Tematy żydowskie Wasilija Grossmana (W mieście Berdyczowie, 1934 r.)
Abstrakt
Na materiale jednego (przedwojennego) opowiadania Wasilija Grossmana stopniowo wyłaniane i określane są parametry oraz hierarchicznie uporządkowane elementy składowe tego, co ze względu na swoją specyfikę należałoby interpretować jako typowe dla przedstawionego w utworze środowiska żydowskiego. Środowiska czasów wojny polsko-bolszewickiej, wojny domowej, w okresie jej eskalacji i trwania. Czas jest tu istotny, ponieważ schemat życia codziennego Żydów, typowy dla ówczesnej Ukrainy, istniał w opisywanym przez autora kształcie. Posiada on cechy szczególne, jak choćby specyfika rosyjsko-żydowskiej mowy, zachowanie i stosunek do licznego potomstwa, rodziny, ogniska domowego i inne. Przejawiają się owe cechy w typowych sytuacjach i miejscach — na ulicy, targu, w hałaśliwym, krzykliwym tłumie. Wraz z tokiem narracji opowiadania i wskazywaniem przykładów „żydowskiego” zachowania, wyłaniane i klasyfikowane są cechy,
które należy uznać za nieprzypadkowe i rozpoznawczo-ikoniczne. Łączone są one w tematycznie zorientowane parametry i omawiane wspólnie z wyobrażeniem o stojącym za tym wszystkim modelującym systemie. Ów system przejawia się w jednostkach semantycznych podobnych do konceptualnych „wypowiedzi”, jako projekcji wiedzy na temat własnej istoty.
Słowa kluczowe
Wasilij Grossman; opowiadania; tematyka żydowska; typologia; parametry; model; konstrukcja; system modelujący
Bibliografia
Abdullayeva, Svetlana N. “Vremya v romane V.S. Grossmana ‘Zhizn’ i sud’ba’.” Izvestiya Dagestanskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. Obshchestvennyye i gumanitarnyye nauki, no. 2, 2012: 70–74 [Абдуллаева, Светлана Н. “Время в романе В.С. Гроссмана ‘Жизнь и судьба”. Известия Дагестанского государственного педагогического университета. Общественные и гуманитарные науки, no. 2, 2012: 70–74].
Abdullayeva, Svetlana N. “Kontseptsiya svobody v romane-epopoye V. Grossmana ‘Zhizn’ i sud’ba’.” Izvestiya Dagestanskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. Gumanitarnyye nauki, t. 31, vyp. 4, 2016: 92–94 [Абдуллаева, Светлана Н. “Концепция свободы в романе-эпопее В. Гроссмана ‘Жизнь и судьба’.” Известия Дагестанского государственного педагогического университета. Гуманитарные науки, т. 31, вып. 4, 2016: 92–94].
Afinogenov, Artom. “Pravoye delo Vasiliya Grossmana.” Voprosy literatury, no. 3, 1994: 220–233 [Афиногенов, Артём, “Правое дело Василия Гроссмана.” Вопросы литературы, no. 3, 1994: 220–233].
Anninskiy, Lev A. “Mirozdan’ye Vasiliya Grossmana.” Druzhba narodov, no. 10, 1988: 253–263. In: V. Grossman. Zhizn’ i sud’ba. Moskva: Eksmo, 2011: 7–26 [Аннинский, Лев А. “Мирозданье Василия Гроссмана.” Дружба народов, no. 10, 1988: 253–263. B: В. Гроссман. Жизнь и судьба. Москва: Эксмо, 2011: 7–26].
Bёll’, Genrikh. “Sposonost’ skorbet’: o romane V. Grossmana ‘Zhizn’ i sud’ba’.” Novoye vremya, no. 24, 1988: 36–39 [Бёлль, Генрих. Способность скорбеть: о романе В. Гроссмана ‘Жизнь и судьба’”. Новое время, no. 24, 1988: 36–39].
Bit-Yunan, Yuriy G., Fel’dman, David M. “Stalinskiye premii Vasiliya Grossmana: istoriya s bibliografiyey.” Voprosy literatury, no. 4, 2013: 186–224 [Бит-Юнан, Юрий Г., Фельдман, Давид М.“Сталинские премии Василия Гроссмана: история с библиографией.” Вопросы литературы, no. 4, 2013: 186–224].
Bit-Yunan, Yuriy G., Fel’dman, David M. Vasiliy Grossman v zerjale literaturnykh intrig. Moskva: Forum, Neolit, 2015 [Бит-Юнан, Юрий Г., Фельдман, Давид М., Василий Гроссман в зеркале литературных интриг. Москва: Форум, Неолит, 2015].
Bit-Yunan, Yuriy G., Fel’dman, David M. Vasiliy Grossman: literaturnaya biografiya v istoriko-politicheskom kontekste. Moskva: Forum, Neolit, 2016 [Бит-Юнан, Юрий Г., Фельдман, Давид М. Василий Гроссман: литературная биография в историко-политическом контексте. Москва: Форум, Неолит, 2016].
Bocharov, Anatoliy G. Vasiliy Grossman: Zhizn’, tvorchestvo, sud’ba. Moskva: Sovetskiy pisatel’, 1990 [Бочаров, Анатолий Г. Василий Гроссман: Жизнь, творчество, судьба. Москва: Советский писатель, 1990].
Druzhnikov, Yuriy I. “Uroki Vasiliya Grossmana.” [Дружников, Юрий И. “Уроки Василия Гроссмана.” .
Elina, Nina. “VasiliyGrossman i evreystvo.” <https://berkovich–zametki.com/2006/Starina/Nomer7/Elina1.htm> [14.04.2022] [Елина, Нина, Василий Гроссман и еврейство.” <https://berkovich–zametki.com/2006/Starina/Nomer7/Elina1.htm>.
Ellis, Frank. “Soviet Russia through the Lens of Classical Antiquity: An Analysis of Greko-Roman Allusions and Thought in the Ouevre of Vasilii Grossman.” In: P.I. Barta, D.H.J. Lamour, P.A. Miller (eds.). Russian Literature and the Classics. Amsterdam: Harwood Academic Publishers GmbH, 1996, 1–st ed., eBook Published, 7 January 2014.
Genzeleva, Rita N. Puti evreyskogo samosoznaniya (Vasiliy Grossman, Izrail’ Metter, Boris Yampol’skiy, Ruf’ Zernova). Moskva–Iyerusalim: Mosty kul’tury, 1999 [Гензелева, Рита Н. Пути еврейского самосознания (Василий Гроссман, Израиль Меттер, Борис Ямпольский, Руфь Зернова). Москва–Иерусалим: Мосты культуры, 1999].
Grossman, Vasiliy S. Na evreyskiye temy. Izbrannoye v dvukh tomakh; Markish, Shimon. Primer Vasiliya Grossmana. Israel: Biblioteka–Aliya, 1985 [Гроссман, Василий С. На еврейские темы. Избранное в двух томах; Маркиш, Шимон. Пример Василия Гроссмана. Israel: Библиотека–Алия, 1985].
Ivanov, Vyacheslav Vs. “Kategoriya lishitel’nosti v yazykakh evraziyskogo yazykovogo soyuza.” In: T.N. Moloshnaya(ed.). Tipologicheskiye i sopostavitel’nyyemetody v slavyanskom yazykoznanii. Moskva: Institut slavyanovedeniya i balkanistiki RAN, 1993: 80–81 [Иванов, Вячеслав Вс. “Категория лишительности в языках евразийского языкового союза.” B: Т.Н. Молошная (ред.) Типологические и сопоставительные методы в славянском языкознании. Москва: Институт славяноведения и балканистики РАН, 1993: 80–81.
Ivanov, Vyacheslav Vs. “Tipologiya lishitel’nosti (karitivnosti).” In: V. Ivanov, T.N. Moloshnaya (eds.). Etyudy po tipologii grammaticheskikh kategoriy v slavyanskikh i balkanskikh yazykakh. Moskva: Indrik, 1995: 5– 9 [Иванов, Вячеслав Вс. “Типология лишительности (каритивности).” B: В. Иванов, Т.Н. Молошная (ред.). Этюды по типологии грамматических категорий в славянских и балканских языках. Москва: Индрик, 1995: 5–59].
Kardash, Anatoliy A. (Ab Mishe) Marran. “100 let V. Grossmanu.” <http://abmishe.com/stat/stat6.html> [Кардаш, Анатолий А. (Аб Мише) Марран, “100 лет В Гроссману.” <http://abmishe.com/stat/stat6.html>].
Kasavin, Ilya T. “Shtrikhi k obrazu. Individual’naya kul’turnaya laboratoriya Vasiliya Grossmana.” Voprosy filosofii, no. 7, 2000: 13–36 [Касавин, Илья Т. “Штрихи к образу. Индивидуальная культурная лаборатория Василия Гроссмана.” Вопросы философии, no. 7, 2000: 13–36].
Kasavin, Ilya T. “Svidaniye s mnogoobraziyem: Filosofskiye idei v romane V. Grossmana ‘Zhizn’ i sud’ba’.” Zvezda, no. 9, 1990: 166–174 [Касавин, Илья Т. “Свидание с многообразием: Философские идеи в романе В. Гроссмана ‘Жизнь и судьба’.” Звезда, no. 9, 1990: 166–174].
Kling, Darya O. Tvorchestvo Vasiliya Grossmana v kontekste literaturnoy kritiki. Moskva: Dom Mariny Tsvetayevoy, 2012 [Клинг, Дарья О. Творчество Василия Гроссмана в контексте литературной критики. Москва: Дом Марины Цветаевой, 2012].
Korotkova-Grossman, Ekaterina V. “Zhizn’ i sud’ba knig Vasiliya Grossmana.” In: V.S. Grossman. Zhizn’ I sud’ba. Moskva: Knizhnaya palata, 1988: 5–13 [Короткова-Гроссман, Екатерина В. “Жизнь и судьба книг Василия Гроссмана.” In: В.С. Гроссман. Жизнь и судьба, Москва: Книжная палата, 1988: 5–13].
Lanin, Boris A. “Filosofskiye idei Vasiliya Grossmana.” Acta Slavica Iaponica, t. 36, 2015: 25–38 [Ланин, Борис А. “Философские идеи Василия Гроссмана.” Acta Slavica Iaponica, t. 36, 2015: 25–38].
Lanin, Boris A. Idei ‘otkrytogo obshchestva’ v tvorchestve Vasiliya Grossmana. Moskva: Magistr, 1997 [Ланин, Борис А., Идеи ‘открытого общества» в творчестве Василия Гроссмана. Москва: Магистр, 1997].
Lanin, Boris A. “Tsennosti zhizni — neotvratimost’ sud’by: smysly fil’ma ‘Zhizn’ i sud’ba’.” Tsennosti i smysly, no. 1 (41), 2016: 128–142 [Ланин, Борис А. “Ценности жизни — неотвратимость судьбы: смыслы фильма ‘Жизнь и судьба’.” Ценности и смыслы, no. 1 (41), 2016: 128–142].
Lipkin, Semёn I. “‘Zhizn’ i sud’ba’ Vasiliya Grossmana.” Literaturnoye obozreniye, no. 6, 1988: 96–108; no. 7, 1988: 98–109 [Липкин, Семён И. “Жизнь и судьба Василия Гроссмана.” Литературное обозрение, no. 6, 1988: 96–108; no. 7, 1988: 98–109].
Lipkin, Semёn I. Zhizn’ i sud’ba Vasiliya Grossmana; Berzer, Anna S. Proshchaniye [o Vasilii Grossmane]. Moskva: Kniga, 1990 [Липкин, Семён И. Жизнь и судьба Василия Гроссмана; Берзер, Анна С. Прощание [о Василии Гроссмане]. Москва: Книга, 1990.
Lipovetskiy, Mark N. “Edinoborstvo.” Ural, no. 3, 1989: 161–171 [Липовецкий, Марк Н. “Единоборство.” Урал, no. 3, 1989: 161–171.
Markish, Shimon. “Tragediya ili triumf Vasiliya Grossmana, ili ob universal’nosti rabstva i svobody v dvadtsatom veke.” Iyerusalimskiy zhurnal, no. 18, 2004: 244–251 [Маркиш, Шимон. “Трагедия или триумф Василия Гроссмана, или об универсальности рабства и свободы в двадцатом веке.” Иерусалимский журнал, no. 18, 2004: 244–251].
Markish, Shimon. “Vasiliy Grossman — evreyskiy pisatel’?” Iyerusalimskiy zhurnal, 2004: 241–243 [Маркиш, Шимон. “Василий Гроссман — еврейский писатель?” Иерусалимский журнал, 2004: 241–243].
Pshebinda, Gzhegozh. “Vasiliy Grossman — Sokrat iz Berdicheva.” Novaya Pol’sha, no. 5 (130), 2011: 35–41 [Пшебинда, Гжегож. “Василий Гроссман — Сократ из Бердичева.” Новая Польша, no. 5 (130), 2011: 35–41].
Sarnov, Benedikt N. “Zhestokovyynyy.” Lekhaim, no. 4 (168), aprel’ 2006, nisan 5766, [Сарнов, Бенедикт М., “Жестоковыйный.” Лехаим, no. 4 (168), апрель 2006, нисан 5766, ].
Tolstaya, Svetlana M. “Semanticheskaya model’ karitivnosti.” In: Eadem. Prostranstvo slova. Leksicheskaya semantika v obshcheslavyanskoy perspektive. Moskva: Indrik, 2008: 50–98 [Толстая, Светлана М. Семантическая модель каритивности. B: Eadem. Пространство слова. Лексическая семантика в общеславянской перспективе. Москва: Индрик, 2008: 50–98].
Tsaruski, Yürgen. “Zhizn’ i sud’ba Vasiliya Grossmana: k vozniknoveniyu i kontseptsii romana veka.” Forum noveyshey vostochnoyevropeyskoy istorii i kul’tury — Russkoye izdaniye, no. 1, 2011: 191–215 [Царуски, Юрген. “Жизнь и судьба Василия Гроссмана: к возникновению и концепции романа века.” Форум новейшей восточноевропейской истории и культуры — Русское издание, no. 1, 2011: 191–215].
Voynovich, Vladimir N. “Zhizn’ i sud’ba Vasiliya Grossmana i yego romana.” Posev, no. 11, 1984: 53–55 [Войнович, Владимир Н. “Жизнь и судьба Василия Гроссмана и его романа.” Посев, no. 11, 1984: 53–55 ].
Yampol’skiy, Boris S. “Poslednyaya vstrecha s Vasiliyem Grossmanom (Vmesto poslesloviya).” Kontinent, no. 8, 1976: 133–255 [Ямпольский, Борис С. “Последняя встреча с Василием Гроссманом (Вместо послесловия).” Континент, no. 8, 1976: 133–255].
Yung, Karl G. Analiticheskaya psikhologiya: Proshloye i nastoyashcheye. Moskva: Martis, 1995 [Юнг, Карл Г. Аналитическая психология: Прошлое и настоящее. Москва: Мартис, 1995].
Zaks, Boris G. “Nemnogo o Grossmane.” Kontinent, no. 2 (152) 2012, t. 2, 1978–1982: s. 454–461 [Закс, Борис Г. “Немного о Гроссмане.” Континент, 2012, no. 2 (152), no. 2 (152) 2012, t. 2, 1978–1982: s. 454–461].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-6575-5736
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
