Wiktor Szenderowicz — więcej niż satyryk

Katarzyna Mariola Jastrzębska

doi:10.31261/pr.17087

Opublikowane: 2024-04-19

Nr 2 (186) (2024)

Wiktor Szenderowicz — więcej niż satyryk

Katarzyna Mariola Jastrzębska

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/pr.17087

Abstrakt

Więcej niż satyryk. Wiktor Szenderowicz

Artykuł prezentuje sylwetkę Wiktora Szenderowicza (ur. 1958) – współczesnego pisarza, określanego mianem czołowego rosyjskiego satyryka, eseisty, scenarzysty kultowego programu telewizyjnego Kukły, aforysty, dysydenta, obecnie emigranta. Zreferowano jego biografię twórczą, w której omówiono najważniejsze osiągnięcia literackie – Szenderowicz jest dramaturgiem, autorem licznych sztuk utrzymanych w konwencji satyry politycznej, w której sięga często do wydarzeń najnowszych w historii Rosji. W artykule omówiono też jego działalność dysydencką. W roku 2010 pisarz został laureatem nagrody Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w kategorii „obrona praw człowieka środkami kultury i sztuki”. Wielokrotnie aktywnie sprzeciwiał się polityce Kremla, podpisując liczne apele i protesty, kierowane do prezydenta Federacji Rosyjskiej. Po napaści Rosji na Ukrainę stanowczo potępił wojnę, był w grupie artystów i działaczy społecznych nawołujących do deeskalacji konfliktu i zaprzestania działań wojennych. W grudniu 2021 roku jego nazwisko zostało umieszczone na liście „zagranicznych agentów”, co stało się bezpośrednim impulsem wyjazdu Szenderowicza z kraju. W artykule omówiono również związki pisarza z polską kulturą, przede wszystkim historię powstania jego autorskiego projektu zatytułowanego Lec. XX wiek.

Słowa kluczowe:

Słowa klucze: Szenderowicz, najnowsza satyra polityczna, dysydent, napaść Rosji na Ukrainę, album Lec. XX wiek.

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Jastrzębska, K. M. (2024). Wiktor Szenderowicz — więcej niż satyryk. Przegląd Rusycystyczny, (2 (186), 62–80. https://doi.org/10.31261/pr.17087

Cited by / Share

Bibliografia

“A mogli rozstrzelać. Z Wiktorem Szenderowiczem rozmawia Jerzy Czech.” Szenderowicz, Wiktor. Pan Ein i inne historie. Transl. Czech, Jerzy. Warszawa: ADiT, 2019.
Anioły na deskach teatru. Codzienna gazeta w Internecie rc.fm w Kaliszu, 18.04.2009, <https://m.rc.fm/kulturalne/anioly-na-deskach-teatru.html>.
Babczenko, Arkadij. Dziesięć kawałków o wojnie. Rosjanin w Czeczenii. Transla. Romanowska, Karolina. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009.
Dębowska, Anna, S. “Znany pisarz skazany zaocznie w Rosji na 8 lat więzienia. Bo mówił prawdę o wojnie w Ukrainie.” Gazeta Wyborcza 8.08.2023 <https://wyborcza.pl/7,75517,30054140,pisarz-dmitrij-gluchowski-skazany-w-rosji-na-osiem-lat-wiezienia.html >.
Gordowicz, Kira. Элементы сатиры в современной русской прозе. W. Supa (Ed.). Satyra w literaturach wschodniosłowiańskich VII. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008.
Jastrzębska, Katarzyna. “Współczesny moralitet, czyli komedia Четыре человека, два ангела Wiktora Szenderowicza.” Studia Wschodniosłowiańskie 2024, t. 23.
Klimowicz, Tadeusz. Przewodnik po współczesnej literaturze rosyjskiej i jej okolicach (1917-1996), Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1996.
Kośka, Lidia. Lec. Autobiografia słowa. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2015.
Kurczab-Redlich, Krystyna. Wowa, Wołodia, Władimir. Tajemnice Rosji Putina. Warszawa: 2022.
Lec, Stanislav, Eži. Nepričesannye mysli. Transl. Rosselʹs, Vladimir. Moskva: Progress, 1978.
[Лец, Станислав, Ежи. Непричесанные мысли. Transl. Россельс, Владимир. Москва: Прогресс, 1978].
Meždunarodnoe obraŝenie pisatelej po povodu vojny – k tem, kto govorit na russkom âzyke. Sredi podpisantov – Sorokin i Aleksievič. Sredi podderžavših – Mûller i Kutzee [Международное обращение писателей по поводу войны – к тем, кто говорит на русском языке. Среди подписантов – Сорокин и Алексиевич. Среди поддержавших – Мюллер и Кутзее] <https://meduza.io/feature/2022/03/05/mezhdunarodnoe-obraschenie-pisateley-po-povodu-voyny-k-tem-kto-govorit-na-russkom-yazyke>.
Norris, Stephen. “War, Cinema, and the Politics of Memory in Putin 2.0 Culture.” The Future of the Soviet Past, Weiss-Wendt, Anton Weiss-Wendt and Adler Nanci (Eds.). Bloomington: Indiana University Press, 2021.
Plotnikov, Valerij. “Uvidetʹ Solsveri i ne umeretʹ.” [Плотников, Валерий. “Увидеть Сaлсвери и не умереть.”] <https://www.israelculture.info/uvidet-solsberi-i-ne-umeret/>.
Płóciennik, Jarosław and Sikora-Krizhevska, Karolina. “Wokół wojny w Ukrainie. Retropia i postpamięć we współczesnej kulturze rosyjskiej.” Teksty Drugie 2023, no. 2.Pokotylo, Mihail. “Satira v kontekste russkoj literatury XX v.: ontologičeskij status i funkcii.” Vestnik Ûžno-Uralʹskogo gosudarstvennogo gumanitarno-pedagogičeskogo universiteta 2014, no. 8 [Покотыло, Михаил. “ Сатира в контексте русской литературы XX в.: онтологический статус и функции.” Вестник Южно-Уральского государственного гуманитарно-педагогического университета 2014] https://cyberleninka.ru/article/n/satira-v-kontekste-russkoy-literatury-hh-v-ontologicheskiy-status-i-funktsii.
Przebinda, Grzegorz. Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją. Kraków: Wydawnictwo Znak 2023.
Radziwinowicz, Wacław. “Rosja odbierze niepokornym pisarzom mieszkania i majątki. Twórca ustawy: Niech zdychają jak psy ostatnie.” Gazeta Wyborcza 04.02.2024,
<https://wyborcza.pl/7,75399,30664382,rosja-odbierze-niepokornym-pisarzom-mieszkania-i-majatki-tworca.html#S.TD-K.C-B.9-L.1.duzy>.
Radziwinowicz, Wacław. “W Rosji agentem każdy być może. Duma przegłosowała kuriozalną ustawę.” Gazeta Wyborcza 21.11.2019 <https://wyborcza.pl/7,75399,25435476,w-rosji-agentem-kazdy-byc-moze-duma-przeglosowala-kuriozalna.html>.
Rosyjscy dysydenci próbują zapobiec wojnie w Ukrainie, „Rzeczpospolita” 2.02.2022.
Sidoruk, Elżbieta. Granice satyry. Poetyka i horyzonty tradycji. Białystok: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku, 2018.
Spisok pisatelej-inoagentov. Polnyj spisok pisatelej, priznannyh Minûstom RF inostrannymi agentami [Список писателей-иноагентов. Полный список писателей, признанных Минюстом РФ иностранными агентами] <https://godliteratury.ru/articles/2023/02/20/spisok-pisatelej-inoagentov>.
Supa, Wanda (Ed.). Satyra w literaturach wschodniosłowiańskich, t. 7. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008.
Šenderovič, “Viktor. Lec – velikij graždanin mira.” Besed. Evgenij Klimakin. Culture.pl, 8.12.2017. [Шендерович, “Виктор. Лец – великий гражданин мира.” Бесед. Евгений Климакин, Culture.pl, 8.12.2017] <https://culture.pl/ru/article/viktor-shenderovich-lec-velikiy-grazhdanin-mira>.

Šenderovič, Viktor. “Lično â ne somnevaûsʹ, čto Putin hočet pokinutʹ svoj post, no ujti beznakazanno on vrâd li smožet – na vyhode iz Spasskih vorot Kremlâ ego budut ždatʹ neskolʹko oligarhov i celyj čečenskij narod.” Bulʹvar Gordona 2007, no. 39 (137).
[Шендерович, Виктор. “Лично я не сомневаюсь, что Путин хочет покинуть свой пост, но уйти безнаказанно он вряд ли сможет – на выходе из Спасских ворот Кремля его будут ждать несколько олигархов и целый чеченский народ.” Бульвар Гордона 2007, nо. 39 (137)] <https://www.bulvar.com.ua/gazeta/archive/s39_32539/3838.html>.
Šenderovič, Viktor. “Petruha.” Tekuŝij moment i drugie pʹesy. Moskva: Internet-izdatelʹstvo „Webkniga”, 2012. [Шендерович, Виктор. “Петруха.” Текущий момент и другие пьесы, Интернет-издательство „WebKniga”, Москва: 2012].
Šenderovič, Viktor. “Publicistika. Rečʹ na vručenii MHG.” [Шендерович, Виктор. “Публицистика. Речь на вручении МХГ.”] <http://www.shender.ru/paper/text/?.file=405>.
Śliwowski, René. “Przedmowa”. Kto jest kto? Rosyjskie jednoaktówki komediowo-satyryczne”. Warszawa: Czytelnik, 1981.
Tynânov, Ûrij. “Podporučik Kiže.” Ûmor serʹeznyh pisatelej, Moskva: „Hudožestvennaâ literatura”, 1990. [Тынянов, Юрий. “Подпоручик Киже.” Юмор серьезных писателей, Москва: „Художественная литература”, 1990].
Ukraińska lotnik w rosyjskim więzieniu: dwa miesiące głodówki, „Rzeczpospolita” 10.02.2015.
Vo vtorom čtenii prinâty popravki o priznanii fizlic Inosmi-inoagentami [Во втором чтении приняты поправки о признании физлиц иноСМИ-иноагентами] <http://duma.gov.ru/news/47001/>.
“W polskich instytucjach nie powinno być miejsca dla rosyjskiego reżimu.” <https://www.gov.pl/web/kultura/w-polskich-instytucjach-kultury-nie-powinno-byc-miejsca-dla-poparcia-rosyjskiego-rezimu>.
Wysocki, Grzegorz. “Jerzy Czech, tłumacz literatury rosyjskiej: Minęło 80 lat od wojny, a klozet wciąż jest dla Rosjan tajemnicą.” Gazeta Wyborcza 17.06.2022, <https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,28567384,jerzy-czech-tlumacz-literatury-rosyjskiej-minelo-80-lat-od.html>.
„Zakazani” pisarze w Rosji. Kradną im utwory, przekazują książki na makulaturę, „Rzeczpospolita” 5.02.2024.
Zakrzewska, Dorota. “Zemsta Zacheuszka.” Jak Władimir Putin poradził sobie z jedną z rosyjskich telewizji <https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,169490,28580450,zemsta-zacheuszka-jak-wladimir-putin-poradzil-sobie-z-jedna.html>.

Sources
“Петров и Боширов за Кадром (Пародия).” YouTube. <https://www.youtube.com/watch?v=Vax3Y2Z9XE4>.
“Ekspedycja”. VOD. <https://vod.tvp.pl/teatr-telewizji,202/ekspedycja,337996>.
“Виктор Шендерович и Гжегож Пшебинда – в беседе.” YouTube. Przebinda Pisze. <https://www.youtube.com/watch?v=irSROh8upyk >.
“Виктор Шендерович: Презентация альбома 'Лец XX век'.” YouTube. <https://www.youtube.com/watch?v=ibnJiECVrqU (12.02.2024)>.
“Дмитрий Быков о генезисе русского фашизма. Ведуший: проф. Гжегож Пшебинда.” YouTube. Przebinda Pisze. <https://www.youtube.com/watch?v=a03o7BcTfFg>.
“Два часа Бориса Акунина – в разговоре с Гжегожем Пшебиндой.” YouTube. Przebinda Pisze. https://www.youtube.com/watch?v=bzdE20s0OZc.
“Час Людмилы Улицкой в разговоре с Гжегожем Пшебиндой в Ягеллонском университете. YouTube. Przebinda Pisze. <https://www.youtube.com/watch?v=AidBwFZjQbo>. Google Scholar

Katarzyna Mariola Jastrzębska

kjastrzes@gmail.com
https://orcid.org/0000-0003-0336-307X

Afiliacja:

Uniwersytet Jagielloński Polska

Biogram

Zajmuje się historią literatury rosyjskiej XX i XXI wieku oraz badaniami nad przekładem literackim. Autorka trzech monografii: K. Żemła [Jastrzębska], Przetłumaczyć łagier. Rosyjska i polska literatura łagrowa we wzajemnych przekładach, Katowice 2000. P. Fast, K. Jastrzębska, Wczesna twórczość Anatolija Kima. Wybrane zagadnienia poetyki i interpretacji, Katowice 2006. K. Jastrzębska, Sztuka uważności: problemy pisarstwa Anatolija Kima, Kraków 2011.

Opublikowała artykuły m. in. o twórczości Michaiła Bułhakowa, Jewgienija Zamiatina, Władimira Makanina, Anatolija Kima, Władimira Zazubrina, Gajto Gazdanowa, a także cykl jednotematyczny poświęcony prozie współczesnego rosyjskiego prozaika Romana Sienczina. Jest również autorką prac poświęconych problematyce przekładoznawczej. Współredaktorka dwóch tomów z serii „Studia o przekładzie“, publikacji „Проблемы каноничности русской литературы: теория, эволюция, перевод” oraz pracy zbiorowej „Szkoła moskiewska w literaturze rosyjskiej”.

Nr 2 (186) (2024)
Opublikowane: 2024-04-22

ISSN: 0137-298X

Wydawca

Polskie Towarzystwo Rusycystyczne oraz Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Prześlij tekst

Wiktor Szenderowicz — więcej niż satyryk

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Katarzyna Mariola Jastrzębska

Informacje