O „ludowym” prawie karnym w kontekście przeprowadzenia i zabezpieczenia skutków tak zwanej reformy rolnej z pierwszych lat Polski Ludowej
Abstrakt
Stan dotychczasowych badań w zakresie prawa karnego pierwszej dekady Polski Ludowej bezspornie świadczy o porażającej skali punitywności prawa karnego w latach 1944-1955. Spodziewając się dużego oporu społecznego w trakcie przeprowadzania tak zwanej reformy rolnej, pierwszego i zasadniczego elementu akcji ekspropriacyjnej z pierwszych lat Polski Ludowej, władza ludowa dokonała penalizacji czynów skierowanych przeciwko tej reformie umieszczając je wśród przestępstw przeciwko państwu, czyli „przestępstw kontrrewolucyjnych”. Najbardziej kuriozalnym przepisem ze względu na nieproporcjonalność dobra chronionego do kary był artykuł 7 dekretu z 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa, który przewidywał karę śmierci za udaremnianie lub utrudnianie wprowadzenie w życie przejścia lasów i gruntów leśnych na własność państwa, albo za nawoływanie do czynów skierowanych przeciw temu przejściu lub czynów polegających na publicznym ich pochwalaniu. Współcześnie nie ma już wątpliwości, że charakterystycznym elementem przekształceń własnościowych związanych z tak zwaną reformą rolną było instrumentalne wykorzystywanie prawa włącznie z łamaniem prawa (w tym nowego). Nie ma też wątpliwości, że dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej łamał elementarne zasady prawne i sprawiedliwości przyjęte w europejskim kręgu kultury prawnej
Słowa kluczowe
Polska Ludowa, prawo karne, reforma rolna, Sąd Najwyższy
Bibliografia
A. Ajnenkiel, Konstytucje Polski, Warszawa 2001;
I. Andrejew. L. Lernel, J. Sawicki, Prawo karne Polski Ludowej, Warszawa 1950;
A. Bereza, Sąd Najwyższy w latach 1945-1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012;
P. Fiedorczyk, Wizyta prawników radzieckich w Polsce w 1955 r. Dokument archiwalny o tematach i wynikach prawniczych konsultacji polsko-radzieckich, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, t. XIV, z. 1, s. 123–132;
P. Kładoczny, Prawo jako narzędzie represji w latach 1944-1956, Warszawa 2004;
Z. Kubec, T Majewski, Z. Trybulski, Ochrona mienia społecznego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, [w:] Sesja dwudziestolecia Sądu Najwyższego w Polsce Ludowej w dniach 8–9 grudnia 1966 r. Materiały obrad, Warszawa 1967, s.
E. Leniart, Skazani za antykomunizm. Orzecznictwo Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie (1946-1954/55), Rzeszów 2016.
A. Lityński, Inaczej o pierwszej dekadzie Polski Ludowej. Obraz sądów karnych. W: Z dziejów prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Red. A. Lityński, Katowice 1991, s. 139-163;
A. Lityński, Obraz sądownictwa karnego pierwszej dekady Polski Ludowej. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1991, t. XLIII, z. 1-2, s. 153-170;
A. Lityński, Podstawy prawa terroru. O niektórych zmianach w prawie karnym pierwszej dekady Polski Ludowej. W: Z dziejów sądów i prawa. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Red. A. Lityński, Katowice 1992, s. 108-136;
A. Lityński, Rok 1943 w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR: tworzenie wojskowego prawa sądowego. W: Historia prawa – historia kultury. Liber memorialis Vitoldo Maisel dedicatus. Red. E. Borkowska-Bagieńska i H. Olszewski. Prace Wydziału Prawa i Administracji UAM, t. 1, Poznań 1994, s. 409-419;
A. Lityński, Początki służby sprawiedliwości w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR (1943 r.). W: Dawne prawo i myśl prawnicza. Prace historyczno-prawne poświęcone pamięci Wojciecha Marii Bartla. Red. J. Malec i W. Uruszczak. Wyd. UJ, Kraków 1995, s. 237-243; A. Lityński, Ze studiów nad początkami wojskowego prawa karnego PRL. „Problemy Prawa Karnego” t. 21. Red. K. Marszał, Katowice 1995, s. 9-35;
A. Lityński, Ku likwidacji instytucji sędziego śledczego w Polsce Ludowej. W: Problemy nauk penalnych. Prace ofiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok. Red. L. Tyszkiewicz, Katowice 1996, s. 332-342;
A. Lityński, Początki prawa komunistycznego w Polsce. Prawo karne wojskowe przed wrześniem 1944 r. W: „Pamięć i Sprawiedliwość”. Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej, Warszawa 1996, t. 39, s. 74-90;
A. Lityński, Ustawodawstwo karne w pierwszych latach Polski Ludowej. W: Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944. Materiały sesji zorganizowanej na Zamku Królewskim w Warszawie 6 listopada 1997 roku przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Red. A. Ajnenkiel, Wrocław – Warszawa – Kraków 1998, Wyd. Ossolineum, s. 120-140;
A. Lityński, O prawie i sądach początków Polski Ludowej. Wyd. Temida 2, Białystok 1999, ss. 278;
A. Lityński, U progu Polski Ludowej. O pseudorewolucji i prawie karnym uwag kilka. W: U progu nowych kodyfikacji karnych. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Leonowi Tyszkiewiczowi. Red. O. Górniok, Katowice 1999, s. 76-91;
A. Lityński, Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5, Warszawa 2013;
A. Lityński, Prawo Rosji i ZSRR 1917-1991 czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, wyd. 3, C.H.Beck, Warszawa 2017, s. 169;
A. Machnikowska, Prawo własności w Polsce w latach 1944-1981. Studium historycznoprawne, Gdańsk 2010;
J. Majorowicz, Przebudowa ustroju rolnego Polski Ludowej w orzecznictwie Sądu Najwyższego, [w:] Sesja dwudziestolecia Sądu Najwyższego w Polsce Ludowej w dniach 8–9 grudnia 1966 r. Materiały obrad, Warszawa 1967, s. 155-192;
M. Mazur, Dwudziestolecie Sądu Najwyższego w Polsce Ludowej, [w:] Sesja dwudziestolecia Sądu Najwyższego w Polsce Ludowej w dniach 8–9 grudnia 1966 r. Materiały obrad, Warszawa 1967;
M. Melezini, Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003;
S. Prutis, Reformy agrarne w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, „Studia Iuridica Agraria” 2018, t. XV, s. 201-216;
Reforma rolna PKWN. Materiały i dokumenty, opr. W. Góra, R. Halaba, N. Kołomejczyk, Warszawa 1959;
M. Safjan, Wyzwania dla państwa prawa, wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2007,
K. Siemaszko, „W trudnym okresie odbudowy państwa”. Tak zwany mały kodeks karny w świetle orzecznictwa Sądu Okręgowego w Krakowie w latach 1946-1950, Kraków 2015;
M. Siewierski, Mały kodeks karny. Komentarz i orzecznictwo, Łódź 1949.
A. Stawarska-Rippel, Prawo sądowe Polski Ludowej a prawo Drugiej Rzeczypospolitej 1944-1950, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006
A. Stawarska-Rippel, Resort sprawiedliwości ZSRR w świetle sprawozdania polskiej delegacji (1956), „Roczniki Administracji i Prawa” 2015, R. XVI, t. I, s. 101–116;
A. Stawarska-Rippel, O współpracy resortów sprawiedliwości państw socjalistycznych w latach 1958-1963. Kilka uwag w świetle wewnętrznych dokumentów Ministerstwa Sprawiedliwości PRL, „Z Dziejów Prawa”, t. 10 (18), s. 181-196.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
http://orcid.org/0000-0003-3252-9171
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
