Jewgienij Bronisławowicz Paszukanis i jego marksistowska teoria prawa — kilka refleksji krytycznych
Abstrakt
Jewgienij Bronisławowicz Paszukanis (1891-1937) jest wymieniany jako najbardziej wpływowy teoretyk prawa w Rosji Sowieckiej. W książce „Ogólna teoria prawa a marksizm”, wydanej w 1924, 1925 i 1927, definiuje on prawo jako formę, wyrażającą realny stosunek między ludźmi w procesie produkcji i wymiany towarów; formę, której najwyższym wyrazem jest państwo prawne, kiedy to staje się ona mistyfikacją, skrywającą rzeczywisty i głęboki konflikt interesów. Paszukanis był głęboko przekonany, że w komunizmie zaniknie jakakolwiek forma prawa, ponieważ zaniknie klasowy konflikt interesów. Powtarzał także proroctwo Marksa, że kapitalizm zniknie, zawarte w „Manifeście komunistycznym”. To, że proroctwo jest fałszywe a historia nie jest nauką taką jak fizyka, wykazał i skrytykował Karl Raimund Popper. Zaś zredukowanie prawa do wyrazu wyłącznie interesu klasowego też jest fałszem, ponieważ wiele regulacji prawnych nie ma związku z interesem ekonomicznym. Teza, że prawo występuje jedynie w społeczeństwie burżuazyjnym, z pewnością prowadziła rządzących w Rosji Sowieckiej do pogardy wobec prawa, biorąc pod uwagę, że jego książka była znana i używana w edukacji. Ciekawostką jest fakt, że w PRL wydano książkę po polsku w 1985 roku, z komentarzem, że przedstawia ważną i pouczającą teorię prawa.
Słowa kluczowe
Niechronność upadku kapitalizmu, proroctwo historyczne, prawo jako forma regulacji konfliktu interesów w procesie produkcji i wymiany. państwo prawne (Rechtsstaat) jako najwyższa mistyfikacja realnych stosunków społecznych, lekceważenie idei politycznych i prawnych
Bibliografia
Bernacki W., Chojnicka K., Jaskólski M., Szlachta B.: Historia doktryn poli- tycznych i prawnych. Wybór źródeł.
Bosiacki A.: Utopia, władza, prawo. Doktryna i koncepcje prawne bolszewickiej Rosji 1917—1921. Wyd. 2. Warszawa 2012.
Kołakowski L.: Główne nurty marksizmu. Powstanie — rozwój — rozkład. T. 3. I wydanie krajowe 1981.
Kowalski J.: Słowo wstępne. W: J.B. Paszukanis: Ogólna teoria prawa a marksizm. Warszawa 1985.
Lityński A.: Prawo Rosji i ZSRR 1917—1991, czyli historia wszechzwiązkowego ko- munistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs. Warszawa 2010.
Marks K., Engels F.: Manifest Partii Komunistycznej. Zasady komunizmu. Warszawa 1979.
Mason T.: Der Primat der Politik — Politik und Wirtschaft im Nationalsozialismus. „Das Argument” 1966, 8. Jg., H. 6.
Paszukanis J.B.: Ogólna teoria prawa a marksizm. Tłum. L. Lisiakiewicz. War- szawa 1985.
Popper K.R.: Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. T. 2: Wysoka fala proroctw: Hegel, Marks i następstwa. Tłum. H. Krahelska, W. Jedlicki. Warszawa 1993.
Weaver R.M.: Idee mają konsekwencje. Tłum. B. Bubula. Kraków 1996. Zmierczak M.: Kształtowanie się koncepcji państwa prawnego (na przykładzie niemieckiej myśli polityczno-prawnej). W: Demokratyczne państwo prawne (aksjologia, struktura, funkcje). Studia i szkice. Red. H. Rota. Wrocław 1992.
Źródła internetowe
https://wikipedia.org./wiki/Jewgienij_Paszukanis [dostęp: 25.02.2019].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Polska
http://orcid.org/0000-0003-1116-3561
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
