Postępowanie nakazowe w sprawach o wykroczenia w Polsce Ludowej Charakterystyka modelu orzecznictwa karno-administracyjnego Polski Ludowej
Abstrakt
Przewidujący załatwianie drobnych spraw o wykroczenia bez udziału osoby obwinionej tryb postępowania nakazowego funkcjonował w Polsce Ludowej pomimo wprowadzenia w grudniu 1951 r. zasady kolegialnego orzekania z udziałem czynnika społecznego. Powołane wówczas do życia kolegia orzekały na rozprawie, podczas gdy nakazy karne były wydawane jednoosobowo przez przewodniczącego kolegium. Podstawę wydania nakazu karnego stanowiły informacje zawarte we wnioskach o ukaranie, co wobec niestarannego sporządzania tych wniosków przez organy ścigania prowadziło do mechanicznego karania obwinionych bez zbadania faktycznych okoliczności sprawy. W dekadzie lat pięćdziesiątych postępowanie nakazowe było stosowane w szerokim zakresie celem zapobieżenia przedawnieniu orzekania w sprawach, które nie zostały w terminie skierowane na rozprawę przed kolegium. Powszechną praktyką było wydawanie nakazów karnych w sprawach, które z uwagi na ciężar gatunkowy powinny być rozstrzygnięte na rozprawie. Po opanowaniu na początku lat sześćdziesiątych problemu selekcji wniosków o ukaranie w trybie nakazowym załatwiano wyłącznie wykroczenia o niewielkim ciężarze gatunkowym. Wraz ze stopniowym zaostrzaniem represyjności polskiego prawa wykroczeń w dekadzie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych znaczenie trybu nakazowego malało z uwagi na możliwość nakładania nakazem karnym wyłącznie niewysokich grzywien. Przyjęte przez władze komunistyczne założenia polityki karnej w sprawach o wykroczenia zakładały bowiem orzekanie surowych kar celem zwalczania opozycji politycznej i zastraszania społeczeństwa.
Słowa kluczowe
postępowanie nakazowe, kolegia karno-administracyjne, prawo wykroczeń
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych, zespół akt Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. teczki 1976, 2010.
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
zespół akt Ministerstwo Spraw Wewnętrznych I, sygn. teczki 522, 526, 6504.
zespół akt Ministerstwo Spraw Wewnętrznych II, sygn. teczki 4, 6443, 6626, 16155, 16162.
Źródła drukowane
Bojarski T., Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, Warszawa 2012.
Chmielewski H., Orzecznictwo karno-administracyjne w 1956 r., “Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1957, nr 1-2.
H. Chmielewski, Orzecznictwo karno-administracyjne w świetle danych za I półrocze 1960 r., “Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1960, nr 5.
Chmielewski H., Pierwsze doświadczenia i zadania na najbliższą przyszłość, “Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1959, nr 5-6.
Chmielewski H., Praworządność nie jest pobłażliwością, “Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1957, nr 3.
Daniluk F., Prawo karno-administracyjne, Warszawa 1958.
Egierska D., Orzecznictwo karno-administracyjne wkracza na właściwą drogę, „Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1956, nr 4.
Garlicki J., Analizujemy pracę kolegium orzekającego, “Rada Narodowa” 1954, nr 10.
Gross S., Nowa ustawa o orzecznictwie karno-administracyjnym, „Rada Narodowa” 1952, nr 1.
Iserzon E., Kolegia karno–administracyjne w systemie organów państwowych, „Studia Prawnicze” 1969.
Jak Prezydium WRN w Warszawie pomaga kolegiom orzekającym, “Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1956, nr 2-3.
Jaroszyński M., Zagadnienia rad narodowych, Warszawa 1961.
Lewiński J., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2011.
Lewiński J., Kolegia po reformie, “Zagadnienia Wykroczeń” 1975, nr 3.
Lewiński J., Orzecznictwo w sprawach o wykroczenia w I półroczu 1976 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1976, nr 4-5.
Lewiński J., Orzecznictwo w sprawach o wykroczenia w 1978 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1979, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów w sprawach o wykroczenia w 1979 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1980, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1980 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1981, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1983 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1984, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1984 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 2.
Lewiński J., Orzecznictwo kolegiów do spraw wykroczeń w 1988 r., “Zagadnienia Wykroczeń” 1989, nr 1-2.
Łysko M., Aparat biurokratyczny orzecznictwa karno-administracyjnego Polski Ludowej, w: Dzieje biurokracji, t. V, część II, red. A. Gaca, A. Górak, Z. Naworski (red.), Lublin – Toruń – Włocławek 2013.
Łysko M., Kara pracy poprawczej w orzecznictwie karno–administracyjnym Polski Ludowej, „Miscellanea Historico – Iuridica” 2008, t. VI.
Łysko M., Kształtowanie się ustroju kolegiów orzekających w Polsce Ludowej, „Czasopismo Historyczno-Prawne” 2012, tom LXIV, z. 2.
M. Łysko, Obwiniony jako uczestnik postępowania w sprawach o wykroczenia – wczoraj i dziś, w: Role uczestników postępowań sądowych – wczoraj, dziś, jutro, D. Gil, E. Kruk (red.), Lublin 2015.
Łysko M., Orzecznictwo karno–administracyjne w zakresie dostaw obowiązkowych płodów rolnych w Polsce Ludowej, „Miscellanea Historico–Iuridica” 2009, t. VIII.
Łysko M., Socjalistyczna reforma orzecznictwa karno-administracyjnego Polski Ludowej, w: Pro memoria. Księga pamiątkowa dla uczczenia pamięci Profesor Krystyny Kamińskiej, A. Gaca (red.), Toruń 2013.
Mezglewski A., Mankamenty postępowania w sprawach o wykroczenia ograniczające realizację prawa do obrony, „Zeszyty Prawnicze Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 2007, nr 2-3.
O pracy kolegiów orzekających w postępowaniu karno–administracyjnym, Warszawa 1952.
Orzecznictwo karno-administracyjne w 1969 roku, “Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1970, nr 3.
Pacholarz E., Analiza orzecznictwa k-a za rok 1968, “Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1969, nr 2.
Pacholarz E., W świetle statystyki (orzecznictwo kolegiów w 1973 r.), “Zagadnienia Wykroczeń” 1974, nr 2.
Pacholarz E., Wykroczenia „alkoholowe” (w świetle statystyki kolegiów), “Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1968, nr 4.
Przed wyborami do kolegiów orzekających, “Rada Narodowa” 1954, nr 5.
Rybicki Z., Gospodarcze aspekty orzecznictwa karno–administracyjnego, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1952, nr 9.
Sejmowa ocena funkcjonowania prawa o wykroczeniach, “Zagadnienia Wykroczeń” 1974, nr 2.
Siarkiewicz K., Kształtowanie się ustroju kolegiów, „Zagadnienia Wykroczeń” 1977, nr 4-5
Siewierski M., Postępowanie nakazowe, „Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1965, nr 5.
Smereczański J., Dalsze postępy w doskonaleniu orzecznictwa kolegiów, “Zagadnienia Wykroczeń” 1974, nr 6.
Smereczański J., Nowelizacja prawa o wykroczeniach, “Zagadnienia Wykroczeń” 1985, nr 3.
Smereczański J., O porządek i dyscyplinę, “Zagadnienia Wykroczeń” 1972, nr 6.
Stachowiak S., Ewolucja polskiego systemu postępowania w sprawach o wykroczenia, w: Nauka wobec współczesnych zagadnień prawa karnego w Polsce. Księga pamiątkowa Profesora Aleksandra Tobisa, Poznań 2004.
Staniszewski J., Wpływ zasad postępowania karno–administracyjnego na orzeczenie, “Poradnik dla Kolegiów Orzekających” 1957, nr 3.
Szumski J., Główne kierunki polityki karnej realizowanej przez kolegia do spraw wykroczeń w latach 1972 -1989, „Archiwum Kryminologii” 1993, t. XIX.
Ustawa o orzecznictwie karno-administracyjnym. Objaśnienia i teksty, Warszawa 1959.
Wytyczne Ministra Spraw Wewnętrznych co do polityki orzecznictwa w sprawach o wykroczenia, “Zagadnienia Wykroczeń” 1973, nr 4-5.
Założenia reformy prawa o wykroczeniach, “Zagadnienia Wykroczeń “ 1988, nr 6.
Założenia reformy prawa o wykroczeniach, “Zagadnienia Wykroczeń” 1989, nr 1.
Zimmermann M., Orzecznictwo karno – administracyjne, “Zagadnienia Karno-Administracyjne” 1965, nr 4
Uniwersytet w Białymstoku Polska
http://orcid.org/0000-0002-2789-4679
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
