Abstrakt

Przewidujący załatwianie drobnych spraw o wykroczenia bez udziału osoby obwinionej tryb postępowania nakazowego funkcjonował w Polsce Ludowej pomimo wprowadzenia w grudniu 1951 r. zasady kolegialnego orzekania z udziałem czynnika społecznego. Powołane wówczas do życia kolegia orzekały na rozprawie, podczas gdy nakazy karne były wydawane jednoosobowo przez przewodniczącego kolegium. Podstawę wydania nakazu karnego stanowiły informacje zawarte we wnioskach o ukaranie, co wobec niestarannego sporządzania tych wniosków przez organy ścigania prowadziło do mechanicznego karania obwinionych bez zbadania faktycznych okoliczności sprawy. W dekadzie lat pięćdziesiątych postępowanie nakazowe było stosowane w szerokim zakresie celem zapobieżenia przedawnieniu orzekania w sprawach, które nie zostały w terminie skierowane na rozprawę przed kolegium. Powszechną praktyką było wydawanie nakazów karnych w sprawach, które z uwagi na ciężar gatunkowy powinny być rozstrzygnięte na rozprawie. Po opanowaniu na początku lat sześćdziesiątych problemu selekcji wniosków o ukaranie w trybie nakazowym załatwiano  wyłącznie wykroczenia o niewielkim ciężarze gatunkowym. Wraz ze stopniowym zaostrzaniem represyjności polskiego prawa wykroczeń w dekadzie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych znaczenie trybu nakazowego malało z uwagi  na możliwość nakładania nakazem karnym wyłącznie niewysokich grzywien. Przyjęte przez władze komunistyczne założenia polityki karnej w sprawach o wykroczenia zakładały bowiem orzekanie surowych kar celem zwalczania opozycji politycznej i zastraszania społeczeństwa.