Mediacja ewaluatywna w sprawach gospodarczych w prawie polskim z perspektywy prawa Unii Europejskiej i prawa międzynarodowego
Abstrakt
Dążenie do poprawy skuteczności mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych zadecydowało o wprowadzeniu w 2015 r. w kodeksie postępowania cywilnego przepisów dających podstawy prowadzenia mediacji ewaluatywnej. Celem artykułu jest analiza przesłanek i warunków prowadzenia mediacji ewaluatywnej w prawie polskim w świetle przepisów prawa międzynarodowego i prawa Unii Europejskiej, które wyznaczają standardy prowadzenia mediacji w sprawach gospodarczych. W artykule przedstawiono pojęcie mediacji facylitatywnej i ewaluatywnej oraz wskazano kontrowersje, które mogą powstawać na tle stosowania metod ewaluatywych z punktu widzenia zasad postępowania mediacyjnego. Artykuł koncentruje się na interpretacji definicji mediacji i wskazaniu podstawowych zasad jej prowadzenia na podstawie przepisów Ustawy Modelowej UNCITRAL o międzynarodowej mediacji gospodarczej i międzynarodowych ugodach zawartych w wyniku mediacji z 2018 r. oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52 o niektórych aspektach mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych traktując je jako punkt odniesienia dla analizy warunków umożliwiających mediatorowi zaproponowanie stronom sposobów rozwiązania sporu, które zostały przyjęte w prawie polskim.
Słowa kluczowe
ADR; alternatywne metody rozstrzygania sporów; mediacja; mediacja ewaluatywna; mediacja facylitatywna
Bibliografia
Arkuszewska A.M., Postępowanie mediacyjne — perspektywy (kilka uwag na tle Ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów), w: Kodeks postępowania cywilnego z perspektywy pięćdziesięciolecia jego obowiązywania. Doświadczenia i perspektywy, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Ł. Błaszczak, Currenda, Sopot, 2016.
Białecki M., Mediacja w postępowaniu cywilnym, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2012.
Brink M., Evaluative Mediation (Part I), an Analysis, „Corporate Mediation Journal” 2021, no. 1, https://www.elevenjournals.com/tijdschrift/cmj/2021/1/CMJ_2542-4602_2021_005_001_004 [Dostęp: 15.12.2022 r.].
Brink M., Evaluative Mediation (Part II), Deployment, „Corporate Mediation Journal” 2021, no. 2, https://www.elevenjournals.com/tijdschrift/cmj/2021/2/CMJ_2542-4602_2021_005_002_002 [Dostęp: 15.12.2022 r.].
Budniak-Rogala A., Mediacja w postępowaniu cywilnym w świetle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 10 września 2015 r. a realizacja zasad postępowania mediacyjnego, w: Postępowanie cywilne w dobie przemian, red. I. Gil, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Ciechoński T., Nie każdy umie doprowadzić do ugody, „Dziennik Gazeta Prawna”, 11.04.2023, nr 70 (5984).
Cyrol T., Facylitacja a koncyliacja — jak mediować, aby robić to skutecznie, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2013, nr 3.
Cyrol T., O potrzebie regulacji zawodu mediatora, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2014, nr 4.
Cyrol T., w: Cyrol T., Fuchs D., Mediacja cywilna. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa, 2022.
Ereciński T., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. II, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Wolters Kluwer, Warszawa, 2016.
Esplugues C., Civil and Commercial Mediation in the EU after the transposition of Directive 2008/52/EC, in: Civil and Commercial Mediation in Europe: Cross Border Mediation, vol. II, ed. C. Esplugues, Intersentia, Cambridge—
Antwerp—Portland, 2014.
Gajda K., Alternatywne metody rozwiązywania sporów — projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2006, nr 4, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/246899 [Dostęp: 15.02.2023 r.].
Gmurzyńska E., Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie prawnym — zastosowanie w Europie i w Polsce, C.H. Beck, Warszawa, 2007.
Gmurzyńska E., Rodzaje mediacji, w: Mediacje. Teoria i praktyka, red. R. Morek, E. Gmurzyńska, Wolters Kluwer, Warszawa, 2014.
Golann D., Variations in Mediation: How-and Why — Legal Mediators Change Styles in the Course of a Case, „Journal of Dispute Resolution” 2000, vol. 1, https://ssrn.com/abstract=1309771 [Dostęp: 15.12.2022 r.].
Grzybczyk K., Rozwiązywanie sporów z zakresu prawa własności intelektualnej na drodze mediacji i koncyliacji, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2022, T. 30.
Hopt K.J., Steffek F., Mediation: Comparison of Laws, Regulatory Models, Fundamental Issues, in: Mediation: Principles and Regulation in Comparative Perspective, eds. K.J. Hopt, F. Steffek, Oxford University Press, Oxford, 2013.
Kalisz A., Zienkiewicz A., Mediacja sądowa i pozasądowa. Zarys wykładu, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2014.
Kalisz A., Zienkiewicz A., Mediacja w sprawach gospodarczych jako narzędzie wspierające sukces w biznesie, Difin, Warszawa, 2020.
Korybski A., Alternatywne rozwiązywanie sporów w USA, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 1993.
Lande J., Toward More Sophisticated Mediation Theory, „Journal of Dispute Resolution” 2000, issue 2, https://scholarship.law.missouri.edu/jdr/vol2000/iss2/7/ [Dostęp: 14.07.2023 r.].
Levin M.S., The Propriety of Evaluative Mediation: Concerns About the Nature and Quality of an Evaluative Opinion, „Ohio State Journal on Dispute Resolution” 2001, vol. 16, issue 2, https://kb.osu.edu/bitstream/handle/1811/80085/OSJDR_V16N2_267.pdf?sequence=1 [Dostęp: 14.07.2023 r.].
Makieła M., Mediacja gospodarcza, w: Mediacja w praktyce mediatora i pełnomocnika, red. C. Rogula, A. Zemke-Górecka, Wolters Kluwer, Warszawa, 2021.
Morek R., ADR — w sprawach gospodarczych, C.H. Beck, Warszawa, 2004.
Morek R., Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/EC z 21.5.2008 r. o niektórych aspektach mediacji w sprawach cywilnych i handlowych: nowy etap rozwoju mediacji w Europie, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2008, nr 3.
Morek R., Wprowadzenie, w: Mediacje. Teoria i praktyka, red. R. Morek, E. Gmurzyńska, Wolters Kluwer, Warszawa, 2014.
Mól A., Pojęcie i znaczenie alternatywnych metod rozstrzygania sporów (ADR), „Przegląd Prawa Handlowego” 2001, nr 12.
Myślińska M., Mediator w polskim porządku prawnym, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Piers M., Europe’s Role in Alternative Dispute Resolution: Off to a Good Start?, „Journal of Dispute Resolution” 2014, issue 2, https://scholarship.law.missouri.edu/jdr/vol2014/iss2/5/ [Dostęp: 14.02.2023 r.].
Plis J., Rodzaje mediacji, w: Zarys metodyki pracy mediatora w sprawach cywilnych, red. A.M. Arkuszewska, J. Plis, Lex a Wolter Kluwer business, Warszawa, 2014.
Quek D., Facilitative Versus Evaluative Mediation: Is There Necessarily a Dichotomy?, „Asian Journal on Mediation” 2013, https://ssrn.com/abstract=2889142 [Dostęp: 15.12.2022 r.].
Riskin L.L., Understanding Mediators’ Orientations, Strategies, and Techniques: A Grid for the Perplexed, „Harvard Negotiation Law Review” 1996, vol. 1, no. 7, https://ssrn.com/abstract=1506684 [Dostęp: 15.12.2022 r.].
Rutkowska A., w: Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz, red. O.M. Piaskowska, Wolters Kluwer, Warszawa, 2020.
Sekuła-Leleno M., Mediacja jako nowoczesny sposób rozwiązywania sporów — analiza zmian wprowadzonych z dniem 1.01.2016, „Rejent” 2016, nr 8.
Stefańska E., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. I, Art. 1—477.16, red. M. Manowska, Wolters Kluwer, Warszawa, 2021.
Stulberg J.B., Facilitative versus Evaluative Mediator Orientations: Piercing the „Grid” Lock, „Florida State University Law Review” 1997, vol. 24, no. 4, https://ir.law.fsu.edu/lr/vol24/iss4/7/?utm_source=ir.law.fsu.edu%2Flr%2Fvol24%2Fiss4%2F7&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages [Dostęp: 15.12.2022 r.].
Sychowicz M., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. I, Art. 1—366, red. A. Marciniak, K. Piasecki, C.H. Beck, Warszawa, 2016.
Telenga P., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. I, Art. 1—729, red. A. Jakubecki, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
UNCITRAL Model Law on International Commercial Mediation and International Settlement Agreements Resulting from Mediation with Guide to Enactment and Use (2018), UNITED NATIONS, Vienna, 2022, https://uncitral.un.org/sites/uncitral.un.org/files/media-documents/uncitral/en/22-01363_mediation_guide_e_ebook_rev.pdf [Dostęp: 15.01.2023 r.]
UNCITRAL Notes on Mediation, UNITED NATIONS, Vienna, 2021, https://uncitral.un.org/sites/uncitral.un.org/files/media-documents/uncitral/en/mediation_notes.pdf [Dostęp: 15.12.2022 r.]
Weitz K., Gajda-Roszczynialska K., Mediacja w sprawach gospodarczych, w: System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, T. 7, Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych z udziałem przedsiębiorców, red. T. Wiśniewski, C.H. Beck, Warszawa, 2013.
Zienkiewicz A., Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, Difin, Warszawa, 2007
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-4975-7496
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
