Zasada alteri stipulari nemo potest w prawie rzymskim
Abstrakt
W pracy tej podjęty został problem zastosowania rzymskiej zasady alteri stipulari nemo potest wyrażającej zakaz zawierania umów na rzecz osoby trzeciej i zastępstwa bezpośredniego. Ukazane zostało rozumienie tej zasady i jej uzasadnienie w odniesieniu do wymogów kontraktu stypulacji oraz zasad rządzących rzymskim procesem formułkowym. Zarysowane zostały także wyjątki od tej zasady umożliwiające zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej w przypadku istnienia zaskarżalnego interesu strony umowy i zastrzeżenia kary umownej. Szerzej podjęto kwestię zawierania umów przez osoby podległe (niewolników, dzieci podlegające władzy ojcowskiej) ze skutkiem dla ich zwierzchnika oraz odpowiedzialności zwierzchnika.
Słowa kluczowe
umowa na rzecz osoby trzeciej, zastępstwo bezpośrednie, alteri stipulari nemo potest, actiones adiecticiae qualitatis
Bibliografia
Ankum H.: Une nouvelle hypothèse sur l’origine de la règle alteri dari stipulari nemo potest. In: Études offertes à Jean Macqueron. Ed. P. AndrieuGuitrancourt. Aix-en-Provence 1970.
Aubert J.J.: Business Managers in Ancient Rome. A Social and Economic Study of Institores, 200 B.C. — A.D. 250. Leiden—New York—Köln 1994.
Benke N.: Zu Papinians actio ad exemplum institoriae. „Zeitschrift der Savigny- Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistiche Abteilung“ 1988, Nr. 105.
Bojarski W., Dajczak W., Sokala A.: Verba iuris. Reguły i kazusy prawa rzymskie- go. Toruń 2007.
Buckland W.W.: The Roman Law of Slavery. The Condition of the Slave in the Private Law from Augustus to Justinian. Cambridge 1908.
Cassarino A.: El papel de la actio tributoria en el sistema de los procedimientos con- cursales romanos. „Rivista de Derecho — Universidad Católica der Norte” 2016, T. 23.
Chiusi T.: Die actio de in rem verso im römischen Recht. München 2001.
Chiusi T.: Landwirtschafliche Tätigkeit und actio institoria. „Zeitschrift der Savigny- Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistiche Abteilung“ 1991, Nr. 108.
Contract For a Third-Party Beneficiary: A Historical and Comparative Account. Eds. J. Hallebeek, H. Dondorp. Leiden—Boston 2008.
Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Bérier F.: Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego. Warszawa 2009.
Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie. Tekst i przekład. T. VII.1. Księgi 45—47. Red. T. Palmirski. Kraków 2017.
Digesta Iustiniani, Digesta Justyniańskie. Tekst i przekład. T. VII.2. Księgi 48—50. Red. T. Palmirski. Kraków 2017.
Dondorp H., Hallebeek J.: Grotius’ Doctrine on “adquisitio obligationis per alterum” and its Roots in the Legal Past of Europe. In: Panta rei. Studi dedicati a Manlio Bellomo. Ed. O. Condorelli. Roma 2004.
Ejankowska E.: Zastosowanie actio de peculio z powodu filiae familias w okresie pryncypatu. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego”, Seria Prawnicza 2016, z. 94.
Gai Institutiones. Instytucje Gaiusa. Z języka łacińskiego przełożył, wstępem i uwagami opatrzył W. Rozwadowski. Poznań 2003.
Hallebeek J.: Contract for a third party beneficiary: a brief sketch from the corpus iuris to present-day civil law. „Fundamina” 2007, z. 13/2.
Hallebeek J.: Roman law. In: Contract For a Third-Party Beneficiary: A Historical and Comparative Account. Eds. J. Hallebeek, H. Dondorp. Leiden—Boston 2008.
Harke J.D.: Römisches Recht. München 2008.
Jurewicz A.R.: Pater familias dominusve iussit. Umowy na podstawie polecenia zwierzchnika. Olsztyn 2015.
Kodeks cywilny. Komentarz. Red. E. Gniewek. Warszawa 2018.
Kodeks cywilny. Komentarz. Red. K. Osajda. Warszawa 2018.
Koing H.: Europäisches Privatrecht. Bd. 1: Älteres Gemeines Recht (1500—1800). München 1985.
Kolańczyk K.: Prawo rzymskie. Warszawa 1997.
Koschaker P.: Europa und das römische Recht. München—Berlin 1953.
Kötz H., Flessner A.: European Contract Law. Vol. 1: Formation, Validity, and Content of Contracts, Contract and Third Parties. Oxford 1997.
Krzynówek J.: Granice praepositio przy actio exercitoria. „Prawo Kanoniczne” 1994, nr 37.
Krzynówek J.: Odpowiedzialność przedsiębiorcy (exercitor) w prawie rzymskim. Warszawa 2000.
Kupiszewski H.: Prawo rzymskie i współczesność. Warszawa 1988.
Kuryłowicz M.: Prawo rzymskie. Historia — tradycja — współczesność. Lublin 2003.
Kuryłowicz M.: Słownik terminów, zwrotów i sentencji prawniczych łacińskich oraz pochodzenia łacińskiego. Kraków 2002.
Leksykon tradycji prawa prywatnego. Pojęcia podstawowe. Red. A. D ę b i ń s k i, M. Jońca. Warszawa 2016.
Litewski W.: Rzymskie prawo prywatne. Warszawa 1994.
Micelli M.: Studi sulla „rappresentanza” nel diritto romano. Milano 2008.
Micelli M.: Studi sulla struttura formulare delle actiones adiecticiae qualitatis. Torino 2001.
Miskić M.: Actiones adiecticiae qualitatis: Master’s liability based on praepositio and iussum. „Ius Romanum” 2017, nr 2.
Pilloni S.: La posizione del terzo nel diritto delle obbligazioni, 2014, https://iris.unipa. it/retrieve/handle/10447/109068/153805/La posizione del terzo nel diritto delle obbligazioni. Tesi di Dottorato Dott.ssa Sara Pilloni.pdf [dostęp: 1.03.2019].
Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny. Red. W. Wołodkiewicz. Warszawa 1986.
Savigny F.K.: Das Recht des Besitzes. Eine civilistische Abhandlung. Giessen 1837.
Simshäuser W.: Papinians Beitrag einer Rechtsscheinhaftung im klassischen römischen Recht. In: Iuris vincula. Studi in onore di Mario Talamanca. Vol. 7. Napoli 2001.
Schlösser B.: Die Bedeutung der praepositio für den Handelsverkehr im antiken Rom. Berlin 2008.
Sobczyk M.: Condictio causa data causa non secuta and development of the contractual system. „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2018, T. 11, z. 2. Van der Bergh R.: He’s One Who Minds the Boss’s Business. „Fundamina” 2015, z. 21/2.
Vandolini M.: Actiones adiecticiae qualitatis: categoria dogmatica o nomen iuris Macerata 2008.
Wacke A.: Von der Reeder- und der Betriebsklage zur direkten Stellvetretung. „Zeitschrift der SavignyStiftung für Rechtsgeschichte, Romanistiche Abteilung“ 1994, Nr. 111.
Wang Y.: Actiones adiecticiae qualitatis. Responsabilità del pater familias per l’attività dei servi o fili o sottoposti. Roma 2009.
Wesenberg G.: Verträge zugunsten Dritten. Rechtsgeschichtliches und Rechtsvergleichendes. Weimar 1949.
Wielka encyklopedia prawa. T. 1: Prawa świata antycznego. Red. B. Sitek, W. Wołodkiewicz. Warszawa 2014.
Zimmermann R.: The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition. Cape Town—Wetton—Johannesburg 1990.
Żeber I.: Jeszcze o institorze i o actio institoria. „Acta Universitatis Wratislaviensis”. Prawo CCCX 2009.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
http://orcid.org/0000-0002-1828-7914
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
