Wolna elekcja króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Abstrakt
Prawa wyborcze mają charakter czynny albo bierny; oznaczają prawo wybierania i bycia wybranym. W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów jedną z podstawowych zasad ustrojowych było prawo „wolnej elekcji” króla. Rozumiano je jako prawo do elekcji viritim czyli oddania głosu przez każdego szlachcica. To uważano za największy sukces narodu szlacheckiego w Rzeczypospolitej. Prawo wyborcze w aspekcie biernym nie było przedmiotem szerszych rozważań w ówczesnej publicystyce i życiu publicznym. To zagadnienie wymaga badań naukowych z uwzględnieniem przepisów Artykułów henrykowskich oraz paktów konwentów.
Słowa kluczowe
Rzeczpospolita Obojga Narodów, Artykuły henrykowskie, pakta konwenta, wolna elekcja, bierne prawo wyborcze
Bibliografia
Źródła
Akta grodzkie i ziemskie. T. 24: Lauda sejmikowe halickie 1575—1695. Wyd. A. Pro- chaska. Lwów 1931.
Dyariusz Sejmu Walnego Electionis pod Interregnum de Anno MDCCXXXIII d. 25 Aug., http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=82&from=publication [dostęp: 23.03.2019].
Dyjaryjusze sejmowe 1587. Sejmy konwokacyjny i elekcyjny. Wyd. A. Sokołowski. Kraków 1887, Scriptores Rerum Polonicarum, T. 21.
Otwinowski E.: Pamiętniki. Biblioteka Kórnicka PAN 549.
Senator Anonim: Traktat de interregno z r. 1587. W: Sześć broszur politycznych z XVI
i początku XVII stulecia. Wyd. B. Ulanowski. Kraków 1921, https://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/39297/edition/40476/content [dostęp: 14.02.2019].
Volumina Constitutionum. T. 1: 1493—1549, Vol. 2: 1527—1549. Do druku przygotowali
W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka. Warszawa 2000.
Volumina Constitutionum. T. 2: 1550—1609, Vol. 1: 1550—1585. Do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak. Warszawa 2005.
Volumina Constitutionum. T. 2: 1550—1609, Vol. 2: 1587—1609. Do druku przygotował S. Grodziski, przedmowa W. Uruszczak. Warszawa 2008.
Volumina Constitutionum. T. 4: 1641—1668, Vol. 1: 1641—1658. Do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, przedmowa W. Uruszczak. Warszawa
Volumina Legum. T. 3. Wyd. J. Ohryzko. Petersburg 1859.
Volumina Legum. T. 5. Wyd. J. Ohryzko. Petersburg 1860.
Volumina Legum. T. 6. Wyd. J. Ohryzko. Petersburg 1860.
Volumina Legum. T. 9. Kraków 1889.
Zbiór pamiętników do dziejów polskich. T. 3. Wyd. W.S. de Plater-Broel. Warszawa 1858.
Opracowania
Cieślak E.: Z dziejów drugiej elekcji Stanisława Leszczyńskiego. Tajna przesyłka broni francuskiej do Gdańska w końcu 1733 r. „Śląski Kwartalnik »Sobótka«” 1982, nr 3—4.
Dzięgielewski J.: Sejmy elekcyjne, elektorzy, elekcje 1573—1674. Pułtusk 2003. Frydrych-Depka A.: „Prawnoczłowiecze” spojrzenie na czynne prawo wyborcze.
„Studia Wyborczeˮ 2016, T. 21.
Gąsior E.: Sejm konwokacyjny po śmierci Jana III Sobieskiego. Warszawa 2017. Glabisz G.: Sejmik województwa poznańskiego i kaliskiego wobec podwójnych elekcji
lat 1697 i 1733. W: Wolna elekcja w dawnej Rzeczypospolitej. Procedura — przebieg — publicystyka. Red. A. Ziober. Wrocław 2014.
Jarochowski K.: Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską. Poznań 1856.
Lewandowska-Malec I.: Prawo do elekcji króla Rzeczypospolitej w latach 1587—1648. W: Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustatis: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu. Red. E. Kozerska, M. Maciejewski, P. Stec. Opole 2015.
Makiłła D.: Artykuły henrykowskie (1573—1576). Geneza — obowiązywanie — stoso- wanie. Studium historyczno-prawne. Warszawa 2012.
Piechowiak M.: Prawo a wolność. W: Prawa człowieka — prawa rodziny. 30 lat Poznańskiego Zakładu Instytutu Nauk Prawnych PAN. Red. R. Hliwa, A.N. Schulz. Poznań 2003.
Staszewski J.: August III Sas. Wrocław 2010.
Statkiewicz D.: Franciszek Ludwik książę Conti — kandydat „na siłę”, czyli książę, który nie pragnął korony. W: Wolna elekcja w dawnej Rzeczpospolitej. Procedura
— przebieg — publicystyka. Red. A. Ziober. Wrocaw 2014.
Szabelski A.: Projekty elekcji vivente rege w Rzeczypospolitej, a węgierskie doświadczenia z elekcją vivente rege. W: Wolna elekcja w dawnej Rzeczypospolitej. Procedura — przebieg — publicystyka. Red. A. Ziober. Wrocław 2014.
Śmigiel K.: Prymasi interreksi. „Studia Gnesnensia” 2011, T. 25.
Ujma M.: Sejmik lubelski 1572—1696. Warszawa 2003.
Uruszczak W.: Historia państwa i prawa polskiego. T. 1: (966—1795). Warszawa 2013.
Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI—XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru — między prawami a obowiązkami. Red. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański. Katowice 2016.
Woliński J.: Epilog elekcji 1674 r. Kraków 1952.
Wyszomirska M.: Z prosaskiej i antystanisławowskiej publicystyki politycznej lat 1734—1736. (Wokół nieznanej twórczości Antoniego S. Dembowskiego). „Kwartalnik Historyczny” 2011.
Źródła internetowe
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wolna_elekcja
http://www.tomaszewska.com.pl/elekcja.pdf
http://www.wilanow-palac.pl/elekcja_michala_korybuta_wisniowieckiego.html
http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=82&from=publication
Uniwersytet Jagielloński Polska
http://orcid.org/0000-0003-1410-0718
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
