Jurysdykcja i prawo właściwe dla stosunków między rodzicami a dzieckiem w relacjach polsko-ukraińskich
Abstrakt
The article pertains to the matter of jurisdiction and the law applicable to relations between parents and children in Polish-Ukrainian relations. In recent years, in particular since the beginning of Russia’s military aggression against Ukraine, large waves of Ukrainian immigrants have come to Poland. The structure of the migration, with the domination of women and children, oblige Polish courts and other authorities to deal with the issues of parental responsibility, contacts with children, custody and maintenance in the cross-border context. In this situation, the bilateral Agreement between the Republic of Poland and Ukraine on legal assistance and legal relations in civil and criminal matters, signed in Kiev on 24 May 1993, acquires a new significance. It contains both the procedural rules (on jurisdiction, international legal aid, service
of documents, as well as the recognition and enforcement of judgments) and confl ict of law provisions in the field of broadly understood civil matters, including relations between parents and children. The author undertakes a critical analysis of the provisions of Polish-Ukrainian Agreement as with respect to filiation (children’s origin), parental responsibility and child maintenance. The anachronism of its solutions and the need for its termination is emphasized.
Słowa kluczowe
private international law; family matters; parentage (filiation); parental responsilbility; maintenance obligations; Polish-Ukrainian agreement on mutual assistance and legal relations; conflicts of treaty law instruments; primacy of laws; jurisdiction; law applicable
Bibliografia
Baetge D., Der gewöhnliche Aufenthalt im Internationalen Privatrecht, Mohr Siebeck, Tübingen, 1994.
Balicki M. et al., Gościnna Polska 2022+, raport „WiseEuropa” Fundacji Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich, 10.06.2022 r., https://wise-europa.eu/2022/08/23/goscinna-polska-2022/ [Dostęp: 31.08.2022 r.].
Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, LexisNexis, Warszawa, 2004.
Bobrzyńska O., Miejsce zwykłego pobytu dziecka — uwagi na tle wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 czerwca 2018 r. (C-512/17)
oraz z dnia 17 października 2018 r. (C-393/18 PPU), „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2020, T. 27.
Bobrzyńska O., Mostowik P., Zwykły pobyt dziecka jako podstawa jurysdykcji krajowej oraz łącznik kolizyjny, „Acta Iuris Stetinensis” 2014, nr 6.
Bobrzyńska O., Ujednolicenie pojęć „zamieszkania” i „pobytu” w rezolucji (72) 1 Komitetu Ministrów Rady Europy, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2015, z. 3.
Bobrzyńska O., Zwykły pobyt w konwencjach Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2019, z. 2.
Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 6, C.H. Beck, Warszawa, 2011.
Cichomska M., Wybór prawa w postępowaniu cywilnym, Warszawa, 2015, https://depotuw.ceon.pl/handle/item/1212 [Dostęp: 8.09.2022 r.].
Ciszewski J., Aktualne zagadnienia dotyczące umów w obrocie prawnym w stosunkach między Polską a innymi państwami (sukcesja umów przez nowe państwa, nowe umowy i zakres terytorialnego zastosowania), „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1994, z. 2.
Czapliński W., Międzynarodowe aspekty obywatelstwa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1984, vol. XLVI, nr 3.
Czepelak M., Europejskie przepisy o prawie właściwym dla zobowiązań umownych a umowy międzynarodowe, „Europejski Przegląd Sądowy” 2008, z. 10.
Czepelak M., Stosunki majątkowe między małżonkami w prawie prywatnym międzynarodowym, Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków, 2004.
Czepelak M., Umowa międzynarodowa jako źródło prawa prywatnego międzynarodowego, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2008.
Czubik P., O ratyfi kacji przez Polskę konwencji haskiej znoszącej wymóg legalizacji dokumentów zagranicznych raz jeszcze, „Palestra” 2005, nr 7—8.
Czubik P., Obowiązywanie norm kolizyjnych z umów o pomocy prawnej zawartych z Białorusią, Ukrainą i Rosją w obrębie materii objętej zakresem zastosowania rozporządzeń europejskich, „Nowy Przegląd Notarialny” 2015, nr 3.
Czubik P., w: Unijne rozporządzenie spadkowe nr 650/2012. Komentarz, red. M. Załucki, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
von der Decken K., in: Vienna Convention on the Law of Treaties: A Commentary, eds. O. Dörr, K. Schmalerbach, 2nd ed., Springer, Berlin, 2018.
Dorenberg K., Hinkende Rechtsverhältnisse im internationalen Familienrecht, Duncker & Humblot, Berlin, 1968.
Dutko A.O., Vyznachennya pokhodzhennya dytyny [А.О. Дутко, Визначення походження дитини], w: Simejne pravo Ukrayiny: pidruchnyk [Сімейне право України: підручник], red. A.O. Dutko, Lvivskyj derzhavnyj universytet vnutrishnych sprav, Lviv [Львівський державний університет внутрішніх справ, Львів], 2018.
Ereciński T., Kilka uwag o tzw. jurysdykcji koniecznej, w: Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Zakamycze, Kraków, 2005.
Ereciński T., w: T. Ereciński, J. Ciszewski, Międzynarodowe postępowanie cywilne, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa, 2000.
Jagielska M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Juryk A., Alimenty w prawie prywatnym międzynarodowym, LexisNexis, Warszawa, 2012.
Kacprzak I., Coraz trudniej dostać polskie obywatelstwo, „Rzeczpospolita”, 15.02.2019 r., https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art1485311-coraz-trudniej--dostac-polskie-obywatelstwo [Dostęp: 31.08.2022 r.].
Lagarde P., Convention of 19 October 1996 on Jurisdiction, Applicable Law, Recognition, Enforcement and Co-operation in Respect of Parental Responsibility and Measures for the Protection of Children: Explanatory Report, in: Proceedings of the Eighteenth Session (1996), tome II, Protection of children, https://www.hcch.net/en/publications-and-studies/details4/?pid=2943 [Dostęp: 28.02.2023 r.].
Mączyński A., Dziedziczenie testamentowe w prawie prywatnym międzynarodowym. Ustawowe i konwencyjne uregulowanie problematyki formy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CCCCXXVI. Prace Prawnicze” 1976, z. 75.
Mączyński A., O potrzebie, zakresie i sposobie reformy polskiego prawa prywatnego międzynarodowego, w: Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. M. Kępiński et al., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2005.
Mączyński A., Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego i jego związek z prawem prywatnym, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2022, vol. XXXI, nr 1.
Mączyński A., Polskie prawo prywatne międzynarodowe u progu XXI wieku, w: Prawo w XXI wieku. Księga pamiątkowa 50-lecia Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, red. W. Czapliński, Scholar, Warszawa, 2006.
Mączyński A., Statut personalny osób fizycznych. Refleksje de lege lata i de lege ferenda, w: Leges sapere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Januszowi Sondlowi w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, red. W. Uruszczak, P. Święcicka, A. Kremer, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2008.
Mączyński A., Ustawowe odesłania do umów międzynarodowych i rozporządzeń unijnych dotyczących prawa prywatnego międzynarodowego, w: Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, C.H. Beck, Warszawa, 2010.
Mączyński A., Uznanie nazwiska w świetle konwencji nr 31 Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego z 2005 r., w: Ochrona danych osobowych wczoraj, dziś, jutro — Personal Data Protection Yesterday, Today, Tomorrow, Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Warszawa, 2006.
Mączyński A., Wielość źródeł prawa prywatnego międzynarodowego i spowodowane nią kolizje norm kolizyjnych (na przykładzie norm dotyczących zobowiązań alimentacyjnych), w: Rozprawy z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Aleksandrowi Oleszce, red. A. Dańko-Roesler, J. Jacyszyn, M. Pazdan, W. Popiołek, Stowarzyszenie Notariuszy RP, Warszawa, 2012.
Mączyński A., Wskazanie kilku praw przez normę kolizyjną prawa prywatnego międzynarodowego, w: Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Skąpskiemu, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków, 1994.
Mączyński A., Zamieszkanie jako podstawa łącznika normy kolizyjnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego DX. Prace Prawnicze” 1978, z. 8.
Mechanizm uznania lub odmowy uznania orzeczenia sądu państwa obcego w sprawach cywilnych przez sąd polski, red. T. Demendecki, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa, 2019.
Miksza K., Nazwisko w prawie prywatnym międzynarodowym, Technika IT, Gliwice, 2015.
Mostowik P., Pochodzenie dziecka oraz odpowiedzialność rodzicielska, w: System Prawa Prywatnego, T. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Mostowik P., Promulgatio et vacatio legis jako warunek powszechnego obowiązywania prywatnoprawnych umów międzynarodowych, „Radca Prawny” 2009, nr 1.
Mostowik P., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Mostowik P., Władza rodzicielska i opieka nad dzieckiem w prawie prywatnym międzynarodowym, Wydawnictwo Jak, Kraków, 2014.
Mus J.B., Confl icts between Treaties in International Law, „Netherlands International Law Review” 1998, vol. 45, no. 2.
Niedźwiedź M., Mostowik P., Wspólnota Europejska jako strona umów międzynarodowych w dziedzinie prawa prywatnego międzynarodowego. Uwagi na tle opinii Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 1/03, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2009, T. 7.
Pazdan J., w: System Prawa Prywatnego, T. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Pazdan M., O potrzebie uchwalenia nowej ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2009, nr 1.
Pazdan M., O projekcie nowej ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2007, T. 1.
Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 15, LexisNexis, Warszawa, 2012.
Pazdan M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Pazdan M., Zachariasiewicz M., Highlights and Pitfalls of the EU Succession Regulation, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2020, T. 26.
Pilich M., Łącznik zwykłego pobytu dziecka w unijnym międzynarodowym prawie rodzinnym, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021, nr 9.
Pilich M., Łączniki personalne osób fizycznych w prawie prywatnym międzynarodowym (zagadnienia wybrane), „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2016, T. 19.
Pilich M., Prawo prywatne międzynarodowe wobec wyzwań współczesności: migracje i multicentryczność, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2019, nr 2.
Pilich M., w: Polsko-ukraińska umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych. Komentarz do przepisów o sprawach cywilnych, red. M. Pilich, Wolters Kluwer, Warszawa, 2023.
Pilich M., Zasada obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym. Zagadnienia podstawowe, Wolters Kluwer, Warszawa, 2015.
Przybyłowski K., Des effets de la non-récognition de compétence par l’ordre juridique d’un État étranger, désigné selon les règles du droit international privé, „Archivum Iuridicum Cracoviense” 1969, vol. II.
Requejo Isidro M., Lex fori (lex fori in proprio foro), in: European Encyclopedia of Private International Law, ed. J. Basedow, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 2017.
Seibel A.M., Deutschland ist doch ein Einwanderungsland geworden: Proposals to Address Germany’s Status as a “Land of Immigration”, „Vanderbilt Journal of Transnational Law” 1997, vol. 30.
Sośniak M., Klauzula porządku publicznego w prawie międzynarodowym prywatnym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961.
Sośniak M., Zmiana statutu w prawie międzynarodowym prywatnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1964, vol. 26.
Szpunar M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Szypniewski M. Dopuszczalność wyboru prawa właściwego dla stosunku pracy z obywatelem Ukrainy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019, nr 3.
Theus J., Ukraińcy w Polsce. „Polska stanie się krajem dwunarodowym. System musi się zmienić” [RAPORT], 24.06.2022 r., https://oko.press/ukraincy-w-polsce-polska-stanie-sie-krajem-dwunarodowym-system-musi-sie-zmienic-raport/ [Dostęp: 31.08.2022 r.].
Trammer H., Z rozważań nad strukturą normy kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego, „Studia Cywilistyczne” 1964, t. XIII/XIV.
Turłukowski J., Podwójne obywatelstwo w prawie polskim i niektórych krajów obszaru postradzieckiego, w: Polska inteligencja na Wschodzie. Teraźniejszość i perspektywy, red. M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński, Wydawnictwo ProLog, Warszawa, 2011.
Villiger M.E., Commentary on the 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties, Brill, Leiden, 2009.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w postępowaniu cywilnym, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa, 2005.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach alimentacyjnych w świetle rozporządzenia nr 4/2009, w: Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, red. P. Grzegorczyk, K. Weitz, LexisNexis, Warszawa, 2012.
Widemann D., in: Münchener Kommentar zum FamFG, Bd. 2, Hrsg. T. Rauscher, C.H. Beck, München, 2019.
Wierzbowski E., Umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych między Polską a Związkiem Radzieckim w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych, „Palestra” 1958, nr 5—6.
de Winter I.L., Nationality or Domicile? The Present State of Affairs, „Recueil des Cours” 1969, III, vol. 128.
Wojewoda M., Kostwiński M., Wybrane zagadnienia dotyczące transgranicznej zmiany miejsca zwykłego pobytu dziecka, którego rodzice żyją w rozłączeniu, „Forum Prawnicze” 2020, nr 2.
Wojewoda M., Problematyka kolizyjnoprawna w praktyce urzędów stanu cywilnego oraz w ustawie — Prawo o aktach stanu cywilnego z 2014 roku, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2020, t. 17.
Wojewoda M., Rejestracja urodzin dzieci obywatelek Ukrainy przybyłych do Polski w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, „Metryka” 2022, nr 1.
Wysocka-Bar A., Wybór prawa w międzynarodowym prawie spadkowym, LexisNexis, Warszawa, 2013.
Zachariasiewicz M., Klauzula porządku publicznego jako instrument ochrony materialnoprawnych interesów i wartości fori, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Zawada K., Europeizacja międzynarodowego prawa zobowiązań umownych. Od konwencji rzymskiej do rozporządzenia rzymskiego w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 5.
Zegadło R., Prawo właściwe w sprawach opiekuńczych według Konwencji haskiej z 1996 r., „Rodzina i Prawo” 2012, nr 20—21.
Zeniv M., Macierzyństwo zastępcze w prawie ukraińskim, Warszawa, 2017, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2021/12/2017_PPodst-453-MZeniv-Macierzynstwo-zastepcze-w-prawie-ukrainskim.pdf [Dostęp: 6.09.2022 r.]
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-7934-1606
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
