Wymiana kadr sędziowskich w sądach powszechnych w latach 1944—1954 Zarys problematyki
Abstrakt
Po II wojnie światowej Polska była ustrojowo przebudowywana na wzór Związku Radzieckiego. Sądy powszechne odbudowywano jednak w oparciu o przedwojenne przepisy ustrojowe. Masowo przyjmowano do nich przedwojennych sędziów, którzy starali się utrzymać swoją niezawisłość. Było to niezwykle trudne w dobie wszechogarniającej każdą dziedzinę życia ideologii marksistowsko-leninowskiej i prymatu polityki nad prawem. Władze nie zamierzały tolerować istnienia sądownictwa niezależnego od ich wpływu. Nie posiadając własnych sił prawniczych, starano się naginać charaktery sędziów. Poddano ich indoktrynacji polityczno-ideologicznej. Gdy to nie dawało zadowalających efektów, zdecydowano
o wymianie przedwojennej kadry sędziowskiej na „sędziów nowego typu”, wychowywanych w duchu posłuszeństwa władzy w szkołach prawniczych, funkcjonujących pod auspicjami Ministerstwa Sprawiedliwości. Wymianę kadr przeprowadzono w latach 1950-1954 manipulując prawem ustrojowym, stosując metodę „rugów administracyjnych”, nie bacząc na jakiekolwiek zasady moralne i etyczne, na jakość orzecznictwa i dobro obywateli. Czyniono to pod obłudnym płaszczykiem haseł „demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości”.
Słowa kluczowe
Ministerstwo Sprawiedliwości, sądy powszechne, sędziowie, wymiana kadr, szkoły prawnicze, upolitycznienie sądów
Bibliografia
Barcikowski W., W kręgu prawa i polityki, Katowice 1988.
Bereza A., Sąd Najwyższy w latach 1945-1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012.
Chajn L., Kiedy Lublin był Warszawą, Warszawa 1964.
Chajn L., Na progu wielkiej reformy, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1947, nr 4.
Chajn L., Trzy lata demokratyzacji prawa i wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 1947.
Fiedorczyk P., Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym 1945-1954. Studium historycznoprawne, Białystok 2002.
Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944-1950, Warszawa 2002.
Kładoczny P., Kształcenie prawników w Polsce w latach 1944-1989, „Studia Iuridica” 1998, nr 35.
Korzeniewska-Lasota A., Lasota M., Leona Chajna poglądy na wymiar sprawiedliwości, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2016, tom XV, z. 2.
Kozioł A.A., Sąd Najwyższy – reforma lat 1949-1950, „Z Dziejów Prawa” 2004, cz. 5.
Lityński A., Ćwikowska M., Początki Resortu Sprawiedliwości PKWN. W 70. Rocznicę, „Roczniki Administracji i Prawa” 2014, rok XIV.
Lityński A., Na drodze ku nowej procedurze karnej: o postępowaniu przygotowawczym w latach 1943-1950 [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956. red. Kulesza W., Rzepliński A., Warszawa 2001.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944-1950, Gdańsk 2008.
Pasek A., Szkoły prawnicze jako przykład „demokratyzacji” wymiaru sprawiedliwości w początkach Polski Ludowej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2017, nr 3799, Prawo CCCXXIV.
Poksiński J., „My, sędziowie, nie od Boga…”, Warszawa 1996.
Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956, red. Kulesza W., Rzepliński A., Warszawa 2001.
Romanowska E., Przekształcenia w powszechnym wymiarze sprawiedliwości w Polsce w latach 1944-1956, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2016, tom 68, z. 2.
Rzepliński A., Przystosowanie ustroju sądownictwa do potrzeb państwa totalitarnego w Polsce w latach 1944-1956 [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956, red. Kulesza W., Rzepliński A., Warszawa 2001.
Rzepliński A., Sądownictwo w PRL, Londyn 1990.
Schaff L., Polityczne założenia wymiaru sprawiedliwości w Polsce Ludowej, Warszawa 1950.
Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944-1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2006.
Ślężak J., Dlaczego polskie sądownictwo powinno być samorządne?, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 11.
Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918-1988, Warszawa 1988.
Torańska T., Oni, Warszawa 1990.
Walczak R., Polityka, sądy, prokuratura, Warszawa 1990.
Walczak R., Sprawowanie kierowniczej roli partii w sądach i prokuraturze w Polsce Ludowej (studium politologiczne), Warszawa 1987.
Watoła A., Reforma studiów prawniczych 1949-1950 w Polsce. Zarys problemu, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, tom XIV, z. 2.
Wymiar sprawiedliwości w odrodzonej Polsce 22.VII.1944 - 22.VII.1945, zbiór artykułów, wydano nakładem Ministerstwa Sprawiedliwości, Warszawa 1945.
Zaborski M., Szkolenie „sędziów nowego typu” w Polsce Ludowej. Część I: Średnie szkoły prawnicze, „Palestra” 1998, nr 1-2.
Zaborski M., Szkolenie „sędziów nowego typu” w Polsce Ludowej. Część II: Centralna Szkoła Prawnicza im. Teodora Duracza i Wyższa Szkoła Prawnicza im. Teodora Duracza, „Palestra” 1998, nr 3-4.
Ziemba Z.A., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944-1956, Warszawa 1997.
Ziemba Z., Przygotowanie i rozwój kadr sądownictwa Polski Ludowej [w:] XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1969.
Uniwersytet w Białymstoku Polska
http://orcid.org/0000-0002-1752-2871
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
