Jurysdykcja krajowa i prawo właściwe na tle konwencji haskiej o ochronie dorosłych z 2000 r. oraz projektu uzupełniającego rozporządzenia unijnego z 2023 r.
Abstrakt
The subject of the considerations are drafts of: the EU regulation on jurisdiction, applicable law, recognition and enforcement of measures and cooperation in matters relating to the protection of adults, as well as the decision to authorize EU Member States to accede to the 2000 Hague Convention on the protection of adults concerning cross-border personal and care matters. The documents dated May 31, 2023 refer not only to the legal status of a person (e.g. partial incapacitation, guardianship, assistance in performing legal actions or functionally similar institutions under foreign law), but also the effects on civil law contracts with third parties (including rights and obligations within legal transactions). Detailed comments are presented about “measures of protection” for adults in legal transactions with foreign countries. The 2000 Hague Convention
raises reflections on current trends in the sources of international civil procedure and private international law. They include, among others, the planned co-existence of the Hague convention and the EU “Brussels” and “Rome” regulations. The attempt to increase the number of parties to the convention and the participation of EU Member States generally deserve a positive assessment, which also means the ratification of the 2000 Hague Convention by Poland. However, some doubts are cast by the intention for simultaneous modification through an EU regulation. The idea of a draft EU regulation of 2023, intended to supplement and modify an international agreement for the needs of a regional economic integration organization, could prima facie be assessed positively. However, a detailed look at the draft regulation of 2023 leads to the conclusion that it should be corrected, as it partly contains provisions that are both desirable for judicial cooperation between Member States and solutions that are unnecessary or questionable. In particular, the proposed solution allowing for an unlimited choice of jurisdiction may raise doubts. It is not intended — as is typically the case in personal civil matters — that a jurisdiction can be chosen from among states that are in some way related to the adult’s current or future situation (e.g. by citizenship, location of assets, past or future residence, circumstances relating to the guardian or curator). Thus, a country (and law) may be chosen that are completely unrelated to the actual situation. Additionally, the proposed Articles 6—7 are not compatible with the conventional catalog of circumstances that determine the transfer of jurisdiction, nor with the conflict of law rules (Article 15), which provide for the choice of the applicable law in a narrower range of situations (citizenship, previous habitual residence, location of property). Under the proposed EU regulation the indirect possibility of choice of foreign law is possible through the choice of foreign jurisdiction. This makes it possible to achieve a substantive legal effect by the adult “selecting” the substantive law that he or she deems desirable at the time of choice, thus completely departing from the remaining provisions of the Convention and the Regulation in terms of jurisdiction and applicable law. There
is no limitation to such an indirect choice from the perspective of the interests of third parties with whom the adult has personal or property relations. Moreover, such a solution may mean, in practice, a departure from the basic substantive legal principles of the country in which a given adult lives (habitually resides) or is a citizen, in favor of accepting the consequences resulting from a distant fact (i.e. unrelated to the actual situation) and legally (i.e. providing for axiologically different solutions concerning the broad category of ‘measures of protection’) of given law and state. Taking into account the variants of legislative action described in the impact assessment report (document 10108/23ADD), it would be worth postulating a change to the proposed method of legislative action. It seems more rational to temporally distinguish the
two planned activities (projects) under option 4. First, take steps to join the 2000 Hague Convention and gather several years of experience in its operation, also between Member States. And then, in the longer term, taking into account the experience of applying the convention on the territory of the EU, consider supplementing or modifying intra-EU judicial cooperation in these matters. The longer experience of applying the 2000 Hague Convention can — firstly — verify the thesis about the need to improve its functioning, and secondly — determine precisely in which areas it would be desirable for the welfare
of adults and their guardians in cross-border cases.
Słowa kluczowe
International jurisdiction of courts; prorogation of jurisdiction; international civil procedure; judicial co-operation in civil matters in the EU; applicable law; international private law; 2000 Hague Convention; protection of adults in corss-border situations; guardianship and curatorship; incapacitation; — measures of protection of vulnerable adult
Bibliografia
Czepelak M., The experience concerning the application of community instruments in the recent European Union Member States, in: Latest Developments in EU Private International Law, eds. B. Campuzano Diaz, M. Czepelak, A. Rodriguez Benot, A. Rodriguez Vázquez, Intersentia, Cambridge—Antwerp—Portland, 2011.
Czepelak M., Międzynarodowe prawo zobowiązań w Unii Europejskiej, Wolters Kluwer, Warszawa, 2012.
Czepelak M., Would We Like to Have a European Code of Private International Law?, „European Review of Private Law” 2010, vol. 18, issue 4.
Domański M., Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w interpretacji Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych a podstawowe instytucje prawa cywilnego, „Prawo w Działaniu” 2019, t. 40.
Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. VI, Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), wyd. V, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Frimston R., The 2000 Adult Protection Convention — sleeping beauty or too complex to implement?, in: The Elgar Companion to the Hague Conference on Private International Law, eds. T. John, R. Gulati, B. Köhler, Edward Elgar Publishing, Cheltenham—Northampton, 2020.
Gudowski J., Ubezwłasnowolnienie — relikt normatywny czy przejaw prawnego obskurantyzmu?, w: Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, A. Gołaszewska, M. Olechowski, J. Wierciński, Wolters Kluwer, Warszawa, 2022.
von Hein J., The role of the HCCH in shaping private international law, in: The Elgar Companion to the Hague Conference on Private International Law, eds. T. John, R. Gulati, B. Köhler, Edward Elgar Publishing, Cheltenham—Northampton, 2020.
Jakubecki A., Bodio J., Demendecki T., Marcewicz O., Telenga P., Wójcik M.P. (red.), Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany do art. 1107 k.p.c., LEX/el. 2020.
Juryk A., The Protection of Adults in Private International Law, „Silesian Journal of Legal Studies” 2016, vol. 8.
Lagarde P., Explanatory Report on the 1996 Hague Child Protection Convention, in: Hague Conference on Private International Law, Proceedings of the Eighteenth Session, 30 September to 10 October 1996, Tome II, Protection of children, Hague Conference of Private International Law, 1998.
Lagarde P., Konwencja z dnia 13 stycznia 2000 r. o międzynarodowej ochronie dorosłych. Sprawozdanie wyjaśniające Paula Lagarde’a. Konwencja i zalecenie przyjęte przez komisję specjalną o charakterze dyplomatycznym, Haska Konferencja Prawa Prywatnego Międzynarodowego, Haga, 2017.
Long J., Rethinking Vulnerable Adults’ Protection in the light of the 2000 Hague Convention, „International Journal of Law, Policy and the Family” 2013, vol. 27, issue 1, https://doi.org/10.1093/lawfam/ebs016.
Lubiński K., Jurysdykcja krajowa w sprawach o ubezwłasnowolnienie, „Państwo i Prawo” 1978, nr 11.
Lush D., The Civil Law and the Common Law approaches to the protection of adults, in: The International Protection of Adults, eds. R. Frimston, A. Ruck Keene, C. van Overdijk, A.D. Ward, Oxford University Press, Oxford, 2015.
Mańko R., Kompetencje Unii Europejskiej w dziedzinie prawa prywatnego w ujęciu systemowym, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2016, nr 1.
Mączyński A., Statut personalny osób fizycznych. Refleksje de lege lata i de lege ferenda, w: Leges Sapere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Januszowi Sondlowi w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, red. W. Uruszczak, P. Święcicka-Wystrychowska, A. Kremer, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2008.
Mostowik P., Bilateralne umowy międzynarodowe o obrocie cywilnoprawnym z zagranicą, w: Międzynarodowe prawo rodzinne, red. P. Mostowik, Wolters Kluwer, Warszawa, 2023.
Mostowik P., Geneza i obszary regulacji Konwencji haskiej z 2000 r. o ochronie osób dorosłych z uwzględnieniem kontekstu międzynarodowego, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa, 2023, https://iws.gov.pl/analizy-i-raporty/raporty.
Mostowik P., Kilka uwag o ochronie małżeństwa na tle Konstytucji i prawa międzynarodowego, w: Wokół problematyki małżeństwa w aspekcie materialnym i procesowym, red. J.M. Łukasiewicz, A.M. Arkuszewska, A. Kościółek, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2017.
Mostowik P., Kwestia przystąpienia przez Polskę do rozporządzenia unijnego Rzym III, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016, nr 10.
Mostowik P., Kwestia wymagania międzynarodowego charakteru sytuacji dla stosowania norm jurysdykcyjnych i kolizyjnych, w: Verba volant, scripta manent. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Bogusławie Gneli, red. A. Kaźmierczyk, K. Michałowska, M. Szaraniec, Wolters Kluwer, Warszawa, 2023.
Mostowik P., Międzynarodowe prawo prywatne i postępowanie cywilne w dekadę po wejściu w życie Traktatu Amsterdamskiego, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 2.
Mostowik P., Niedźwiedź M., International Conventions Concluded by the European Union after the ECJ ‘Lugano II Opinion’ of 2006. An Alternative or Complementary to EU Regulations Path to Unification of Private International Law?, „Polish Review of International and European Law” 2012, vol. 1, issue 1—2.
Mostowik P., Refleksje o współczesnym prawie prywatnym międzynarodowym na tle ujęcia „jurisdykcyi krajowej zewnętrznej” F. Słotwińskiego z 1838 r., w: Prawne zagadnienia międzynarodowego obrotu cywilnego i handlowego, red. E. Figura-Góralczyk, R. Flejszar, B. Gnela, P. Mostowik, C.H. Beck, Warszawa, 2023.
Mostowik P., Skuteczność zagranicznego ubezwłasnowolnienia oraz zarządzeń opiekuńczych i innych środków ochrony dorosłych na tle projektowanej koegzystencji konwencji haskiej z 2000 r. oraz rozporządzenia UE (KOM 280 i 281 z 2023 r.), „Polski Proces Cywilny” 2023, nr 4.
Mostowik P., Sondel-Maciejewska K., Materialnoprawne rezultaty unijnej współpracy sądowej w sprawach rodzinnych?, w: Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodowego, red. J. Poczobut, Wolters Kluwer, Warszawa, 2013.
Mostowik P., Symełon P., Ochrona dorosłych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002/2.
Muir Watt H., The work of the HCCH and the path of the law: the politics of difference in unified private international law, in: The Elgar Companion to the Hague Conference on Private International Law, eds. T. John, R. Gulati, B. Köhler, Edward Elgar Publishing, Cheltenham—Northampton, 2020.
Niedźwiedź M., Mostowik P., Wspólnota Europejska jako strona umów międzynarodowych w dziedzinie prawa prywatnego międzynarodowego. Uwagi na tle opinii Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 1/03, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2009, vol. VII, z. 1.
Pajor P., Ochrona osób niepełnosprawnych a ubezwłasnowolnienie, w: Studium nad potrzebą ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, red. B.E. Abramowska, K. Kurowski, Wydawnictwo Kurza Stopka, Łódź, 2010.
Pazdan M. (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Pazdan M. (red.), System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Pazdan M., Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków,1967.
Piasecki K., Regulacje prawne Unii Europejskiej w sprawach transgranicznych. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa, 2013.
Poczobut J. (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Pogłódek A., Mostowik P., Oświadczenia na wypadek przyszłego leczenia (dyspozycje pro futuro) w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych Ameryki — ujęcie prawnoporównawcze z perspektywy Polski, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa, 2018, s. 10, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2019/03/IWS-Mostowik-Pog%C5%82%C3%B3dek-pro-futuro.pdf [Dostęp: 31.01.2024 r.].
Pyziak-Szafnicka M., Ubezwłasnowolnienie jako środek ochrony osób dotkniętych chorobami otępiennymi i chorobą Alzheimera — aktualna regulacja i projektowane zmiany, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2019, T. CXI.
Ruck Keene A., Hague 35: Overview and Protective Measures, in: The International Protection of Adults, eds. R. Frimston, A. Ruck Keene, C. van Overdijk, A.D. Ward, Oxford University Press, Oxford, 2015.
Ruck Keene A., Hague 35: Private Mandates and Other Anticipatory Measures, in: The International Protection of Adults, eds. R. Frimston, A. Ruck Keene, C. van Overdijk, A.D. Ward, Oxford University Press, Oxford, 2015.
Ruck Keene A., Health and Welfare aspects of the international protection of adults, in: The International Protection of Adults, eds. R. Frimston, A. Ruck Keene, C. van Overdijk, A.D. Ward, Oxford University Press, Oxford, 2015.
Rylski P., Komentarz do art. 1145 k.p.c., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. V, Artykuły 1096—1217, LEX/el. 2020.
Sokołowski T., Europejskie prawo rodzinne — pojęcie, zakres, źródła oraz wykładnia, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006, nr 5.
Torné M.A., Current issues in the protection of adults from the perspective of Private International Law, „Revista Electrónica De Estudios Internacionales” 2016, https://doi.org/10.17103/reei.32.08.
Weitz K., Europejskie prawo procesowe cywilne — stan obecny i perspektywy rozwoju, „Przegląd Sądowy” 2007, nr 2.
Wiśniewski T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. V, Artykuły 1096—1217, Wolters Kluwer, Warszawa, 2021.
Zima-Parjaszewska M., Artykuł 12 Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami a ubezwłasnowolnienie w Polsce, w: Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, red. D. Pudzianowska, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2014
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-3548-1003
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
