Wyznaczanie statutu rzeczowego rzeczy ruchomych w stosunkach polsko-ukraińskich
Abstrakt
Umowa z dnia 24 maja 1993 roku między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, poza art. 34 ust. 1, nie zawiera norm kolizyjnych miarodajnych dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych. Tymczasem ze względu na łatwość przemieszczania ruchomości między terytoriami państw, powszechność i znacznie mniejszy stopień sformalizowania obrotu nimi, trudności w ustaleniu ich właściciela lub osób uprawnionych z innych praw rzeczowych, podatność na dyspozycje faktyczne nie oparte na woli właściciela, a z drugiej strony daleko idące różnice w sposobie uregulowania ich reżimu prawnego w prawie materialnym poszczególnych państw, to właśnie w ich przypadku pojawia się najwięcej problemów praktycznych, których rozwiązanie wymaga ustalenia prawa właściwego. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego typu problemów w stosunkach polsko-ukraińskich w ostatnim czasie wzrosło ze względu na zjawisko masowej migracji ludności z Ukrainy do Polski, któremu towarzyszy przemieszczanie rzeczy ruchomych przez granicę państwową na niespotykaną dotąd skalę. W związku z brakiem odpowiednich regulacji w postanowieniach umowy o pomocy prawnej z 1993 r., polskie i ukraińskie sądy stoją przed koniecznością stosowania w tej kategorii spraw własnych norm kolizyjnych. Tymczasem różnice pomiędzy przyjętymi w nich rozwiązaniami mogą skutkować zastosowaniem norm merytorycznych należących do innego porządku prawnego jako prawa właściwego w danej sytuacji faktycznej, co stwarza ryzyko zjawiska „forum shopping”.
Artykuł poświęcony jest analizie metod wyznaczania prawa właściwego dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych w relacjach polsko-ukraińskich na tle polskich i ukraińskich norm kolizyjnych, występujących między nimi podobieństw i różnic, problemów wynikających z różnic w merytorycznym prawie rzeczowym obu państw i sposobów ich przezwyciężania. Zawiera także propozycję uzupełnienia umowy o pomocy prawnej z 1993 r. o jednolite normy kolizyjne służące wyznaczaniu statutu rzeczowego ruchomości, wzorowane na wybranych rozwiązaniach zaczerpniętych z prawa krajowego polskiego i ukraińskiego.
Słowa kluczowe
statut rzeczowy; prawo właściwe; normy kolizyjne; zmiana statutu; stany faktyczne zamknięte; stany faktyczne otwarte; dostosowanie
Bibliografia
Akkermans B., The Principle of Numerus Clausus in European Property Law, Intersentia, Cambridge, 2008.
Carruthers J.M., The Transfer of Property in the Conflict of Laws, Oxford University Press, Oxford, 2005.
Crawforrd E.B., Carruthers J.M., International Private Law in Scotland, W. Green, Edinburgh, 2006.
Dikovska I., Laws Applicable to Succession Relations under Ukrainian Private International Law: Current State and Perspectives, „Journal for Legal & Social Studies in South East Europe” 2018, vol. 7.
Drobning U., Die Gemeinschaftsrechtliche “Regelung” des Eigentumsvorbehalts, in: Festschrift für Andreas Heldrich zum 70. Geburtstag, C.H. Beck, München, 2005.
Drozd E., Nabycie i utrata praw rzeczowych na rzeczy ruchomej w prawie prywatnym międzynarodowym. (Wpływ zmiany miejsca położenia rzeczy na właściwość prawa), nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1977.
Ernst U., Das polnische IPR-Gesetz von 2011. Mitgliedstaatliche Rekodifikation in Zeiten supranationaler Kompetenzwahrnehmung, „RabelsZ” 2012, Bd. 76.
Fabian J., Miejsce położenia ruchomości w prawie prywatnym międzynarodowym, w: Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przybyłowskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, 1964.
Fawcett J.J., Carruthers J.M., North P., Cheshire, North & Fawcett Private International Law, Oxford University Press, Oxford, 2008.
Firsching K., Einführung in das internationale Privatrecht einschlieβlich der Grundzüge des internationalen Verfahrensrechts, C.H. Beck, München, 1974.
Górecki J., Prawa rzeczowe i posiadanie w projekcie ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, vol. VII, A.D. MMIX.
Górecki J., Prawa rzeczowe przysługujące obywatelom Ukrainy na tle obowiązujących w Polsce norm kolizyjnych, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2023, T. 32.
von Hein J. (Hrsg.), Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd. 11, C.H. Beck, München, 2015.
Hohloch G., in: Erman. Handkommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd. II, 13 Ausg., Verlag Dr. Otto Schmidt, Köln, 2011.
Honsell H., Schnyder A.K., Vogt N.P., Berti, S.V. (Hrsg.), Basler Kommentar, Internationales Privatrecht, Helbing & Lichtenhahn, Basel, 2007.
Junker A., Internationales Privatrecht, C.H. Beck, München, 1998.
Kegel G., Internationales Privatrecht, C.H. Beck, München, 1971.
Kegel G., Schurig K., Internationales Privatrecht, C.H. Beck, München, 2000.
Keller M., Siehr K., Allgemeine Lehren des internationalen Privatrechts, Schulthess, Zürich, 1986.
Kienle F., Internationales Privatrecht, Verlag Franz Vahlen, München, 2010.
Köhler H., Internationales Privatrecht, Springer Verlag, Wien—New York, 1996.
Kosik J., Zagadnienia prawa rzeczowego w prawie prywatnym międzynarodowym z 1965 r., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wrocław, 1976.
Koziol H., Welser R., Grundriβ des bürgerlichen Rechts, Bd. II, Sachenrecht, Familienrecht, Erbrecht, Manz, Wien, 1976.
Lipiec S., Polish-Ukrainian Legal Services: A Sociological and Legal Study, „Access to Justice in Eastern Europe” 2021, vol. 4.
Lipsky M.J., Statutenwechsel im italienischen Sachenrecht — Auswirkungen auf den Im- und Export von Mobiliarsicherheiten, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2011.
Ludwiczak W., Międzynarodowe prawo prywatne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961.
Neumeyer K., Internationales Privatrecht, Springer, Berlin, 1923.
Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Pazdan M. (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Pazdan M. (red.), System Prawa Prywatnego, T. 20B, Prawo prywatne międzynarodowe, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Przybyłowski K., Kodyfikacyjne zagadnienia polskiego prawa międzynarodowego prywatnego, „Studia Cywilistyczne” 1964, T. 5.
Przybyłowski K., Nowe polskie prawo prywatne międzynarodowe, „Państwo i Prawo” 1966, nr 1.
Przybyłowski K., Prawo prywatne międzynarodowe. Część ogólna, nakł. Księgarnii Gubrynowicza i Syna, Lwów, 1935.
Raape L., Internationales Privatrecht, Verlag Franz Vahlen GmbH, Berlin—Frankfurt am Main, 1961.
Ritterhoff A.Ch., Parteiautonomie im internationalen Sachenrecht: Entwicklung eines Vorschlags insbesondere für das deutsche Kollisionsrecht unter vergleichender Berücksichtigung des englischen Kollisionsrechts, Duncker & Humblot, Berlin, 1999.
Rozehnalova N., Drlickova K., Czech Privat International Law, Masaryk University, Brno, 2015.
Samtleben J., Neukodifikation des Internationalen Privatrechts in Argentinien, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2016, Bd. 36, Heft 3.
Siehr K., Das Internationale Privatrecht der Schweiz, Schulthess, Zürich, 2002.
Siehr K., Internationales Privatrecht, C.F. Müller, Heidelberg, 2001.
Stoll H., Internationales Privatrecht, Bd. 1, Lfg. 5, Internationales Sachenrecht, Berlin, 1976.
Stoll H., Zur gesetzlichen Regelungen des internationalen Sachenrechts in Art. 43—46 EGBGB, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2000.
Swienty A., Der Statutenwechsel im deutschen und englischen internationalen Sachenrecht unter besonderer Betrachtung der Kreditsicherungsrechte, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2011.
Verschraegen B., Internationales Privatrecht, Manz Verlag, Wien, 2012.
Vischer F., Internationales Privatrecht, Helbing & Lichtenhahn, Basel—Stuttgart, 1971.
Vygovsky O., Regulation of New Private International Law Institutions in the Updated Civil Law Codification of Ukraine, „Legal Journal (Ukrainian)” 2020, vol. 6.
Wolff M., Internationales Privatrecht, Springer, Berlin, 1933.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0001-7873-677X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
