Obecne orzecznictwo sądów polskich w kwestii stosowania wyłączenia „klauzuli porządku publicznego” (ordre public) w przypadku transkrypcji (rejestracji) zagranicznego aktu urodzenia w polskim rejestrze stanu cywilnego
Abstrakt
This article is an overview of the recent Polish case law on the application of the ordre public exeption in case of transcription of foreign birth certificates in Poland. In recent times, the ordre public exception was applied to prevent the transcription of birth certificates that indicate same-sex couples as parents of a child and birth certificates of children born by surrogacy. Simultaneously, it was commonly assumed that the transcription is obligatory in order to obtain Polish identity documents. For that reason, the refusal of transcription meant in fact i.a. the inability to obtain Polish identity documents. It caused not only practical complications in everyday life but it was also a serious breach of rights.
This article outlines the evolution of the transcription case law in Poland. Initially, the administrative authorities and the courts had been refusing the transcription due to its inconsistency with fundamental principles of the legal order. Subsequently, however, transcription was found admissible on the basis of the principle of the best interests of the child. Due to the divergence in the case law, the issue of transcription was the subject of the resolution of seven judges of the Supreme Administrative Court of 2 December 2019 (ref. no. II OPS 1/19). The resolution states that the transcription is contrary to the fundamental principles of the legal order. However, the resolution also underlines that the fact that a child is a Polish citizen may be confirmed solely by a foreign birth certificate so there is no need for transcription in order to obtain Polish identity documents.
Słowa kluczowe
ordre public exception; public policy exception; registration of civil status; transcription of foreign civil status records; birth certificates; surrogacy agreements; same-sex relationships
Bibliografia
Coester-Waltjen D.: A case for harmonisation of private international law? Juggling between surrogacy, interests of a child and parenthood. In: Global Private International Law: Adjudication Without Frontiers. Eds. H. Muir Watt, L. Bíziková, A. Brandão de Oliveira, D. P. Fernández Arroyo. Cheltenham-Northampton, Edward Elgar Publishing, 2019.
Duden K.: International Surrogate Motherhood — Shifting the Focus to the Child. “Zeitschrift für Europäisches Privatrecht” 2015, no. 3.
Fenton-Glynn C.: International surrogacy before the European Court of Human Rights. “Journal of Private International Law” 2017, vol. 13, no. 3.
Frintová D., Frinta O.: Surrogacy from the Czech perspective: “past the point of no return”. In: Fundamental legal problems of surrogate motherhood. Global perspective. Ed. P. Mostowik. Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, 2019.
Gruenbaum D.: Foreign Surrogate motherhood: mater semper certa erat. “The American Journal of Comparative Law” 2012, Vol. 60, no. 2.
Jagielski J.: Kwestia obywatelstwa polskiego osoby, w której akcie urodzenia jako rodzice wskazane są osoby jednopłciowe, z których jednej przypisane jest obywatelstwo polskie. Glosa do wyroku NSA z dnia 30 października 2018 r., II OSK 1868/16. “Orzecznictwo Sądów Polskich” 2020, vol. 2.
Kinsch P.: Enforcement as a fundamental right. “Nederlands Internationaal Privaatrecht” 2014, no 4.
Knysiak-Sudyka H.: Prawo administracyjne a byt prawny jednostki — uwagi na tle transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia oraz potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. In: Fenomen prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora Jana Zimmermanna. Eds. W. Jakimowicz, M. Krawczyk, I. Niżnik-Dobosz. Warszawa, Wolters Kluwer Polska, 2019.
Krawiec G.: Transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia się dziecka osób tej samej płci pozostających w związku. “Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2019, vol. 2.
Łukasiewicz R.: Dane przesłaniające w akcie urodzenia dziecka w świetle najnowszego orzecznictwa NSA — potencjalne wyzwania i zmiany prawa. “Prawo w działaniu. Sprawy cywilne” 2020, vol. 42.
Mendecka K.: Born to Polish same-sex parents — a case study. A human rights perspective on birth certificate transcriptions. “Acta Iuris Stetinensis” 2020, vol. 32 no. 4.
Mostowik P.: O żądaniach wpisu w polskim rejestrze stanu cywilnego zagranicznej fikcji prawnej pochodzenia dziecka od „rodziców jednopłciowych”. “Forum Prawnicze” 2019, no. 6.
Mostowik P.: Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 października 2018 r. (sygn. akt. II OSK 2552/16). “Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019, vol. 4.
Mostowik P.: Problem obywatelstwa dziecka prawdopodobnie pochodzącego od obywatela polskiego niebędącego mężem surrogate mother. Uwagi aprobujące wyroki NSA z 6 maja 2015 r. (II OSK 237/13 oraz II OSK 2419/13). “Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2018, vol. 16.
Pawliczak J.: Dane przesłaniające — nieustalenie ojcostwa. “Metryka” 2020, no. 1.
Pawliczak J.: Odmowa transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodziców wskazano dwie kobiety. Glosa do uchwały NSA z 2.12.2019 r., II OPS 1/19. “Państwo i Prawo” 2021, vol. 1.
Pilich M.: Mater semper certa est? Kilka uwag o skutkach zagranicznego macierzyństwa zastępczego z perspektywy stosowania klauzuli porządku publicznego. “Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2018, vol. 16.
Puppinck G., de La Hougue C.: ECHR: Towards the Liberalisation of Surrogacy Regarding the Mennesson v France and Labassee v France cases (n°65192/11 & n°65941/11). „Revue Lamy de Droit Civil” 2014, vol. 118.
Sadowski P.: Gloss on the judgment of the Polish Supreme Administrative Court of 10 October 2018, II OSK 2552/16 “Ius Novum” 2020, vol. 1.
Tadla T.: Glosa do wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 i 30 października 2018 r. (sygn. akt: II OSK 1868/16, II OSK 1869/16, II OSK 1870/16, II OSK 2552/16). “Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019, vol. 3.
Trilha K.: Surrogacy in the context of private international law? Cross-border effects of international reproductive agreements. In: Global Private International Law: Adjudication Without Frontiers. Eds. H. Muir Watt, L. Bíziková, A. Brandão de Oliveira, D. P. Fernández Arroyo. Cheltenham-Northampton, Edward Elgar Publishing, 2019.
Wojewoda M.: Konstrukcje rodzinnoprawne nieznane prawu polskiemu a krajowa rejestracja zdarzeń z zakresu stanu cywilnego. “Metryka” 2020, no. 2.
Wojewoda M.: Jeszcze o uznawaniu stanu cywilnego w stosunkach transgranicznych. “Metryka” 2020, no. 1.
Wojewoda M.: Zagraniczne rodzicielstwo osób jednej płci a rejestracja stanu cywilnego w Polsce — glosa do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego (7) z 2.12.2019 r., II OPS 1/19. “Europejski Przegląd Sądowy” 2020, vol. 8 (sierpień).
Wojewoda M.: Surrogate motherhood and the civil status registration in Poland. In: Fundamental legal problems of surrogate motherhood. Global perspective. Ed. P. Mostowik. Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, 2019.
Wojewoda M.: Małżeństwa jednopłciowe i związki partnerskie w Polskim Rejestrze Stanu Cywilnego? “Studia Prawno-Ekonomiczne” 2017, vol. 103.
Wojewoda M.: in: System Prawa Prywatnego. T. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe. Ed. M. Pazdan. Warszawa 2015.
Winkler M., Trilha Schappo K.: A Tale of Two Fathers. “The Italian Law Journal” 2019, vol. 5, no 1.
Wysocka-Bar A.: Nabycia polskiego obywatelstwa a urodzenie przez matkę zastępczą — uwagi na tle wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 maja 2015 r.: II OSK 2372/13, II OSK 2419/13. “Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2018, vol. 16.
Zachariasiewicz M.: Transkrypcja aktów urodzenia dzieci par jednopłciowych. “Studia Prawno-Ekonomiczne” 2019, vol. 111.
Zachariasiewicz M.: Klauzula porządku publicznego jako instrument ochrony materialnoprawnych interesów i wartości fori. Warszawa 2018.
Zachariasiewicz M. A.: Nowa ustawa o prawie prywatnym międzynarodowym a małżeństwa i związki osób tej samej płci. “Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2012, vol. 11.
Advisory Opinion of the Grand Chamber of ECtHR concerning the recognition in domestic law of a legal parent-child relationship between a child born through a gestational surrogacy arrangement abroad and the intended mother Requested by the French Court of Cassation (Request no. P16-2018-001) delivered on 10 April 2019.
Opinion of Advocate General Kokott delivered on 15 April 2021, Case C‑490/20 V.М.А. v Stolichna obshtina, rayon ‘Pancharevo’.
Online sources
Amicus curiae opinion of Helsinki Foundation for Human Rights on the request of French Court of Cassation no. P16-2018-001, available online at: https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2019/02/Opinia-do-ETPC-w-sprawietranskrypcji-aktow-urodzenia-dzieci-urodzonych-przez-surogatki.pdf
Dzieci ze związków osób jednej płci wciąż bez prawa do polskich dokumentów. RPO pisze do MSWiA i MSZ (18.03.2020), available online at: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/rpo-dzieci-ze-zwiazkow-osob-jednej-plci-bez-prawa-do-polskich-dokumentow
Gdańsk: dowód osobisty dla córki dwóch matek, Serwis Samorządowy PAP (27.07.2020), available online at: https://samorzad.pap.pl/kategoria/aktualnosci/gdansk-dowod-osobisty-dla-corki-dwoch-matek
Kolejne polskie dziecko ze związku jednopłciowego bez prawa do dokumentu tożsamości. Skarga RPO do sądu (5.11.2019), available online at: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/rpo-kolejne-dziecko-ze-zwiazku-jednoplciowego-bezprawa-do-dokumentow
Mostowik P.: Problem rejestracji w polskich aktach urodzenia pochodzenia dziecka od “rodziców jednopłciowych” na tle orzecznictwa sądów administracyjnych w 2018 r. Warszawa 2019, available online at: https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2019/03/IWS-P.-Mostowik-problem-rejestracji.pdf
PESEL i polski dokument dla dzieci z zagranicznym aktem urodzenia ze związków osób jednej płci. Odpowiedź Ministra Cyfryzacji (7.09.2020), available online at: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/mc-o-peselu-dowodziedla-dzieci-z-zagranicznym-aktem-urodzenia-w-zwiazku-jednoplciowym
Press release of 26.06.2014 issued by the Registrar of the ECtHR no. 185 (2014), available online at: https://hudoc.echr.coe.int/app/conversion/pdf/?library-=ECHR&id=003-4804617-5854908&filename=003-4804617-5854908.pdf
Transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia dziecka rodziców tej samej płci jest niedopuszczalna — uchwała 7 sędziów NSA z 2 grudnia 2019 r. (2.12.2019), available online at: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/NSA--transkrypcja-zagranicznego-aktu-urodzenia-dziecka-rodzicow-tej-samejplci-niedopuszczalna
WSA zadał TSUE pytanie prejudycjalne w sprawie ze skargi RPO. Szansa na poprawę sytuacji prawnej dzieci, których rodzice są tej samej płci (10.12.2020), available online at: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/rpopytanie-prejudycjalne-ws-dzieci-ktorych-rodzice-sa-jednej-plci
Wysocka-Bar A.: Legal Status of a Child Born Through Surrogacy — Latest From Poland, The EAPIL Blog (23.09.2020), available online at: https://eapil.org/2020/09/23/legal-status-of-a-child-born-through-surrogacymother-latest-from-poland/
Wysocka-Bar A.: Same-sex parentage and surrogacy and their practical implications in Poland, Conflictoflaws.net (12.02.2020), available online at: https://conflictoflaws.net/2020/same-sex-parentage-and-surrogacy-and-their-practical-implications-in-poland
Wysocka-Bar A.: Polish Court Asks the CJEU to Rule on the Status of Children Born to Same-Sex Couples, The EAPIL Blog (16.12.2020), available online at: https://eapil.org/2020/12/16/polish-court-asks-the-cjeu-to-rule-on-the-status-of-children-born-to-same-sex-couples/
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-4614-3416
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
