Święta Ruś
Religijne i cywilizacyjne źródła, historia, upadek i konsekwencje ukraińskiego rusofilstwa
Abstrakt
Tak zwane rusofilstwo Ukraińców jest ważnym elementem tożsamościowym a także geopolitycznym w kontekście Europy Wschodniej. Byłoby zbyt daleko posuniętym uproszczeniem tłumaczyć to jedynie imperialną polityką rusyfikacji. Tereny współczesnej Ukrainy stanowiły ośrodek dawnej Rusi. W oparciu o jej tradycję wybudowała swą mitologię narodową carska Rosja. Oświecone elity rusińskie lub też ukraińskie były współtwórcami tej mitologii. Tradycja Kościoła prawosławnego, zwanego także Kościołem ruskim łączyła nie tylko z racji na doktrynę wiary, ale i kształty zewnętrzne: język, wspólnych świętych, wspólne nazewnictwo itd. Rusofilstwo pod rządami Rosji było swego rodzaju naturalnym stanem świadomości Ukraińców. Powstanie silnego obozu rusofilskiego pod rządami Austrii i Węgier świadczyło o głębokich korzeniach tego rodzaju pojmowania własnej tożsamości. Mimo zwalczania rusofilstwa w XX w. pozostało ono głęboko zakorzenione w świadomości części mieszkańców Ukrainy. Wyjaśnia to obecną sytuację w tym kraju, wojnę i kryzys społeczny
Słowa kluczowe
Ukraina, Rosja, Galicja, rusofilstwo, Kijów, Cerkiew prawosławna
Bibliografia
Bobrinskii, Vladimir. Prazhskii Sezd. Chekhiya i Prikarptskaya Rus’, Saknt-Peterburg 1909 (Бобринской, Владиміръ А. Пражскiй Съѣздъ. Чехiя и Прикарпатская Русь, St. Petersburg, 1909)
Dragomanov, Mykhaylo. Chudatski dumki pro ukrains’ku natsionalnu sprawu. Vibrane (‘…miy zadum zlozhiti ocherk istoii tsyvilizatsiyi na Ukraini’, Kiev 1991 (Драгоманов, Михайло П. Чудацькі думки про українську національну справу, Idem Вибране („...мій задум зложити очерк історії цивілізації на Україні”). Kiev, 1991)
Iz avtobiografii Nikolaya L. Ustiyanovicha, „Literaturnij Sbornik izdavaemiy Galitsko-Russkoyu Matitseyu” 1885, vip. I (Изъ автобiографiи Николая Л. Устияновича. „Литературный Сборникъ издаваемый Галицко-Русскою Матицею”, 1885, вып. I)
Klyuchevskiy, Vasiliy. Kurs russkoy istorii, Misl, Moskva 1987 (Ключевский, Василий, Курс русской истории. Moscow, 1987, т. 1.)
Lemkin, Ivan, Istoriya Lemkovini, New York 1969 (Лемкин, Иван. История Лемковины. New York, 1969)
Matukhina, Irina. Ukrainskii vopros v Rossii (konets XIX – nachalo XX veka), Moskva 2003 (Матухина, Ирина В. Украинский вопрос в России (конец ХIX – начало XX века). Moscow, 2003)
Miller, Aleksey. ‘Ukrainskiy vopros’ v politike vlastey i russkom obshchestvennom mnenii (vtoraya polovina XIX v.), Izdatelstvo Aleteyya 2000.
Monchalovskii, Osip. Zhitje i deyatelnost’ Ivana Naumovicha, Lvov 1899 (Мончаловскiй, Осипъ А. Житье и дѣятельность Ивана Наумовича. Lviv, 1899)
Didycki, Bogdan. Svoezhitjevie zapiski Bogdana A. Dedickogo, ch. I, Gde-shcho do istorii samorozvitiya yazika i azbuki Galitskoy Rusi, (Богдан, А. Дѣдицкій, Своежитьевые записки Богдана А. Дѣдицкого, ч. I, Где-що до исторiи саморозвитiя языка и азбуки Галицкой Руси, Lviv, 1906)
Subtelnii, Orest. Ukrayina. Istoriya, Kiiv 1991 (Субтельний, Орест. Україна. Історія. Kiev, 1991)
Florinskiy, Timofey. Slavianskoye plemia. Statistiko-etnograficheskiy obzor sovremennogo slovianstwa, Kiev, 1907 (Флоринскiй, Тимофей Д. Славянское племя. Статистико-этнографтческий обзоръ современнаго славянства. Kiev, 1907)
Chornovol, Ohor. Polsko-ukrain’ska ugoda 1890-1894, Lviv 2000 (Чорновол, Ігор. Польсько-українська угода 1890-1894 рр. Lviv, 2000)
Ulyanow, Nikolay. Proiskhozhdenie ukrainskogo separatizma, Moskva 1996
Ульянов, Николай И. Происхождение украинского сепаратизма. Moscow, 1996
Błogosławiony Męczennik Grzegorz Chomyszyn Biskup Stanisławowski. Dwa Królestwa, ed. Ihor Pełechatyj and Włodzimierz Osadczy (Warszawa: Wydawnictwo AA, 2017)
Gruchała, Jan. Rząd austriacki i polskie stronnictwa polityczne w Galicji wobec kwestii ukraińskiej (1890-1914). Katowice, 1988.
Heller, Michaił. Historia Imperium Rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005.
Koneczny, Feliks. Dzieje Rosji. Warszawa, 1917.
Magocsi, Paul Robert. A History of Ukraine. Toronto: University of Toronto Press, 1996.
Magocsi, Paul Robert. Galicia: A Historical Survey and Bibliographic Guide. Toronto: Harvard Ukrainian Research Institute by University of Toronto Press, 1983.
Sheptytsky. Andrey. Archbishop A. Sheptytsky’s letter to Tsar Nicholas II, Kiev, 10 September 1914, the original, handwritten by the metropolitan, Российский Государственный Исторический Архив, Ф-821, Oп. 12, Д. 150, 22.
Osadczy, Włodzimierz. Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławie w Galicji. Lublin, 2007.
Osadczy, Włodzimierz. „Wszechrusska” idea w Galicji. Źródła rozwoju orientacji moskalofilskiej wśród Rusinów galicyjskich.” Kwartalnik Historyczny CXVI (2009): 2.
Sheptytsky, Andrey. Archbishop A. Sheptytsky’s letter to Tsar Nicholas II, Kiev, 10 September 1914, the original, handwritten by the metropolitan, Российский Государственный Исторический Архив, Ф-821, Oп. 12, Д. 150, 22.
Wilson, Andrew. The Ukrainians. Unexpected Nation. New Haven and London: Yale University Press, 2015.
KUL Polska
https://orcid.org/0000-0001-9292-8313
Włodzimierz Osadczy, doktor habilitowany, teolog, historyk, politolog.
W latach 1998-2009 pracownik Instytutu Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w latach 2006 do 2009 również Instytutu Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskie. Od 2009 do 2014 r. Kierownik Katedry Historii Rodziny w Instytut Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej KUL, a następnie (do 2023 r.) w latach 2010-2020 profesor, a od 2021 adiunkt w Instytucie Historii Kościoła i Patrologii KUL. W latach 2010-2023 pracownik Katedry Stosunków Międzynarodowych Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie, od 2016 do 2020 r. kierownik tej katedry.
W latach 2006-2009 kanclerz Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów. Od 2011 do 2019 r. dyrektor Ośrodka Badań Wschodnioeuropejskich Centrum Ucrainicum. W latach 2016-2023 prezes Stowarzyszenia Instytut Pamięci i Dziedzictwa Kresowego. Członek Komisji Europy Wschodniej PAU.
Główne obszary zainteresowań badawczych: Kościół katolicki na Kresach, stosunki polsko-ukraińskie, Kościół na terenach postsowieckich, Kościół unicki.
Najważniejsze publikacje książkowe: Kościół i Cerkiew na wspólnej drodze. Concordia 1863 (1999); Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji (2007); Władyka Markijan. O historii i dniu dzisiejszym Kościoła katolickiego na Ukrainie z księdzem biskupem Marcjanem Trofimiakiem rozmawia Włodzimierz Osadczy (2009); Święty Arcybiskup Lwowa Józef Bilczewski (red., 2011); Zorganizowani mają lepiej. Uwarunkowania dialogu społecznego oraz kierunki współpracy partnerów społecznych województwa lubelskiego (red., 2011); Nowoczesny dialog. Dialog jako element marketingu społecznego ukierunkowanego na rozwój adaptacyjności pracowników (red., 2012); Ormiański Pasterz Lwowa Ksiądz Arcybiskup Józef Teodorowicz na tle dziejów ormiańskich (współred., 2015); Блаженний Священомученик Григорій Хомишин, Два Царства {prosimy o zapisanie tytułu w transliteracji na język polski Blazhennyi Sviashchenomuchenyk Grygoriy Khomyshyn, Dva Tsarstva} (współred., 2016); Błogosławiony Męczennik Grzegorz Chomyszyn Biskup Stanisławowski, Dwa Królestwa (współred., 2017); Unia Triplex. Unia Brzeska w tradycji polskiej, rosyjskiej i ukraińskiej (2019); Unii i Polski ozdoba i chwała. Księża zmartwychwstańcy wobec kultu i kanonizacji św. Jozafata (współautor, 2020); Dzieje i martyrologium Unii Św. na Litwie w świetle żywota i pamiętników ks. Grzegorza Micewicza, kapłana obrządku unickiego (współautor, 2022).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
