Partia komunistyczna w konstytucji ZSRS z dnia 5 grudnia 1936 r.
Abstrakt
Dwie pierwsze konstytucje sowieckie (RSFRR z 1918 r. i ZSRS z 1924 r.) milczały w sprawie ustrojowopolitycznej roli partii komunistycznej, chociaż regulowały ideologiczne cele ustroju. Po uchwaleniu pierwszego aktu konstytucyjnego rozpoczęła się dyskusja na temat sposobu prawnej regulacji roli partii. Jej rezultaty tylko w niewielkim stopniu zostały wykorzystane w praktyce, i to dopiero w pracach nad trzecią z rzędu sowiecką ustawą zasadniczą.
Konstytucja z 1936 r. zakotwiczyła prawnie partię komunistyczną. Nie doszło do uznania jej zjazdów za obrady ciała ustawodawczego, ale lud pracujący miast i wsi - jako suweren konstytucyjny - uległ instytucjonalizacji poprzez działania organów partii. Dodatkowo WKP (b) uzyskała jeszcze istotny wpływ na przebieg wyborów, potwierdzając w sensie prawnym zamienienie ich w system powszechnego głosowania.
Jeśli chodzi o status WKP (b), to konstytucja z 1936 r. stanowi o przejściu do traktowania partii jako specyficznego organu państwa, elementu suwerena konstytucyjnego, a nie jedynie osi systemu władzy; poprzednio zakres jej władzy był niczym nieograniczony, czy obecnie było tak samo? Fakt konstytucjonalizacji ustrojowej pozycji partii komunistycznej sprawił, że prawo zaczęło regulować jej sytuację prawną, co w dłuższej perspektywie powinno się nasilić. Trzeba stwierdzić, że jedynie w niewielkim stopniu tak się rzeczywiście stało.
Słowa kluczowe
partia komunistyczna, WKP (b), konstytucja ZSRS z 5 grudnia 1936 r., Józef Stalin, autorytaryzm, totalitaryzm
Bibliografia
Akty normatywne
Konstytucja RFSRR z dnia 10.07.1918 r.
Konstytucja ZSRR z dnia 30.12.1922 r.
Konstytucja ZSRR z dnia 5.12.1936 r.
Literatura
Ancewicz F.: Stalinowska koncepcja państwa na tle ewolucji ustrojowej Związku So- cjalistycznych Republik Sowieckich. Lublin 2001.
Bosiacki A.: Utopia, władza, państwo. Doktryna i koncepcje prawne „bolszewickiej” Rosji 1917—1921. Warszawa 1999.
Buchheim H.: Totalitarian Rule. Middletown, Connectitut 1968.
Burdeau G., Hamon F., Troper M.: Droi constitutionnel. Paris 1999.
Granat M.: Likwidacja monopolistycznej pozycji partii komunistycznej. Lublin 1992. Grzybowski K.: Ustrój Związku Radzieckiego. Kraków 1947.
Hayek F.A.: Konstytucja wolności. Wrocław 1987.
Kołakowski L.: Główne nurty marksizmu. Powstanie — rozwój — rozkład. T. 2—3. Paryż 1976.
Komarnicki W.: Nowy ustrój państwowy Związku Sowietów. Wilno 1938. Konstytucja ZSRR. Warszawa 1977.
Kozyr-Kowalski S.: Max Weber a Karol Marks. Warszawa 1967.
Lesage M.: Les regimes politiques de l’URSS et de l’Europe l’Est. Paris 1971. Lityński A.: Prawo Rosji i ZSRR 1917—1990, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików) — krótki kurs. Warszawa 2010. Loewenstein K.: Political Power and the Governmental Process. Chicago 1957.
Łopatka A.: Kierownicza rola partii komunistycznej wobec państwa socjalistycznego. Poznań 1963.
Malia M.: Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego 1917—1991. Warszawa 1998.
Mażewski L.: Długa dekada lat siedemdziesiątych (1968—1981). Rola nowelizacji z 10 lutego 1976 r. Konstytucji PRL z 22 lipca 1955 r. w ewolucji ustroju PRL na tle konstytucji europejskich państw socjalistycznych. Toruń 2011.
Nowe konstytucje. Red. J. Makowski. Warszawa 1925.
Pipes R.: Rewolucja rosyjska. Warszawa 1994.
Reisner M.A.: Osnowy sowietskoj konstitucii. Moskwa 1920. Stalin J.: Dzieła. T. 5. Warszawa 1949.
Stalin J.: Dzieła. T. 6. Warszawa 1951.
Stalin J.: Dzieła. T. 8. Warszawa 1950.
Stalin J.: O projekcie Konstytucji Związku SRR. Warszawa 1951.
Staniszkis J.: Postkomunizm. Próba opisu. Gdańsk 2005.
Starzyński S.: Powojenny ustrój państw europejskich. Kraków 1926.
Timasheff N.S.: The Great Retreat. The Growth and Decline of Communism in Russia. New York 1946.
Trocki L.: Zdradzona rewolucja: czym jest ZSRR i dokąd zmierza? Pruszków 1991. Walicki A.: Filozofia prawa rosyjskiego liberalizmu. Warszawa 1995.
Walicki A.: Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje utopii komunistycznej. Warszawa 1996.
Wittfogel K.: Oriental Despotism. A Comparative Study of Total Power. New Haven 1957.
Wyszyński A.J.: Zagadnienia teorii państwa i prawa. Warszawa 1952.
Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. E. Kwiatkowskiego w Gdyni Polska
http://orcid.org/0000-0002-0662-2260
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
