The subject of the considerations are drafts of: the EU regulation on jurisdiction, applicable law, recognition and enforcement of measures and cooperation in matters relating to the protection of adults, as well as the decision to authorize EU Member States to accede to the 2000 Hague Convention on the protection of adults concerning cross-border personal and care matters. The documents dated May 31, 2023 refer not only to the legal status of a person (e.g. partial incapacitation, guardianship, assistance in performing legal actions or functionally similar institutions under foreign law), but also the effects on civil law contracts with third parties (including rights and obligations within legal transactions). Detailed comments are presented about “measures of protection” for adults in legal transactions with foreign countries. The 2000 Hague Convention
raises reflections on current trends in the sources of international civil procedure and private international law. They include, among others, the planned co-existence of the Hague convention and the EU “Brussels” and “Rome” regulations. The attempt to increase the number of parties to the convention and the participation of EU Member States generally deserve a positive assessment, which also means the ratification of the 2000 Hague Convention by Poland. However, some doubts are cast by the intention for simultaneous modification through an EU regulation. The idea of a draft EU regulation of 2023, intended to supplement and modify an international agreement for the needs of a regional economic integration organization, could prima facie be assessed positively. However, a detailed look at the draft regulation of 2023 leads to the conclusion that it should be corrected, as it partly contains provisions that are both desirable for judicial cooperation between Member States and solutions that are unnecessary or questionable. In particular, the proposed solution allowing for an unlimited choice of jurisdiction may raise doubts. It is not intended — as is typically the case in personal civil matters — that a jurisdiction can be chosen from among states that are in some way related to the adult’s current or future situation (e.g. by citizenship, location of assets, past or future residence, circumstances relating to the guardian or curator). Thus, a country (and law) may be chosen that are completely unrelated to the actual situation. Additionally, the proposed Articles 6—7 are not compatible with the conventional catalog of circumstances that determine the transfer of jurisdiction, nor with the conflict of law rules (Article 15), which provide for the choice of the applicable law in a narrower range of situations (citizenship, previous habitual residence, location of property). Under the proposed EU regulation the indirect possibility of choice of foreign law is possible through the choice of foreign jurisdiction. This makes it possible to achieve a substantive legal effect by the adult “selecting” the substantive law that he or she deems desirable at the time of choice, thus completely departing from the remaining provisions of the Convention and the Regulation in terms of jurisdiction and applicable law. There
is no limitation to such an indirect choice from the perspective of the interests of third parties with whom the adult has personal or property relations. Moreover, such a solution may mean, in practice, a departure from the basic substantive legal principles of the country in which a given adult lives (habitually resides) or is a citizen, in favor of accepting the consequences resulting from a distant fact (i.e. unrelated to the actual situation) and legally (i.e. providing for axiologically different solutions concerning the broad category of ‘measures of protection’) of given law and state. Taking into account the variants of legislative action described in the impact assessment report (document 10108/23ADD), it would be worth postulating a change to the proposed method of legislative action. It seems more rational to temporally distinguish the
two planned activities (projects) under option 4. First, take steps to join the 2000 Hague Convention and gather several years of experience in its operation, also between Member States. And then, in the longer term, taking into account the experience of applying the convention on the territory of the EU, consider supplementing or modifying intra-EU judicial cooperation in these matters. The longer experience of applying the 2000 Hague Convention can — firstly — verify the thesis about the need to improve its functioning, and secondly — determine precisely in which areas it would be desirable for the welfare
of adults and their guardians in cross-border cases.

Umowa z dnia 24 maja 1993 roku między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, poza art. 34 ust. 1, nie zawiera norm kolizyjnych miarodajnych dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych. Tymczasem ze względu na łatwość przemieszczania ruchomości między terytoriami państw, powszechność i znacznie mniejszy stopień sformalizowania obrotu nimi, trudności w ustaleniu ich właściciela lub osób uprawnionych z innych praw rzeczowych, podatność na dyspozycje faktyczne nie oparte na woli właściciela, a z drugiej strony daleko idące różnice w sposobie uregulowania ich reżimu prawnego w prawie materialnym poszczególnych państw, to właśnie w ich przypadku pojawia się najwięcej problemów praktycznych, których rozwiązanie wymaga ustalenia prawa właściwego. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego typu problemów w stosunkach polsko-ukraińskich w ostatnim czasie wzrosło ze względu na zjawisko masowej migracji ludności z Ukrainy do Polski, któremu towarzyszy przemieszczanie rzeczy ruchomych przez granicę państwową na niespotykaną dotąd skalę. W związku z brakiem odpowiednich regulacji w postanowieniach umowy o pomocy prawnej z 1993 r., polskie i ukraińskie sądy stoją przed koniecznością stosowania w tej kategorii spraw własnych norm kolizyjnych. Tymczasem różnice pomiędzy przyjętymi w nich rozwiązaniami mogą skutkować zastosowaniem norm merytorycznych należących do innego porządku prawnego jako prawa właściwego w danej sytuacji faktycznej, co stwarza ryzyko zjawiska „forum shopping”.
Artykuł poświęcony jest analizie metod wyznaczania prawa właściwego dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych w relacjach polsko-ukraińskich na tle polskich i ukraińskich norm kolizyjnych, występujących między nimi podobieństw i różnic, problemów wynikających z różnic w merytorycznym prawie rzeczowym obu państw i sposobów ich przezwyciężania. Zawiera także propozycję uzupełnienia umowy o pomocy prawnej z 1993 r. o jednolite normy kolizyjne służące wyznaczaniu statutu rzeczowego ruchomości, wzorowane na wybranych rozwiązaniach zaczerpniętych z prawa krajowego polskiego i ukraińskiego.

Coraz częstsze zjawisko pracy zdalnej rodzi wyzwania dla pracodawców, legislatorów krajowych, a także dla prawa prywatnego międzynarodowego. Całkowite przeniesienie stosunku pracy na płaszczyznę zdalną odsuwa od siebie centra aktywności pracodawcy i pracownika, co widać zwłaszcza w stosunkach pracy z elementem obcym (np. zatrudnienie pracownika mieszkającego na stałe w innym państwie). Wówczas powstaje – doniosłe z punktu widzenia norm kolizyjnych – pytanie o prawo właściwe dla owego stosunku pracy. Odpowiedzi należy udzielić w świetle przepisów unijnych poświęconych prawu właściwemu dla indywidualnej umowy o pracę (art. 8 rozporządzenia „Rzym I”) oraz delegowaniu pracowników (dyrektywa 96/71). Ich zestawienie może skutkować koniecznością uwzględniania przez pracodawcę konkurujących ze sobą reżimów prawnych. W myśl bowiem art. 8 ust. 2 rozporządzenia „Rzym I” prawo właściwe dla indywidualnej umowy o pracę stanowi prawo państwa, w którym pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy. Ustalenie tego państwa w epoce coraz powszechniejszej cyfryzacji może rodzić liczne trudności, także mimo pokaźnego dorobku orzeczniczego TSUE. Podobne wątpliwości mogą się pojawić przy ocenie, czy zostały spełnione przesłanki delegowania określone w dyrektywie 96/71. Analiza wypowiedzi przedstawicieli doktryny, zwłaszcza zagranicznej, oraz judykatury pozwoliła na ustalenie, że aktualne unormowania kolizyjne nie przystają do współczesnych potrzeb obrotu. Istnieje również nieścisłość pomiędzy unormowaniami międzynarodowego prawa pracy a przepisami dotyczącymi zabezpieczenia społecznego. Nasuwa się zatem konkluzja, że niezbędna jest interwencja ustawodawcy w celu wyważenia spornych oczekiwań pracodawców i pracowników. W tym kontekście artykuł ma charakter zarówno poznawczy (zawiera analizę obowiązujących regulacji), jak i teoretyczny. Zaprezentowane analizy i wnioski mogą się okazać przydatne również dla praktyki prawa.

Artykuł jest poświęcony zagadnieniom związanym z pojęciem zdolności prawnej oraz zdolności prawnej w relacjach polsko-ukraińskich. W artykule została przeprowadzona analiza prawna piśmiennictwa, orzecznictwa, prawa wewnętrznego oraz przepisów polsko-ukraińskiej konwencji z 1993 roku w zakresie dotyczącym zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych. Autor skupia się na przedstawieniu różnic występujących w obu systemach prawnych oraz proponuje autonomiczne tłumaczenie wyżej wskazanych pojęć na gruncie wiążącej Polskę i Ukrainę konwencji z 1993 roku. Osobną uwagę zwrócono również na różnice językowe występujące w tłumaczeniu pojęcia zdolności do czynności prawnych w konwencji z 1993 roku oraz na pojęcie zdolności do czynności prawnych w stosunkach rodzinnych oraz pracowniczych. O ile w przypadku zdolności prawnej nie odnotowano zasadniczych różnic, to pojęcie zdolności do czynności prawnych już takie różnice zawiera, biorąc pod uwagę szerokie rozumienie tego pojęcia w prawie ukraińskim. Celem niniejszego opracowania było przygotowanie praktycznych wskazówek dla praktyków prawa, którzy będą oceniać skutki prawne czynności dokonanych przez obywateli Polski i Ukrainy.