a): Die Erzählungen. München, Wien: Langen Müller.
Piontek Heinz (1971b): Oderwane istnienie. Tłum. Stanisław Barańczak. W: Nurt nr 10: 28.
Piontek Heinz (1972): Rozproszeni, Bądź zdrów. Tłum. Lucjan Stosio. W: Literatura na Świecie nr 7: 110–112.
Piontek Heinz (1974a): Abseits der modischen Theorien. W: Neue Zürcher Zeitung nr 517: 66.
Piontek Heinz (1974b): Ein ironisches Ich. Zbigniew Herberts Lyrik am Wendepunkt. W: Rheinischer Merkur nr 47: 36.
Piontek Heinz (1975): Brat i brat. Tłum. Leonia Martyna Gradstein. W: Zwierciadło nr 12: 11.
Piontek Heinz (1979): Chmury. Tłum. Bolesław Fac. W: Punkt nr 6: 94.
Piontek Heinz (1980): Obłoki. Tłum. Alfred Kowalkowski. W: Antochewicz Bernard/Karkowski Kazimierz/Karpowicz Tymoteusz/Szwed Leon (red.): Poezja XX wieku. Austria, NRD, RFN, Szwajcaria. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich: 404–405.
Piontek Heinz (red.) (1987): Jeder Satz ein Menschengesicht. Schriftsteller berichten über ihren Beruf. München: Piper.
Piontek Heinz (1990): Zdania proste z roku 1968. Tłum. Jakub Ekier. W: Res Publica nr 4: 74.
Piontek Heinz (2003a): Die verlorene Stadt / Miasto utracone, Aufgegeben vor langer Zeit / Rezygnacja. Tłum. Marcin Wiatr. W: Zeszyty Eichendorffa / Eichendorff-Hefte nr 4: 4–7.
Piontek Heinz (2003b): Oczekiwanie Bożego Narodzenia. W: Zeszyty Edukacji Kulturalnej / Hefte für Kulturbildung nr 37: 6–17.
Piontek Heinz (2004): Akademia Sztuk Pięknych. Tłum. Andrzej Lam. W: Borussia nr 33/34: 69.
Pluta Jerzy (1967): Heinz Piontek czyli rzetelna proza. W: Odra nr 1: 84–85.
Polechoński Krzysztof/Kunicki Wojciech (2015): Die Literatur der westlichen Besatzungszonen sowie die der Bundesrepublik Deutschland als Forschungsgegenstand der polnischen Germanistik 1945–1990. In: Kunicki Wojciech/Zybura Marek (Hg.): Geschichte der literaturwissenschaftlichen Germanistik in Polen. Band I: Inhalte und Methoden. Leipzig: Leipziger Universitätsverlag 2015: 105–169.
Programy ramowe i plany studiów: Filologia germańska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966.
Rogalski Aleksander (1962): Niemiecka Republika Federalna. Fakty, konfrontacje, opinie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sadkowski Wacław (1966): Trudno być pisarzem niemieckim. W: Trybuna Ludu nr 349: 4.
Sadkowski Wacław (1968): Drogi i rozdroża literatury Zachodu. Warszawa: Książka i Wiedza.
Schumann Renata (1997): Die verlorene Stadt. Das Bild Oberschlesiens im Schaffen von Heinz Piontek. In: Kroll Frank-Lothar (Hg.): Flucht und Vertreibung in der Literatur nach 1945. Berlin: Gebr. Mann: 67–86.
Schumann Renata (1998): Trauer um eine Stadt. In: Deutscher Ostdienst Nr. 7.
Sługocka Ludmiła (1968): Über die Grenzen hinaus. Deutsche Polenlyrik seit den Anfängen bis 1965. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sługocka Ludmiła (1975): Powojenna zachodnioniemiecka liryka o Polsce w świetle zaangażowania pisarzy. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Steinherr Ludwig (2004): Wszechświat to tylko wąskie drzwi. Na 75. urodziny Heinza Piontka w dniu 15 listopada 2000 r. W: Kühnemann Adolf (red.): Heinz Piontek – życie i dzieło. Tłum. Jan Goczoł (proza) i Andrzej Lam (poezja). Opole: Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa: 161–174.
Stroka Anna/Szyrocki Marian (1968): Deutsche Lyrik des 20. Jahrhunderts. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szewczyk Wilhelm (1961): Heinz Piontek, czyli objawienie talentu. W: Zaranie Śląskie z. 4: 810–818.
Szewczyk Wilhelm (1962): Literatura niemiecka w XX wieku. Katowice: Śląsk.
Szewczyk Wilhelm (1963): The revanchist trend in West German fiction. In: Polish Western Affairs No. 1: 120–143.
Szewczyk Wilhelm (1966): Przez okulary z firmy Brauxel et Co. W: Życie Literackie nr 25: 3–4.
Szewczyk Wilhelm (1969): Okulary z firmy Brauxel & Co. Szkice literackie. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Szewczyk Wilhelm (1986): Nostalgiczne powroty – dokąd i po co? W: Trybuna Robotnicza nr 296: 5.
Szyrocki Marian (1963a): Historia literatury niemieckiej. Zarys. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szyrocki Marian (1963b): Literatura Niemiec Zachodnich. Kierunki i problemy. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
Szyrocki Marian (1963c): Wilhelm Szewczyk: Literatura niemiecka w XX wieku. Katowice 1962, Wydawnictwo „Śląsk”. W: Zaranie Śląskie z. 4: 694–696.
Szyrocki Marian (1971): Historia literatury niemieckiej. Zarys. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szyrocki Marian (1972): Dzieje literatury niemieckiej. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szyrocki Marian (1975): Antologia opowiadań RFN. W: Nowe Książki nr 4: 11–12.
Szyrocki Marian/Honsza Norbert (1978): Szkice z literatury niemieckiej XX wieku. Wrocław: Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego.
Śmieja Florian (1967): Heinz Piontek. W: Oficyna Poetów nr 2: 32.
Śmieja Florian (2012): Zapiski o świcie. Oprac. Jolanta Pasterska. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Ubysz Andrzej (1978): Szkice z literatury. W: Poglądy nr 8: 12.
Uniwersytety. Studia magisterskie (jednolite). Plany studiów i programy nauczania przedmiotów kierunkowych. Kierunek studiów: filologia germańska. Warszawa: Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki 1974.
Wilczek Stanisław (1978): Vier Generationen deutscher Schriftsteller aus Polen. W: Begegnung mit Polen nr 3: 17–23.
WISZ [= Szewczyk Wilhelm] (1960a): Literackie fetysze odwetowców [z cyklu „Co robią Niemcy”]. W: Życie Literackie nr 46: 2.
WISZ (1960b): Nowy laureat odwetowców [z cyklu „Notatki i utarczki”]. W: Trybuna Robotnicza nr 259: 3.
WISZ (1961): Trzej tłumacze [z cyklu „Co robią Niemcy”]. W: Życie Literackie nr 33: 3.
WISZ (1962a): Bobrowski urodził się w Sarmacji [z cyklu „Co robią Niemcy”]. W: Życie Literackie nr 39: 3.
WISZ (1962b): Dlaczego literatura w NRD jest taka, jaka jest [z cyklu „Co robią Niemcy”]. W: Życie Literackie nr 40: 3.
WISZ (1962c): Poeta doctus [z cyklu „Co robią Niemcy”]. W: Życie Literackie nr 22: 3.
WISZ (1962d): W deszczu nagród [z cyklu „Co robią Niemcy”]. W: Życie Literackie nr 33: 3.
WISZ (1964): Pogranicze [z cyklu Co robią Niemcy]. W: Życie Literackie nr 28: 2.
WISZ (1965): Gdy wygnanie staje się idyllą [z cyklu Co robią Niemcy]. W: Życie Literackie nr 35: 2.
WISZ (1967): Poetycki Drang nach Westen [z cyklu Co robią Niemcy]. W: Życie Literackie nr 23: 2.
Wokół antologii. Z dyskusji odbytej w dniu 21 III 1975 r. w redakcji „Literatury na Świecie” na temat antologii opowiadań pisarzy NRD, RFN i Austrii. W: Literatura na Świecie 1975 nr 8.
Zybura Marek (1996): Piontek Heinz. W: Zybura Marek (red.): Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN: 250.
Żabicki Zbigniew (1967): Sztuka tylko dla bohaterów? W: Nowe Książki nr 1: 36–37.
Źródła archiwalne
Biblioteka Instytutu Filologii Germańskiej UWr, Spuścizna M. Szyrockiego: list Mariana Szyrockiego do redakcji Państwowego Instytutu Wydawniczego z 25 IV 1966 r., sygn. M 212.