Prawo a prawda, czyli o fikcjach prawnych uwagi historyka prawa
Abstrakt
Fikcja prawna jest to „kłamstwo prawa”, które polega na uznaniu sprzeczności z rzeczywistością w celu wywołania pożądanego skutku prawa. W artykule przedstawiono rolę fikcji prawnych w kilku porządkach prawnych takich, jak prawo rzymskie (fictio legis Corneliae, fictio postliminii), prawo kanoniczne (m.in. zastępstwo prawne, osoba prawna, głosowanie większością), średniowieczne prawo polskie. Przypomniano także postulowane przez średniowieczną naukę prawa wymagania ważności fikcji prawnych, jak to, że mogą pochodzić wyłącznie od ustawodawcy i tylko ze względów słuszności i dobra wspólnego.
Słowa kluczowe
fikcja prawna – fictio iuris – prawo rzymskie - prawo kanoniczne
Bibliografia
Alberici de Rosate Bergomensis iuris consulti celeberrimi Dictionarium iuris tam civi- lis quam canonici..., Venetiis Apud Guerros fratres et socios 1573.
Amielańczyk K.: „Fictio legis Corneliae”. Kilka uwag na temat powstania i treści rzymskiej fikcji prawnej. W: „Consul est iuris et patriae defensor”. Księga pamiąt- kowa dedykowana doktorowi Andrzejowi Kremerowi. Red. F. Longchamps de Bérier, R. Sarkowicz, M. Szpunar. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Biuro Archiwum i Zarządzania Informacją, Warszawa, 2012.
AZO: Brocarda. Naples 1568.
Biquet-Mathieu Ch.: Les fictions en droit. „Revue de la Faculté de Droit de l’Uni- versité de Liège” 2013 no 1, http://hdl.handle.net/2268/153818 [dostęp: 4.01.2020 r.]. Burczak K., Dębiński A., Jońca M.: Łacińskie sentencje i powiedzenia prawnicze. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa, 2007.
„Consul est iuris et patriae Defensor”. Księga pamiątkowa dedykowana doktoro- wi Andrzejowi Kremerowi. Red. F. Longchamps de Bérier, R. Sarkowicz, M. Szpunar. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Biuro Archiwum i Zarządzania Informacją, Warszawa, 2012.
Corpus Iuris Canonici. Editio Lipsiensis secunda post Aemilii Ludouici Richteri curas ad librorum manu scriptorium et editionis romanae fidem recognouit et adnotatione critica instruxit Aemilius Friedberg, Pars secunda Decretalium Collectiones. Aka- demische Druck — U. Verlagsanstalt, Graz, 1959.
Corpus Iuris Civilis. Editio stereotypa volumen prius. Institutiones recognovit Paulus Krueger. Digesta recognovit Theodorus Mommsen. Berolini, Apud Weidmannos, 1872.
Corpus Iuris Civilis. Editio stereotypa volumen secundum. Codex Iustinianus recogno- vit Paulus Krueger. Berolini, Apud Weidmannos, 1892.
Dadino Alteserra A.: De fictionibus iuris tractatus quinque. Parisiis Apud Petrum Lamy 1659.
De aequitate tractatus novus usque receptissimus. Liber secundus... auctore Iulio Caesare Calvino... Ex typographica Francisci Vigoni, Mediolani, 1676.
Delnoy P.: Eléments de méthodologie juridique. 3ème éd. Larcier, Bruxelles, 2008. Dounot C.: L’oeuvre canonique d’Antoine Dadine d’Auteserre (1602—1682). L’érudi- tion au service de la juridictione cclésiastique. Presses de l’Université Toulouse 1 Capitole, Collection des thèses de l’IFR, Toulouse, 2013.
Kolańczyk K.: Prawo rzymskie. Wyd. 3. PWN, Warszawa, 1978.
Kuryłowicz M., Wiliński A.: Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu. Wyd. 5. Lex as Wolters Kluwer, Warszawa, 2013.
Leveleux-Texeira C.: Droit et vérité. Le point de vue de la doctrine médiévale (XIIe—XVe siècles) ou la vérité entre opinion et fiction. „Bien dire et bien aprandre” 2005, no 23 („Le Vrai et le Faux au Moyen Age”), s. 333—349.
Lexicon iuridicum iuris Caesarei simul et canonici, feudalis item, civilis, crimina- lis, theoretici, ac practici, et in schola, et in foro usitarum, ac tum ex ipso iuris utriusque corpore, tum ex doctoribus et glossis, tam veteribus, quam recentioribus collectarum... Studio et opera Johannis Calvini, alias Kahl Wetterani, Iu- ris Doctoris, et in Academia Heidelbergensis Professoris..., Genevae Sumptibus Samuelis Chouët 1665.
Linde S.B.: Słownik języka polskiego. T. 2, cz. 2. Warszawa 1811.
Michalska-Warias A.: Domniemania i fikcje prawne w ogólnym postępowaniu administracyjnym. Wybrane zagadnienia. „Studia Iuridica Lublinensia” 2019, vol. 28, nr 4, s. 125—136.
Na szlakach Niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918—1939. Red. M. Marszał, M. Sadowski. Wrocław 2009.
Polskie statuty ziemskie w redakcji najstarszych druków (Syntagmata). Opr. L. Łysiak, S. Roman. W: „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki”. Ser. 2: „Pomniki Prawa Polskiego”. Red. A. Vetulani. Ossolineum, Wrocław—Kraków, 1958.
„Semper Fidelis”. Prace dedykowane pamięci Profesora Janusza Sondla. Red. D. Ma- lec, Ł. Marzec, T. Palmirski. Wyd. 1. Wydawnictwo: Poligrafia Salezjańska, Kraków, 2017.
Sondel J.: ‘Ius postliminii’ jako podstawa uznania ciągłości I i II oraz II i III Rzeczy- pospolitej. W: Na szlakach Niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918—1939. Red. M. Marszał, M. Sadowski. Wrocław 2009.
Thomas Y.: Les artifices de la verité en droit commun medieval. „L’Homme. Revue française d’antropologie” juillet—septembre 2005, 175—176, s. 1—15.
Uruszczak W.: Kościelne źródła instytucji pełnomocnictwa. Liber Sextus. 5, 12, Re- gulae iuris 68 et 72. W: „Semper Fidelis”. Prace dedykowane pamięci Profesora Janusza Sondla. Red. D. Malec, Ł. Marzec, T. Palmirski. Wyd. 1. Wydawnic- two: Poligrafia Salezjańska, Kraków, 2017, s. 429—442.
Vocabulaire juridique. Réd. G. Cornu. 6ème éd. Quadrige, Presses Universitaires de France, Paris, 2004.
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-3937-1672
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
