Emocjonalne postrzeganie Berlina początku lat 1920. w listach Aleksieja Gwozdinskiego
Abstrakt
Niniejszy artykuł ma na celu spojrzenie na fenomen pierwszej fali emigracji rosyjskiej przez pryzmat tzw. historii osobistej. Zwrot antropologiczny w naukach humanistycznych, który nastąpił w drugiej połowie XX wieku, przyczynił się do wzrostu zrozumienia znaczenia osoby prywatnej oraz zainteresowania kulturą życia codziennego. Istotną rolę w zgłębianiu tych zjawisk odgrywają egodokumenty, dzięki którym jednocześnie poznajemy specyfikę życia codziennego rosyjskich emigrantów oraz unikalny świat wewnętrzny jednostki. Taką właśnie sposobność dają listy Aleksieja Gwozdinskiego do Jelizawiety Miller, który utrwalił w swojej korespondencji dalekie od harmonijnego trwanie w niemieckiej stolicy początku lat 1920. Rosyjski emigrant spetryfikował w swoich listach kilka tygodni życia w Berlinie, które naznaczone były głównie samotnością, biedą i zagubieniem w nieprzyjaznym, ponurym molochu, w którym — w przeciwieństwie do Konstantynopola czy Rzymu (wcześniejszych przystanków na emigracyjnej drodze) — nie potrafił dostrzec nic pozytywnego i pięknego. Na jego postrzeganie miasta wpływ miały zarówno czynniki subiektywne, jak i stereotypowe wyobrażenia.
Słowa kluczowe
Słowa kluczowe: pierwsza fala emigracji, Berlin, egodokumenty, listy, historia osobista, zwykły człowiek
Bibliografia
Andreyev, Vadim. Vozvrashcheniye v zhizn' [Андреев, Вадим. Возвращение в жизнь].
Ariès, Philippe, and Duby, Georges (ed.). Histoire de la vie privée en cinq volumes, Paris: Éditions du Seuil, 1985–1987.
Całek, Anita. Nowa teoria listu. Kraków: Biblioteka Jagiellońska – Księgarnia Akademicka, 2019.
Chernyy, Sasha. “Igrushki.” Zhar-Ptitsa 1921, no. 4/5: 2–4 [Черный, Саша. “Игрушки.” Жар-Птица 1921, no. 4/5: 2–4].
Chernyy, Sasha. Sobraniye sochineniy v pyati tomakh, vol. 2: Emigrantskiy uyezd. Stikhotvoreniya i poemy 1917-1932, Moskva: Ellis Lak, 1996 [Черный, Саша. Собрание сочинений в пяти томах, т. 2: Эмигрантский уезд. Стихотворения и поэмы 1917-1932, Москва: Эллис Лак, 1996].
Demidova, Ol'ga (ed., pref.). “Pis'ma A. A. Gvozdinskogo Ye. L. Miller.” Minuvsheye. Istoricheskiy al'manakh 1995, no. 18: 426–477 [Демидова, Ольга. Публ., вступ. ст. и комм. “Письма А. А. Гвоздинского Е. Л. Миллер.” Минувшее. Исторический альманах 1995, no. 18: 426–477].
Lyamina, Yekaterina. Svoimi slovami: chto takoye ego-dokumenty i kak oni pomogayut izuchat' istoriyu. Zachem uchenyye chitayut chuzhiye dnevniki i pis'ma [Лямина, Екатерина. Своими словами: что такое эго-документы и как они помогают изучать историю. Зачем ученые читают чужие дневники и письма].
Ndiaye, Iwona Anna. “Misja literatury emigracyjnej (‘pierwsza fala’ emigracji rosyjskiej).” Acta Polono-Ruthenica 2007, no. 12: 77–93.
Rybicka, Elżbieta. “Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego.” Teksty Drugie 2004, no. 4 (88): 40–55.
Popov, Maksim. “Rossiyskaya diaspora v Germanii (1921-1923): chislennost', sostav i material'noye polozheniye.” Gramota 2017, no. 12 (86), pt 1: 154–157 [Попов, Максим. “Российская диаспора в Германии (1921-1923): численность, состав и материальное положение.” Грамота 2017, no. 12 (86), pt 1: 154–157].
Sałajczykowa, Janina. Prozaicy pierwszej fali emigracji rosyjskiej 1920–1940. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2003.
Shlëgel', Karl. Berlin, Vostochnyy vokzal. Russkaya emigratsiya v Germanii mezhdu dvumya voynami (1918–1945). Transl. Lisyutkina, L. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2004 [Шлёгель, Карл. Берлин, Восточный вокзал. Русская эмиграция в Германии между двумя войнами (1918–1945). Пер. Лисюткина, Л. Москва: Новое литературное обозрение, 2004].
Skwarczyńska, Stefania. Teoria listu, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006.
Sorokina, Vera (ed.). Russkiy Berlin. Moskva: Izdatel'stvo Moskovskogo universiteta, 2003 [Сорокина, Вера. Ред. Русский Берлин. Москва: Издательство Московского университета, 2003].
Suchanek, Lucjan. “Emigracja. Emigrantologia. Komisja Emigrantologii Słowian.” Slavia Orientalis 2014, no. LXIII/2: 173–189.
Vertinskiy, Aleksandr. Dorogoyu dlinnoyu... [memuary, stikhi i pesni, pis'ma]. Moskva: Izdatel'stvo AST, 2018 [Вертинский, Александр. Дорогою длинною... [мемуары, стихи и песни, письма]. Москва: Издательство АСТ, 2018].
Uniwersytet Zielonogórski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5101-1629
Dr, literaturoznawczyni, adiunkt w Zakładzie Rusycystyki Instytutu Neofilologii Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zainteresowania badawcze: rosyjska literatura i kultura końca XIX i początku XX wieku, twórczość pierwszej fali emigracji rosyjskiej, egodokumenty. Autorka monografii Historia a jednostka w twórczości Siergieja Siergiejewa-Censkiego (2007), współredaktorka kilku monografii oraz kilkudziesięciu artykułów wydanych w Polsce i zagranicą.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
