Wybór języka i zmiany w zachowaniach językowych: badanie dwujęzycznych Ukraińców w czasie wojny
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wyników badania na temat zmian, które warto wprowadzić, aby kształcenie filologiczne było bardziej efektywne i satysfakcjonujące. Podjęta została próba odpowiedzi na pytania: 1) jakie sugestie formułują nauczyciele i studenci odnośnie do potrzebnych zmian w kształceniu filologicznym? 2) czy oczekiwania tych dwóch grup respondentów są zbieżne? W celu odpowiedzi na postawione pytania przeprowadzone zostało badanie jakościowe, a techniką zbierania danych były wywiady fokusowe. W dwóch oddzielnych wywiadach udział wzięli wykładowcy (6 osób) i studenci filologii rosyjskiej (6 osób). Wyniki badania pokazały, że sugerowane przez obie grupy respondentów zmiany są zbieżne jedynie w kilku obszarach i dodatkowo są w różny sposób interpretowane. Omówione zostały sugestie dotyczące zmian w klasie i poza nią.
Słowa kluczowe
dwujęzyczność; wybór języka; postawa wobec języka; zachowania językowe; stygmatyzacja języka; autostygmatyzacja języka
Bibliografia
Bhatia, T.K. & Rithcie, W.C. (eds.), The handbook of bilingual- ism. Oxford: Blackwell.
250–280
2. Berry J. W., Phinney J. S., Sam D. L., Vedder P. (2006) Immigrant youth: acculturation,
identity, and adaptation. Appl. Psychol. 55, 303–33.
3. Bloom, L., Beckwith, R. (1989) Talking with feeling: Integrating affective and linguistic
expression in early language development. Cognition and Emotion, vol. 3, pp. 315-342.
4. Bromberek-Dyzman K, Jończyk R, Vasileanu M, Niculescu-Gorpin A, Bąk H (2021) Cross-
linguistic differences affect emotion and emotion-laden word processing: Evidence from Polish-
English and Romanian-English bilinguals. Int J Biling 25:1161–1182.
https://doi.org/10.1177/1367006920987306
5. Coulmas, F. (1997). The handbook of sociolinguistics. Oxford, UK: Blackwell.
6. Crystal, D. (1997). A dictionary of linguistics and phonetics. Oxford, UK: Blackwell.
7. Danylevska, O. (2013). Typy movnoï povedinky kyïvskykh shkoliariv [Types of Linguistic
Behavior of Kyiv Students]. Ukraïnska mova, 2, 56–67.
8. David, M. (2006). Language policies- impact on language maintenance and teaching: Focus on
Malaysia, Singapore, Brunei and the Philippines. The Linguistics Journal, Sep. 2009, 155- 191.
9. Fasold, R. (1990). The sociolinguistics of language. Oxford: Blackwell.
10. Ferrer, C. & Sankoff, D. (2004). The Valencian revival: Why usage lags behind competence.
Language in Society, 33 (1), 1-31.
11. Fought, C. (2011). Language and ethnicity. In R. Mesthrie (Ed.), The Cambridge Handbook of
Sociolinguistics (Cambridge Handbooks in Language and Linguistics, pp. 238-258).
Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511997068.019
12. Gal, S. (1987). Linguistic repertoire. In R. Schjerve & E. Vetter (Ed.). European
multilingualism: Current perspectives and challenges (pp.286-292). UK: Multilingual Matters.
13. Gumpers, J. J. (1964). Linguistic and social interaction in two communities. American
Anthropologist, 66 (6), 137-153.
14. Harris, C. L., Gleason, J. B. and Ayciceği, A., 2006. When is a first language more emotional?
Psychophysiological evidence from bilingual speakers. In: A. Pavlenko, ed. Bilingual minds:
Emotional experience, expression, and representation. Clevedon: Multilingual Matters, pp. 257-
283.
15. Holmes, J. (2008). Introduction to sociolinguistics. London: Longman.
16. Imbault C, Titone DA, Warriner AB, Kuperman V (2021) How are words felt in a second
language: Norms for 2,628 English words for valence and arousal by L2 speakers–
CORRIGENDUM. Bilingualism 24:798–798. https://doi.org/10. 1017/S1366728920000474
17. Kim, S. H. O., Starks, D. (2008) The role of emotions in L1 attrition: The case of Korean
English late bilinguals in New Zealand. International Journal of Bilingualism, vol. 12, no. 4, pp.
303-319.
18. Levchuk, P. (2015). Bilingwizm ukraińsko-polski w świetle badań ankietowych. In I. Bundza,
A. Krawczuk, J. Kowalewski, & O. Sływyński (Eds.), Język polski i polonistyka w Europie
Wschodniej: Przeszłość i współczesność (pp. 143–158). INKOS.
19. Levchuk, P. (2019). Ukrainian, Polish and Russian trilingualism among Ukrainians of non-
Polish origin living in Poland. Cognitive Studies | Études cognitives, 2019(19), Article 1988.
https://doi.org/10 .11649/cs.1988
20. Levchuk, P. (2020). Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego
pochodzenia. Księ- garnia Akademicka. https://doi.org/10.12797/9788381382854
21. Lipińska E., Seretny A. (2012) Nauczanie kompetencji językowych w układzie zintegrowanym,
czyli praktyka w praktyce. Postscriptum Polonistyczne, nr 2(10), 165-176.
22. Masenko, L. (2001). Movna sytuatsiia Kyieva: Den’ s’ohodnishni ̆ı ta pry ̆ıdeshni ̆ı. Kyïv:
Vydavn. dim “KM Akademiia”.
23. Masenko, L. (2010). Narysy z sotsiolinhvistyky. Kyïv: Kyievo-Mohylians’ka akademiia.
24. Masenko, L. (2011). Surzhyk mizh movoiu i iazykom. Kyïv: Kyievo-Mohylians’ka akademiia.
25. McPake J, Tinsley T, James C. Making provision for community languages: Issues for teacher
education in UK. Language Learning Journal. 2007; 35(1):99-112.
26. Ozhohan A., Derevianko S., Karchevska O., Pavlova L., & Pashyna N. (2023). Language as a
political manipulation tool. Amazonia Investiga, 12(64), 237-248.
https://doi.org/10.34069/AI/2023.64.04.23
27. Panayiotou A. (2010) Switching codes, switching code: Bilinguals’ emotional responses in
English and Greek. J Multiling Multicult Dev 25(2-3):124–139
28. Pavlenko A (2005) Emotions and multilingualism. Cambridge University Press, Cambridge,
UK
29. Pawliszko, J. (2022) Emotion-Related Language Choice theory in the cross-fire: Evidence from
Mexican-American bilinguals. Topics in Linguistics, vol.23, no.1, pp.15-23.
https://doi.org/10.2478/topling-2022-0002
30. Petty, E., Cacioppo, T. (1981). Attitudes and persuasion: Classic and contemporary approaches.
Iowa: Dubuque, Wm. C. Brown.
31. Pillai, S. (2006). Malasysian English as a first language. In David, K. (Ed.). Language choices
and discourse of Malaysian families: Case studies of families in Kua la Lampur, Malaysia (pp.
61-75). Petaling Jaya: Strategic Information and Research Development Centre.
32. Piller, I. (2017) Explorations in language shaming. Available at:
https://www.languageonthemove.com/explorations-in-language-shaming/
33. Robinson CJ, Altarriba J (2014) The interrelationship between emotion, cognition, and
bilingualism. In Yearbook of the Poznań Linguistic Meeting (Vol. 1, No. 1). Uniwersytet im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu
34. Ruiz, R. (1984) Orientations in language planning. NABE Journal. 1984; 8:15-34
35. Shevchuk-Kliuzheva, O. (2020) The sociolinguistic aspect of Ukrainian Russian child
bilingualism on the basis of survey of Ukrainian families. Cognitive Studies | Études cognitives,
(20), Article 2323. DOI: https://doi.org/10.11649/cs.2323
36. Shevchuk-Kliuzheva, O. (2022) Movni praktyky ukrains’kyh doshkil’nyat. Naukovyj visnyk
Drohobyts’koho derzhavnoho pedahohichnoho universytetu imeni Ivana Franka. DOI
https://doi.org/10.24919/2663-6042.17.2022.23
37. Thomason, G. (2001). Language contact: An introduction. Edinburgh: EUP.
38. Ukrainska mova. Encyclopedia (2007) / Ridna mova. V. Rusanivskyi, O. Taranenko, M.
Zyabluk and others. - K., "Ukrainian encyclopedia named after M. Bazhana" – P.515.
39. Ukrainska mova. Korotkyj slovnyk lihvistychnyh terminiv (2001) / Ridna mova. – K.: Lybid,
2001. - P. 92.
40. Weinreich, U. (1968). Languages in contact: Findings and problems. The Hague: Mouton.
[Firstedition 1953]
41. Zhang D, Slaughter-Defoe, D. (2009) Language attitudes and heritage language maintenance
among Chinese immigrant families in the USA. Language, Culture and Curriculum; 22(2):77-93.
Instytut Slawistyki PAN Polska
https://orcid.org/0000-0001-7865-6833
dr, adiunkt w Zakładzie Językoznawstwa Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, polonista i slawista. Autor monografii Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego pochodzenia, Kraków 2020 oraz Wielojęzyczność migrantów wojennych z Ukrainy w Polsce, Warszawa 2024. Jest autorem licznych publikacji na temat wielojęzyczności z udziałem języka polskiego, nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego. Zasiada w Radzie Programowej Centrum Badań nad Edukacją i Integracją Migrantów Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Київський університет імені Бориса Грінченка [Borys Grinchenko Kyiv University], Kyiv Ukraina
https://orcid.org/0000-0003-2963-4720
Dr, obecnie habilitantka na Uniwersytecie Metropolitalnym im. Borysa Grinczenki w Kijowie. Socjolingwistka i ekspertka w dziedzinie dwujęzyczności i wielojęzyczności dzieci, jej badania obejmują ukraińsko-rosyjską dwujęzyczność, politykę językową rodziny i rozwój językowy ukraińskich dzieci w kontekstach przymusowej migracji. Opublikowała wiele prac, ostatnio w czasopismach takich jak Cognitive Studies i Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, skupiając się na praktykach językowych rodziny i adaptacji językowej wśród ukraińskich rodzin migrantów. Olha jest szefową ds. rzecznictwa w Alliance of Ukrainian Civil Society Organizations i zasiada w Radzie Programowej Centrum Badań nad Edukacją i Integracją Migrantów Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
