The subject of the considerations are drafts of: the EU regulation on jurisdiction, applicable law, recognition and enforcement of measures and cooperation in matters relating to the protection of adults, as well as the decision to authorize EU Member States to accede to the 2000 Hague Convention on the protection of adults concerning cross-border personal and care matters. The documents dated May 31, 2023 refer not only to the legal status of a person (e.g. partial incapacitation, guardianship, assistance in performing legal actions or functionally similar institutions under foreign law), but also the effects on civil law contracts with third parties (including rights and obligations within legal transactions). Detailed comments are presented about “measures of protection” for adults in legal transactions with foreign countries. The 2000 Hague Convention
raises reflections on current trends in the sources of international civil procedure and private international law. They include, among others, the planned co-existence of the Hague convention and the EU “Brussels” and “Rome” regulations. The attempt to increase the number of parties to the convention and the participation of EU Member States generally deserve a positive assessment, which also means the ratification of the 2000 Hague Convention by Poland. However, some doubts are cast by the intention for simultaneous modification through an EU regulation. The idea of a draft EU regulation of 2023, intended to supplement and modify an international agreement for the needs of a regional economic integration organization, could prima facie be assessed positively. However, a detailed look at the draft regulation of 2023 leads to the conclusion that it should be corrected, as it partly contains provisions that are both desirable for judicial cooperation between Member States and solutions that are unnecessary or questionable. In particular, the proposed solution allowing for an unlimited choice of jurisdiction may raise doubts. It is not intended — as is typically the case in personal civil matters — that a jurisdiction can be chosen from among states that are in some way related to the adult’s current or future situation (e.g. by citizenship, location of assets, past or future residence, circumstances relating to the guardian or curator). Thus, a country (and law) may be chosen that are completely unrelated to the actual situation. Additionally, the proposed Articles 6—7 are not compatible with the conventional catalog of circumstances that determine the transfer of jurisdiction, nor with the conflict of law rules (Article 15), which provide for the choice of the applicable law in a narrower range of situations (citizenship, previous habitual residence, location of property). Under the proposed EU regulation the indirect possibility of choice of foreign law is possible through the choice of foreign jurisdiction. This makes it possible to achieve a substantive legal effect by the adult “selecting” the substantive law that he or she deems desirable at the time of choice, thus completely departing from the remaining provisions of the Convention and the Regulation in terms of jurisdiction and applicable law. There
is no limitation to such an indirect choice from the perspective of the interests of third parties with whom the adult has personal or property relations. Moreover, such a solution may mean, in practice, a departure from the basic substantive legal principles of the country in which a given adult lives (habitually resides) or is a citizen, in favor of accepting the consequences resulting from a distant fact (i.e. unrelated to the actual situation) and legally (i.e. providing for axiologically different solutions concerning the broad category of ‘measures of protection’) of given law and state. Taking into account the variants of legislative action described in the impact assessment report (document 10108/23ADD), it would be worth postulating a change to the proposed method of legislative action. It seems more rational to temporally distinguish the
two planned activities (projects) under option 4. First, take steps to join the 2000 Hague Convention and gather several years of experience in its operation, also between Member States. And then, in the longer term, taking into account the experience of applying the convention on the territory of the EU, consider supplementing or modifying intra-EU judicial cooperation in these matters. The longer experience of applying the 2000 Hague Convention can — firstly — verify the thesis about the need to improve its functioning, and secondly — determine precisely in which areas it would be desirable for the welfare
of adults and their guardians in cross-border cases.

Umowa z dnia 24 maja 1993 roku między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, poza art. 34 ust. 1, nie zawiera norm kolizyjnych miarodajnych dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych. Tymczasem ze względu na łatwość przemieszczania ruchomości między terytoriami państw, powszechność i znacznie mniejszy stopień sformalizowania obrotu nimi, trudności w ustaleniu ich właściciela lub osób uprawnionych z innych praw rzeczowych, podatność na dyspozycje faktyczne nie oparte na woli właściciela, a z drugiej strony daleko idące różnice w sposobie uregulowania ich reżimu prawnego w prawie materialnym poszczególnych państw, to właśnie w ich przypadku pojawia się najwięcej problemów praktycznych, których rozwiązanie wymaga ustalenia prawa właściwego. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego typu problemów w stosunkach polsko-ukraińskich w ostatnim czasie wzrosło ze względu na zjawisko masowej migracji ludności z Ukrainy do Polski, któremu towarzyszy przemieszczanie rzeczy ruchomych przez granicę państwową na niespotykaną dotąd skalę. W związku z brakiem odpowiednich regulacji w postanowieniach umowy o pomocy prawnej z 1993 r., polskie i ukraińskie sądy stoją przed koniecznością stosowania w tej kategorii spraw własnych norm kolizyjnych. Tymczasem różnice pomiędzy przyjętymi w nich rozwiązaniami mogą skutkować zastosowaniem norm merytorycznych należących do innego porządku prawnego jako prawa właściwego w danej sytuacji faktycznej, co stwarza ryzyko zjawiska „forum shopping”.
Artykuł poświęcony jest analizie metod wyznaczania prawa właściwego dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych w relacjach polsko-ukraińskich na tle polskich i ukraińskich norm kolizyjnych, występujących między nimi podobieństw i różnic, problemów wynikających z różnic w merytorycznym prawie rzeczowym obu państw i sposobów ich przezwyciężania. Zawiera także propozycję uzupełnienia umowy o pomocy prawnej z 1993 r. o jednolite normy kolizyjne służące wyznaczaniu statutu rzeczowego ruchomości, wzorowane na wybranych rozwiązaniach zaczerpniętych z prawa krajowego polskiego i ukraińskiego.

Niniejsza glosa omawia wyrok Sądu Arbitrażowego w Sztokholmie w sprawie SCC Case No. V007/2008 Italia Ukraina Gas S.P.A v. National Joint-Stock Company "Naftogaz of Ukraine". Sprawa dotyczy dwóch spółek IUGAS oraz NAFTOGAZ, które zawarły umowę na dostawę gazu, w której NAFTOGAZ zobowiązał się do dostarczenia do 13 milionów metrów sześciennych w ciągu 10 lat. Umowa ta nie została jednak nigdy zrealizowana. W rezultacie IUGAS wniósł pozew przeciwko Naftogaz, domagając się zobowiązania NAFTOGAZu do dostarczenia gazu oraz zapłaty kar umownych i odszkodowania wynikającego z niewywiązania się przez NAFTOGAZ ze swoich zobowiązań. Strony wniosły również o bifurkację postępowania. Przedmiotem niniejszej glosy jest wyrok arbitrażowy z dnia 19 października 2010 r. W ramach niniejszego artykułu autor dokonał analizy aktualnego orzecznictwa dotyczącego CISG oraz poglądów doktryny. Wyciągnięto następujące wnioski: 1. Gaz jest towarem w rozumieniu CISG. 2. Strona musi spełnić łącznie sześć warunków dla możliwości zwolnienia się z odpowiedzialności odszkodowawczej, przy czym NAFTOGAZ nie spełnił warunku przezwyciężenia przeszkody. 3. CISG przewiduje mechanizmy zwalniające stronę z odpowiedzialności za niewykonanie umowy, ale NAFTOGAZ nie spełnił warunków zwolnienia z odpowiedzialności za niewykonanie umowy. 4. Kary umowne wchodzą w zakres reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 74 CISG. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie ważności wniosków i decyzji podjętych przez Sąd Arbitrażowy w Sztokholmie.

Unfortunately, Ukrainian children and their parents are faced with a lot of serious challenges to their rights and the situation as a result of Russian-Ukrainian war. Taking into account these challenges, the author focuses on the rules of two Hague Children’s Conventions: Convention of 25 October 1980 on the Civil Aspects of International Child Abduction and Convention of 19 October 1996 on Jurisdiction, Applicable Law, Recognition, Enforcement and Co-operation in Respect of Parental Responsibility and Measures for the Protection of Children. One of the aims of the article is to compare court decisions, delivered in child abduction cases by Ukrainian courts and courts of the foreign states after February 24, 2022, in order to answer the question about the influence of issues of the security situation in Ukraine on the application of Article 13 (1) (b) of the 1980 Hague Convention. Attention is also paid to Article 21 of the 1980 Hague Convention and the institution of provisional measures of the 1996 Hague Convention that can be imposed in international child abduction cases, as alternative ways of (judicial) protection of the rights of parents-citizens of Ukraine who remained in Ukraine and lost contact with their children as a result of their removal abroad. The article also deals with specific issues of jurisdiction of the cases on determining the place of residence under the 1996 Hague Convention and peculiarities of the proceedings on establishing the fact of birth of a child on the temporarily occupied territories of Ukraine, over which Ukraine does not exercise effective control nowadays, particularly applying the rules of the Code of Civil Procedure of Ukraine and the Namibia exception. All of the abovementioned issues are analyzed, among others, on the basis of the Supreme Court Resolutions.

The article deals with legal gender from the conflict-of-laws perspective. Its aims are: to identify the law applicable to the establishment (upon birth) and change of legal gender under Polish private international law, to determine that law’s scope of application, and to indicate the values that should be taken into account when considering the intervention of the ordre public. Given the gap existing in Polish PIL in matters of legal gender, the applicable law should be searched for on the basis of a generic rule of art. 67 of the Polish PIL Act. In my opinion, under that rule, it is the national law of a person that should be considered to be the law applicable to that person’s legal gender. However, the establishment or change of legal gender that occurred abroad may be qualified as “a closed legal situation.” Thus, the law determined by the relevant rule of that situation’s state of origin may be deemed the applicable one. The laws applicable to the potential impact of the legal gender’s change on marriage, name and surname, filiation and succession should be searched for separately. If the change of legal gender is inadmissible under the applicable law, the public policy exception may be used in order to allow such change, based on the individual’s right to respect for their sexual self-determination, which is one of the aspects of the right to respect for private life under the ECHR. However, the decision to apply the public policy exception should always be preceded by an assessment in concreto. This also concerns dealing with a foreign rule that provides for “the third gender” being assigned to a child. The child’s best interests and the values related to the cross-border continuity of a personal legal status should be taken into account in this regard.

Coraz częstsze zjawisko pracy zdalnej rodzi wyzwania dla pracodawców, legislatorów krajowych, a także dla prawa prywatnego międzynarodowego. Całkowite przeniesienie stosunku pracy na płaszczyznę zdalną odsuwa od siebie centra aktywności pracodawcy i pracownika, co widać zwłaszcza w stosunkach pracy z elementem obcym (np. zatrudnienie pracownika mieszkającego na stałe w innym państwie). Wówczas powstaje – doniosłe z punktu widzenia norm kolizyjnych – pytanie o prawo właściwe dla owego stosunku pracy. Odpowiedzi należy udzielić w świetle przepisów unijnych poświęconych prawu właściwemu dla indywidualnej umowy o pracę (art. 8 rozporządzenia „Rzym I”) oraz delegowaniu pracowników (dyrektywa 96/71). Ich zestawienie może skutkować koniecznością uwzględniania przez pracodawcę konkurujących ze sobą reżimów prawnych. W myśl bowiem art. 8 ust. 2 rozporządzenia „Rzym I” prawo właściwe dla indywidualnej umowy o pracę stanowi prawo państwa, w którym pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy. Ustalenie tego państwa w epoce coraz powszechniejszej cyfryzacji może rodzić liczne trudności, także mimo pokaźnego dorobku orzeczniczego TSUE. Podobne wątpliwości mogą się pojawić przy ocenie, czy zostały spełnione przesłanki delegowania określone w dyrektywie 96/71. Analiza wypowiedzi przedstawicieli doktryny, zwłaszcza zagranicznej, oraz judykatury pozwoliła na ustalenie, że aktualne unormowania kolizyjne nie przystają do współczesnych potrzeb obrotu. Istnieje również nieścisłość pomiędzy unormowaniami międzynarodowego prawa pracy a przepisami dotyczącymi zabezpieczenia społecznego. Nasuwa się zatem konkluzja, że niezbędna jest interwencja ustawodawcy w celu wyważenia spornych oczekiwań pracodawców i pracowników. W tym kontekście artykuł ma charakter zarówno poznawczy (zawiera analizę obowiązujących regulacji), jak i teoretyczny. Zaprezentowane analizy i wnioski mogą się okazać przydatne również dla praktyki prawa.

Artykuł jest poświęcony zagadnieniom związanym z pojęciem zdolności prawnej oraz zdolności prawnej w relacjach polsko-ukraińskich. W artykule została przeprowadzona analiza prawna piśmiennictwa, orzecznictwa, prawa wewnętrznego oraz przepisów polsko-ukraińskiej konwencji z 1993 roku w zakresie dotyczącym zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych. Autor skupia się na przedstawieniu różnic występujących w obu systemach prawnych oraz proponuje autonomiczne tłumaczenie wyżej wskazanych pojęć na gruncie wiążącej Polskę i Ukrainę konwencji z 1993 roku. Osobną uwagę zwrócono również na różnice językowe występujące w tłumaczeniu pojęcia zdolności do czynności prawnych w konwencji z 1993 roku oraz na pojęcie zdolności do czynności prawnych w stosunkach rodzinnych oraz pracowniczych. O ile w przypadku zdolności prawnej nie odnotowano zasadniczych różnic, to pojęcie zdolności do czynności prawnych już takie różnice zawiera, biorąc pod uwagę szerokie rozumienie tego pojęcia w prawie ukraińskim. Celem niniejszego opracowania było przygotowanie praktycznych wskazówek dla praktyków prawa, którzy będą oceniać skutki prawne czynności dokonanych przez obywateli Polski i Ukrainy.