18 brumaire’a Republiki Weimarskiej
Abstrakt
Kryzys demokracji parlamentarnej w Republice Weimarskiej swój szczyt osiągnął w roku 1932. Kolejne rządy, w szczególności Brüninga i von Papena podejmowały działania zmierzające ku uniezależnieniu się egzekutywy od władzy parlamentu. Ich aktywność była wspierana polityką prezydenta Rzeszy Hindenburga. Ten sojusz miał teoretycznie zapewnić silne rządy egzekutywy oraz utrwalić polityczną przewagę sił konserwatywnych. Instrumentem tych działań był art. 48 konstytucji na podstawie którego Hindenburg mógł wydawać nadzwyczajne rozporządzenia pomijając parlament. Konserwatystów wspierali również przedstawiciele nauki prawa, którzy w art. 48 dostrzegali skuteczny instrument rządów dyktatury.
Opozycja była stosunkowo słaba, co więcej we wspieraniu rządów konserwatywnych dostrzegała polityczny interes. O władzę walczyli konserwatyści z nazistami zjednoczeni doraźnie przeciwko lewicy.
Konflikt Rzeszy z Prusami zakończony wyrokiem z 25 października 1932 był kwintesencją tego procesu. Zmierzał ku podporządkowaniu Prus Rzeszy i polegał na polityce stosowania faktów dokonanych uzasadnianej aktami normatywnymi sprzecznymi z konstytucją. Postępowanie przed sądem najwyższym ujawniło jednocześnie postawy polityczne przedstawicieli nauki prawa. Grupa konserwatywnych profesorów bez oporów legitymizowała bezprawny porządek zaprowadzony w Prusach.
Złamanie demokracji w Prusach otworzyło drogę ku dyktaturze Adolfa Hitlera. W większości przypadków przedstawiciele nauki prawa przystąpili do legitymizowania nowego porządku wbrew tradycji i wartościom państwa prawnego.
Słowa kluczowe
Prawo konstytucyjne, Republika Weimarska, Preussenschlag, Prusy.
Bibliografia
Büttner U.: Weimar. Die überforderte Republik 1918—1933. Stuttgart 2008.
Bracher K.D.: Die Auflösung der Weimarer Republik. Eine Studie zum Problem des Machtverfalls in der Demokratie. Villingen 1955.
Eyck E.: Geschichte der Weimarer Republik. Bd. 2. Erlenbach—Zürich—Stuttgart 1956.
Friedrich M.: Der Methoden- und Richtungsstreit. Zur Grundlagendiskussion der
Weimarer Staatsrechtslehre. „Archiv des öffentlichen Rechts” 1977, Bd. 102.
Gruchmann L.: Justitz im Dritten Reich 1933—1940. Anpassung und Unterwerfung
in der Ära Gürtner. München 1990.
Grzybowski K.: Dyktatura prezydenta Rzeszy. Studjum nad art. 48 ust. II Konstytucji Weimarskiej i rozwojem państwa autorytatywnego w Niemczech. Kraków 1934.
Hattenhauer H.: Die geistesgeschichtlichen Grundlagen des deutschen Rechts. Heidelberg 1996.
Huber E.R.: Deutsche Verfassungsgeschichte seit 1789. Bd. 7: Ausbau, Schutz und Untergang der Weimarer Republik. Stuttgart 1984.
Jäckel E.: Panowanie Hitlera. Spełnienie światopoglądu. Tłum. A. Karszniewicz-Mazur. Wrocław 1989.
Kotowski K.: Preußen und die Weimarer Republik. In: Preußen. Epochen und Probleme seiner Geschichte. Hrsg. R. Dietrich. Berlin 1964.
Mann G.: The history of Germany since 1789. London 1974.
Olszewski H.: Zwischen Begeisterung und Widerstand. Deutsche Hochschullehrer und der Nationalsozialismus. Poznań 1989.
Peters H.: Geschichtliche Entwicklung und Grundfragen der Verfassung. Bearbeitet von J. Salzwedel, G. Erbel. Berlin 1969.
Schmitt C.: Die Diktatur. Von den Anfangen des modernen Souveränitätsgedanken bis zum proletarischen Klassenkampf. Berlin 1978.
Smend R.: Die Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer und der Richtungsstreit.
In: Festschrift für Urlich Scheuner. Hrsg. H. Ehmke, J.H. Kaiser, W.A. Kawenig, K.M. Meesen, W. Rufner. Berlin 1973. StolbergWernigerode O.: Neue deutsche Biographie. Bd. 3. Berlin 1957.
Źródła
Gesetz über den Stattsgerichtshof vom 9. Juli 1921. RGBl nr 74.
Notverordnung zur Sicherung der Staatsautorität, 13.04.1932. RGBl I
Verordnung des Reichspräsidenten gegen politische Ausschreitungen vom 14.06.1932.
RGBl I.
Verordnung des Reichspräsidenten betreffend die Wiederherstellung der öffentlichen
Sicherheit und Ordnung im Gebiet des Landes Preußen vom 20.07.1932. RGBl I.
Źródła internetowe
Verfassung des Freistaats Preußen (30.11.1920), in: documentArchiv.de [Hrsg.], http:// www.documentArchiv.de/wr/1920/verfassungpreussen.html.
Das Kabinett von Papen, Bd. I, Dok. Nr. 24 Ministerbesprechung vom 13.06.1932, http://www.bundesarchiv.de/aktenreichskanzlei/19191933.
Das Kabinett von Papen, Bd. I, Dok. Nr. 85 Ministerbesprechung vom 25.07.1932, http://www.bundesarchiv.de/aktenreichskanzlei/1919—1933.
Das Kabinett von Papen, Bd. I, Dok. Nr. 69b Aufzeichnungen der preußischen Staatsminister Hirtsiefer und Severing über eine Besprechung in der Reichskanzlei am 20. Juli 1932, 10 Uhr. http://www.bundesarchiv.de/aktenreichskanzlei/1919—1933.
Das Kabinett von Papen, Bd. I, Dok. Nr. 81 Der amtsenthobene Preußische Minister- präsident Braun an den Reichskanzler. 22. Juli 1932, http://www.bundesarchiv.de/ aktenreichskanzlei/1919—1933.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Polska
http://orcid.org/0000-0001-7991-7775
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
